Top 6 bài soạn đặc sắc về truyện "Mẹ hiền dạy con" lớp 6

I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Xuất xứ
Truyện được trích từ tác phẩm “Liệt Nữ truyện” - một tuyển tập truyện Trung Quốc thời phong kiến, ghi lại những tấm gương phụ nữ mẫu mực. Tác giả là Mạnh Tử - nhà hiền triết lừng danh thời Chiến Quốc, được người đời tôn là Á Thánh, chỉ sau Khổng Tử.
2. Tóm tắt truyện
Truyện kể về mẹ của Mạnh Tử - một người mẹ giàu đức hạnh và tinh tế. Khi thấy con học theo những điều không tốt nơi nghĩa địa, bà chuyển nhà đến gần chợ, rồi lại tiếp tục chuyển đến gần trường học khi nhận ra môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển nhân cách con. Khi trót nói đùa với con, bà lập tức sửa sai để làm gương. Và khi con bỏ học, bà cắt đứt tấm vải đang dệt để răn dạy, khiến con tỉnh ngộ và quyết chí học hành.
II. ĐỌC HIỂU
Câu 1. Năm sự việc tiêu biểu:
1. Con bắt chước người đưa tang → Chuyển nhà.
2. Con bắt chước người chợ búa → Lại chuyển nhà.
3. Con học theo bạn bè lễ phép → Ổn định nơi ở.
4. Mẹ nói đùa → Mua thịt để giữ lời.
5. Con bỏ học → Cắt vải để răn dạy.
Câu 2. Qua những hành động trên, ta thấy bà mẹ hiểu rất rõ con trẻ dễ bắt chước và cần môi trường tốt để phát triển. Bà là người kiên định, thẳng thắn, không nuông chiều mà luôn hành động với tình thương sáng suốt.
Câu 3. Hình ảnh bà mẹ hiện lên là biểu tượng của sự kết hợp giữa yêu thương và nghiêm khắc. Truyện là minh chứng cho chân lý: yêu con phải biết dạy con đúng cách.
Tóm lại:
- Mẹ không chỉ thương con mà còn khéo léo giáo dục con nên người.
- Tạo môi trường sống tích cực.
- Dạy con đức hạnh, ý chí học tập.
- Truyện dung dị nhưng sâu sắc, gợi nhiều suy ngẫm.
II. LUYỆN TẬP
Câu 1. Chi tiết cắt vải thể hiện sự nghiêm khắc quyết đoán trong giáo dục con, cho thấy một người mẹ dám hi sinh vật chất để đổi lấy sự trưởng thành nhân cách của con.
Câu 2. - "Tử" nghĩa là con: công tử, đệ tử, hoàng tử.
- "Tử" nghĩa là chết: cảm tử, tử trận, bất tử.
Chú ý:

• Nắm rõ ý nghĩa các sự việc, phong cách truyện trung đại.
• Ôn luyện kiến thức về tính từ và cách sử dụng.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Mạnh Tử (khoảng 372 – 289 TCN), tên thật là Mạnh Kha, quê ở đất Trâu, tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc), là học trò của Tử Tư – cháu nội của Khổng Tử. Ông và các môn đệ đã chép lại tư tưởng trong sách “Mạnh Tử” – một tác phẩm trọng yếu của Nho giáo, được tôn vinh là một trong Tứ thư kinh điển. Mạnh Tử được xưng tụng là Á thánh, chỉ sau Khổng Tử về đạo đức và tư tưởng.

Bà mẹ của Mạnh Tử là hình mẫu lý tưởng về người mẹ hiền, vừa chan chứa tình yêu thương, vừa đầy trí tuệ trong giáo dục con. Bà không chỉ tạo dựng cho con môi trường sống tốt đẹp, mà còn dạy con có đạo đức, có chí học hành, đồng thời nghiêm khắc, không nuông chiều. Bằng tình thương sâu sắc và phương pháp giáo dục linh hoạt – khi nhẹ nhàng, khi cứng rắn – bà đã cảm hóa con bằng hành động cụ thể và đầy biểu tượng.

Tóm tắt: Khi thấy Mạnh Tử nhỏ tuổi hay bắt chước những điều xung quanh, bà đã ba lần chuyển nhà – từ gần nghĩa địa, đến gần chợ, rồi đến gần trường học – nhằm giúp con phát triển trong môi trường lành mạnh. Khi con nghỉ học về chơi, bà cắt đứt tấm vải đang dệt để răn dạy. Khi lỡ nói đùa sẽ mua thịt, bà thực hiện đúng lời để làm gương. Những hành động quyết đoán, mẫu mực ấy đã góp phần nuôi dưỡng nhân cách của bậc hiền triết sau này.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Tóm tắt năm sự việc tiêu biểu giữa mẹ và con (SGK Ngữ văn 6, trang 152).

Câu 2: Ý nghĩa của ba sự việc đầu và hai sự việc sau. Tác dụng cách dạy con của mẹ Mạnh Tử:
Bài làm:
Qua ba sự việc đầu, bà mẹ cho thấy sự dũng cảm và quyết đoán trong việc chuyển nhà vì muốn con có môi trường sống tích cực. Bà nhận thức sâu sắc ảnh hưởng của môi trường đến sự hình thành nhân cách trẻ thơ. Hai sự việc sau thể hiện phẩm chất trung thực và quyết liệt trong giáo dục: giữ lời hứa và nghiêm khắc răn dạy. Nhờ phương pháp giáo dục ấy, Mạnh Tử đã thành người tài đức vẹn toàn – minh chứng cho sự hi sinh và trí tuệ của người mẹ.

Câu 3: Hình dung về người mẹ của Mạnh Tử:
Bà là người mẹ mẫu mực, giàu đức hi sinh, nghiêm khắc mà đầy tình thương. Bà vừa là mẹ, vừa là người thầy lớn của con, luôn lựa chọn phương pháp dạy dỗ chuẩn mực, kiên định nhưng đầy cảm hóa.

Câu 4: Nhận xét về truyện “Mẹ hiền dạy con”:
Đây là truyện văn xuôi chữ Hán, mang tính giáo huấn sâu sắc, ghi chép những sự kiện chân thực. Cốt truyện đơn giản, nhân vật nổi bật qua hành động và ngôn ngữ, giàu tính biểu tượng, dễ gây ấn tượng mạnh mẽ.

LUYỆN TẬP
Câu 1: Cảm nghĩ về hành động cắt vải của mẹ Mạnh Tử:
Bà mẹ không dùng lời trách mắng hay roi vọt, mà bằng hành động tượng trưng sâu sắc – cắt đứt tấm vải đang dệt – bà khiến con thấm thía sự nghiêm trọng của việc bỏ học. Đó là cách giáo dục thấu tình đạt lý, nghiêm khắc mà không làm tổn thương, giúp con tự ngộ ra sai lầm.

Câu 2: Suy nghĩ về đạo làm con:
Qua truyện, em thấm thía công ơn sinh thành và giáo dục của cha mẹ. Dù vất vả, cha mẹ vẫn dành cho con điều tốt nhất. Em hiểu rằng tình yêu thương đôi khi thể hiện qua sự nghiêm khắc, mong con nên người. Em sẽ cố gắng học tập và sống tốt để không phụ lòng mong mỏi của cha mẹ.

Câu 3: Phân biệt nghĩa của từ Hán - Việt “tử”:
– Nghĩa là “chết”: tử trận, bất tử, cảm tử.
– Nghĩa là “con”: hoàng tử, công tử, đệ tử.

Phần mở rộng:
Câu 1: Viết đoạn văn nêu cảm nghĩ về mẹ Mạnh Tử:
“Trái tim của mẹ là lớp học đầu tiên và thiêng liêng nhất”. Người mẹ trong truyện đã ba lần chuyển nhà vì môi trường sống ảnh hưởng sâu sắc đến nhân cách con trẻ. Khi con bỏ học, bà dứt khoát cắt đứt tấm vải, gửi gắm lời dạy bằng hình ảnh mạnh mẽ. Khi lỡ lời, bà giữ chữ tín bằng hành động. Tất cả phản ánh một tình yêu thương sâu sắc mà không mù quáng. Truyện là minh chứng xúc động cho tình mẫu tử – nơi tình yêu luôn song hành với sự giáo dưỡng nghiêm khắc và trí tuệ. Nhờ vậy, Mạnh Tử mới trở thành bậc hiền tài. Người mẹ ấy là hình ảnh sáng ngời về tình thương và nghệ thuật dạy con.

Giải bài tập trang 78 SBT Ngữ văn 6, tập 1:

Câu 1: Qua bài học "Mẹ hiền dạy con", học sinh có thể tự rút ra bài học quý báu để hình thành nhân cách tốt đẹp. Việc bà mẹ thầy Mạnh Tử chọn môi trường sống phù hợp cho con, hay hành động cắt đứt tấm vải đang dệt khi con lơ là học tập, đều là những minh chứng cho sự nghiêm khắc nhưng đầy yêu thương. Học sinh từ đó có thể nhận ra giá trị của môi trường sống và tinh thần vượt lên hoàn cảnh như câu ca dao: "Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn."

Câu 2: Bài tập giúp rèn luyện kỹ năng phân tích nhân vật. Các hành động cụ thể như chọn chỗ ở, mua thịt cho con, hay việc cắt vải, đều thể hiện sự sâu sắc và bản lĩnh của người mẹ. Hành vi đó bắt nguồn từ tình yêu thương, sự kiên định và lòng tin vào giáo dục con cái bằng hành động cụ thể.

Câu 3: So sánh hai câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng" và "Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn" sẽ thấy một bên nhấn mạnh ảnh hưởng của hoàn cảnh, một bên khẳng định phẩm chất vững vàng. Qua đó, học sinh hiểu rõ vai trò của môi trường sống và giá trị của bản lĩnh cá nhân trong quá trình trưởng thành.

Câu 4: Yêu cầu học sinh làm quen và phân biệt từ Hán Việt có yếu tố "tử" – ví dụ: "tử trận" (chết), "hoàng tử" (con). Bài học giúp nâng cao vốn từ vựng và năng lực tư duy ngôn ngữ, đồng thời bồi dưỡng sự yêu thích với kho tàng từ ngữ phong phú của tiếng Việt.

I. Khái quát tác phẩm "Mẹ hiền dạy con"

1. Tóm tắt nội dung: Mạnh Tử thuở nhỏ ham bắt chước, mẹ cậu ba lần chuyển chỗ ở để tạo điều kiện giáo dục tốt nhất. Bà dạy con bằng hành động cụ thể, kiên quyết và đầy yêu thương như việc cắt đứt tấm vải đang dệt khi con lơ là học tập.

2. Bố cục: Gồm hai phần rõ ràng – (1) Quá trình dạy con; (2) Kết quả đạt được.

3. Giá trị nội dung: Tác phẩm ngợi ca vai trò của người mẹ mẫu mực, vừa yêu thương vừa nghiêm khắc, đề cao môi trường sống trong việc hình thành nhân cách trẻ nhỏ.

4. Giá trị nghệ thuật: Truyện mạch lạc, các chi tiết gần gũi mà sâu sắc, gợi xúc động.

II. Trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Qua năm sự việc cụ thể, mẹ Mạnh Tử thể hiện sự khéo léo trong việc chọn môi trường và dạy con bằng hành động thiết thực.

Câu 2: Ba sự việc đầu cho thấy ảnh hưởng môi trường sống; hai sự việc sau nhấn mạnh tầm quan trọng của lời hứa, trung thực và chuyên cần.

Câu 3: Hình tượng người mẹ hiện lên với tất cả đức tính cao quý – yêu con, nghiêm khắc, chọn môi trường tốt và chú trọng giáo dục đạo đức.

Câu 4: Đây là truyện trung đại vì thuộc thể loại văn xuôi chữ Hán, cốt truyện đơn giản, mang ý nghĩa giáo dục.

III. Luyện tập

Bài 1: Hành động cắt vải là bài học thị phạm sâu sắc về thái độ nghiêm túc với việc học.

Bài 2: Từ câu chuyện, ta học được đạo làm con: biết yêu thương, nghe lời dạy, quyết tâm học tập và rèn luyện bản thân.

Bài 3: Phân biệt nghĩa từ Hán Việt "tử" – "chết" (tử trận, cảm tử) và "con" (hoàng tử, đệ tử).

Câu 1 (SGK trang 152):

Sau khi đọc truyện "Mẹ hiền dạy con", ta có thể tóm tắt 5 sự việc tiêu biểu như sau:

• Mạnh Tử bắt chước việc đào, chôn, lăn, khóc → Mẹ thấy không phù hợp → Chuyển nhà.
• Mạnh Tử bắt chước chơi bời, buôn bán → Mẹ không đồng tình → Lại chuyển nhà.
• Mạnh Tử học lễ phép, cắp sách đến trường → Mẹ hài lòng → Ổn định chỗ ở.
• Mẹ lỡ nói đùa về việc giết lợn → Không nuốt lời, mua thịt thật → Dạy con sự thành thật.
• Mạnh Tử bỏ học về nhà chơi → Mẹ cắt vải đang dệt → Dạy con về sự chăm chỉ, kiên trì.

Câu 2:

Ba sự việc đầu đề cập đến tác động của môi trường sống đến sự hình thành nhân cách trẻ nhỏ. Hai sự việc sau nhấn mạnh vai trò của lời nói và tính kỷ luật trong giáo dục con cái. Cách dạy vừa yêu thương vừa cương quyết của mẹ Mạnh Tử giúp con trở thành người tài đức.

Câu 3:

Qua các hành động, mẹ Mạnh Tử hiện lên là người mẹ kiên định, khôn ngoan và đầy tình yêu thương, luôn nghiêm khắc nhưng cũng dịu dàng, khéo léo trong việc giáo dục con.

Câu 4:

Truyện mang đặc trưng của văn học trung đại: cấu trúc mạch lạc, ít nhân vật, ngôn ngữ kể trực tiếp, nội dung mang tính giáo dục sâu sắc, được viết bằng văn xuôi chữ Hán.

Luyện tập - Câu 1:

Hành động cắt đứt tấm vải của mẹ Mạnh Tử là minh chứng cho sự nghiêm khắc và trí tuệ. Đó là bài học đắt giá về sự chuyên cần, từ đó thức tỉnh lòng tự trọng nơi đứa trẻ.

Luyện tập - Câu 2:

Câu chuyện khơi gợi suy nghĩ về đạo làm con: biết yêu kính cha mẹ, lắng nghe lời dạy bảo và nỗ lực học tập là cách đáp đền xứng đáng nhất.

Luyện tập - Câu 3:

Phân biệt nghĩa từ Hán Việt “tử”:
- Nghĩa là “chết”: tử trận, bất tử, cảm tử
- Nghĩa là “con”: công tử, hoàng tử, đệ tử

Tóm tắt truyện:

Thuở nhỏ, Mạnh Tử hay bắt chước người lớn. Mẹ ông ba lần dời nhà để chọn môi trường tốt cho con học hành, dạy con trung thực, kiên trì và lễ phép. Qua đó thể hiện tình yêu thương và sự nghiêm khắc của mẹ dành cho con.

Bố cục:

• Phần 1: Quá trình dạy dỗ con của mẹ (đến đoạn cắt vải).
• Phần 2: Kết quả, bài học và ảnh hưởng đến nhân cách Mạnh Tử.

Nội dung chính:

Mẹ Mạnh Tử là hình mẫu lý tưởng cho người mẹ vừa yêu thương vừa có phương pháp giáo dục sâu sắc, ảnh hưởng đến sự trưởng thành và đạo đức của con.

Tóm tắt bài Mẹ hiền dạy con

Thuở nhỏ, Mạnh Tử rất hay bắt chước những gì diễn ra xung quanh. Vì thế, mẹ ông đã ba lần dời nhà để tìm môi trường phù hợp nhất cho con học tập và rèn luyện. Từ gần nghĩa địa đến gần chợ, cuối cùng bà chọn nơi gần trường học. Bên cạnh việc chọn môi trường tốt, bà còn nghiêm khắc dạy con bằng hành động thiết thực: giữ lời hứa, không nói dối, nhấn mạnh tầm quan trọng của học hành. Chính sự tận tâm ấy đã góp phần tạo nên một bậc hiền triết kiệt xuất.

1 - Trang 152 SGK

Năm sự việc tiêu biểu:

1. Thấy con bắt chước việc chôn cất → nhận ra nơi ở không phù hợp
2. Thấy con bắt chước cảnh buôn bán → tiếp tục chuyển nhà
3. Thấy con bắt chước học hành → quyết định dừng lại, ở nơi này
4. Nói đùa giết lợn để con ăn → giữ lời, mua thịt cho con
5. Thấy con bỏ học về nhà chơi → cắt vải đang dệt, răn dạy con

2 - Trang 152 SGK

Ba sự việc đầu cho thấy tầm quan trọng của môi trường sống trong việc nuôi dạy trẻ. Hai sự việc sau nhấn mạnh tính trung thực và sự nghiêm khắc cần thiết để giáo dục con nên người. Cách dạy của mẹ Mạnh Tử vừa kiên quyết, vừa đầy trí tuệ và yêu thương.

3 - Trang 152 SGK

Mẹ của Mạnh Tử là hình mẫu người mẹ lý tưởng: thông thái, sâu sắc, đầy trách nhiệm. Bà vừa là người mẹ tận tụy, vừa là nhà giáo dục đầu tiên truyền cảm hứng cho con qua hành động cụ thể.

4 - Trang 152 SGK

Truyện “Mẹ hiền dạy con” là một mẫu truyện trung đại tiêu biểu với văn xuôi chữ Hán, nội dung giáo huấn, cấu trúc đơn giản, ghi chép sự thật lịch sử, nhân vật thể hiện qua hành động và đối thoại.

Luyện tập

Câu 1 - Trang 153 SGK: Cảnh mẹ Mạnh Tử cắt vải khi con bỏ học là bài học sâu sắc. Tấm vải là biểu tượng cho sự kiên trì, một khi bị cắt ngang thì trở nên vô ích, cũng như việc học dang dở. Hành động ấy thể hiện sự nghiêm khắc nhưng đầy tình thương của người mẹ.

Câu 2 - Trang 153 SGK: Qua câu chuyện, em hiểu rằng cần trân trọng công ơn cha mẹ, không nên làm họ thất vọng. Làm con phải biết hiếu thảo, siêng năng học hành và sống có trách nhiệm.

Câu 3 - Trang 153 SGK: Phân biệt nghĩa từ "tử":

• "Tử" nghĩa là chết: tử trận, bất tử, cảm tử
• "Tử" nghĩa là con: công tử, hoàng tử, đệ tử

Ghi nhớ:

• Mẹ Mạnh Tử là tấm gương về tình mẫu tử cao đẹp và phương pháp dạy con sáng suốt.
• Bài học về môi trường sống, sự kiên định và đạo đức là nền tảng thành công của Mạnh Tử.
• Truyện ngắn gọn nhưng chứa đựng những thông điệp sâu sắc, mang tính giáo dục mạnh mẽ.

Tục ngữ Việt Nam: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng"