Top 6 Bài soạn 'Hai đứa trẻ' (Thạch Lam) - Tinh túy Ngữ Văn 11 đặc sắc nhất

Cấu trúc tác phẩm

3 phần chính

+ Phần 1 (khởi đầu → "nhỏ dần về phía làng"): Hoàng hôn buông trên phố huyện tiêu điều

+ Phần 2 (tiếp theo → "những cảm giác mơ hồ không hiểu"): Đêm tối bao trùm và những kiếp người bé nhỏ

+ Phần 3 (đoạn cuối): Chuyến tàu đêm - niềm hy vọng thoáng qua

Tinh thần tác phẩm

Qua hình ảnh chị em Liên-An và những phận người nơi phố huyện, Thạch Lam đã khắc họa xúc động nỗi niềm thương cảm trước những số phận nghèo khổ cùng khát vọng mơ hồ về một tương lai tươi sáng hơn

Hướng dẫn phân tích

Câu 1 (trang 101 sgk):

+ Thời gian: Từ hoàng hôn đến đêm khuya

+ Không gian: Phố huyện nghèo nàn, tăm tối

Câu 2 (trang 101 sgk):

Hiện thực phố huyện qua các nhân vật:

- Cuộc sống: Nghèo đói, bế tắc, tù đọng

- Hình ảnh đáng nhớ:

+ Những đứa trẻ nghèo nhặt nhạnh đồ thừa nơi chợ tàn

+ Mẹ con chị Tí với quán nước vắng khách

+ Bà cụ Thi điên say rượu lảo đảo trong đêm

+ Bác Siêu với gánh phở xa xỉ

+ Gia đình bác xẩm mù sống nhờ lòng hảo tâm

Câu 3 (trang 101 sgk):

Tâm trạng Liên-An:

+ Trước thiên nhiên: Nỗi buồn man mác

+ Trước cuộc sống: Lòng trắc ẩn sâu sắc, nỗi xót xa cho những kiếp người tàn lụi

Câu 4 (trang 101 sgk):

* Biểu tượng đoàn tàu:

- Khi đến: Ánh sáng rực rỡ, âm thanh náo nhiệt

- Khi đi: Chỉ còn đốm lửa đỏ và bóng tối trở lại

* Lý do chờ tàu: Không chỉ để bán hàng mà còn để được chạm vào thế giới khác - thế giới Hà Nội hoa lệ trong ký ức

Câu 5 (trang 101 sgk):

+ Nghệ thuật: Ngôn từ tinh tế, hình ảnh giàu tính biểu tượng

+ Giọng văn: Trữ tình sâu lắng, chất thơ đậm đà

Câu 6 (trang 101 sgk):

Thông điệp nhân văn: Trân trọng những khát khao dù nhỏ bé nhất của con người

Bài tập vận dụng

Câu 1

+ Hình ảnh ám ảnh: Những đứa trẻ nhặt rác và ngọn đèn dầu leo lét

→ Biểu tượng cho cuộc sống bế tắc không lối thoát

Câu 2

- Đặc điểm văn phong Thạch Lam:

+ Phân tích tâm lý tinh vi

+ Nghệ thuật tương phản đặc sắc

+ Hòa quyện nhuần nhuyễn giữa hiện thực và trữ tình

Giải đáp câu 1 (trang 101 SGK):

- Thời gian: Từ chiều tà đến đêm khuya

- Không gian: Phố huyện nghèo với sự tương phản ánh sáng - bóng tối

+ Cảnh chiều tà (tiếng trống thu không, đám mây hồng như than tàn...)

+ Cảnh chợ tan

+ Đêm xuống với bóng tối bao trùm

Giải đáp câu 2 (trang 101 SGK):

Những mảnh đời phố huyện:

- Chị em Liên với sạp hàng nhỏ

- Mẹ con chị Tí: ngày mò cua, tối bán nước vắng khách

- Bà cụ Thi với tiếng cười điên và chén rượu đêm

- Những đứa trẻ nghèo nhặt rác chợ

- Gánh phở ế ẩm của bác Siêu

- Gia đình bác xẩm mù sống trong bóng tối

→ Cuộc sống nghèo khổ, bế tắc của những kiếp người nhỏ bé

Giải đáp câu 3 (trang 101 SGK):

Tâm trạng Liên:

- Chiều tà: Nỗi buồn thấm thía, thương trẻ nghèo nhưng bất lực

- Đêm khuya: Nhớ về Hà Nội xa xăm với những kỷ niệm đẹp, thèm khát những điều giản dị mà xa xỉ

Giải đáp câu 4 (trang 101 SGK):

- Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng của thế giới khác - rực rỡ, náo nhiệt, giàu sang

- Lý do chờ tàu: Khát khao thoát khỏi hiện thực tù đọng, tìm lại chút ánh sáng ký ức

Giải đáp câu 5 (trang 101 SGK):

Nghệ thuật đặc sắc:

- Chất trữ tình đậm đà

- Nghệ thuật tương phản ánh sáng - bóng tối

- Giọng văn nhẹ nhàng mà thấm thía

- Miêu tả tâm lý tinh tế

Giải đáp câu 6 (trang 101 SGK):

Thông điệp nhân văn:

- Xót thương những số phận nhỏ bé

- Trân trọng khát vọng đổi đời dù mơ hồ

- Lời nhắc về sự quan tâm đến những kiếp người bị lãng quên

Luyện tập

Câu 1:

- Ấn tượng với nhân vật Liên qua chi tiết: "Liên thấy động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền mà cho chúng"

→ Tấm lòng nhân hậu trong hoàn cảnh khó khăn

Câu 2:

Đặc điểm văn phong Thạch Lam:

- Phân tích tâm lý sâu sắc

- Giọng văn trữ tình, thủ thỉ

- Nghệ thuật tương phản đặc sắc

- Kết hợp hài hòa hiện thực và lãng mạn

Câu 1 (trang 101 SGK):

Bức tranh không - thời gian nghệ thuật:

- Thời gian: Khoảnh khắc giao thoa giữa chiều tà và đêm tối, gợi nỗi buồn man mác

- Không gian: Phố huyện nghèo với tiếng trống thu không, đám mây hồng như than tàn, dần chìm vào bóng đêm

→ Tạo nên chất thơ buồn, vừa hiện thực vừa lãng mạn

Câu 2 (trang 101 SGK):

Những mảnh đời phố huyện:

- Hiện lên qua lăng kính tâm hồn nhạy cảm của Liên

- Cảnh ngày tàn với những âm thanh, mùi vị đặc trưng

- Bóng tối bao trùm như định mệnh

- Những kiếp người nhỏ bé: chị em Liên, mẹ con chị Tí, bà cụ Thi, gia đình bác xẩm...

→ Cuộc sống nghèo khổ, quẩn quanh trong bóng tối, nhưng vẫn le lói hi vọng

Câu 3 (trang 101 SGK):

Tâm trạng Liên:

- Chiều tà: Nỗi buồn thấm thía, xót xa cho những mảnh đời cơ cực

- Đêm khuya: Hoài niệm về Hà Nội xa xăm với kỷ niệm đẹp, khát khao những điều giản dị mà xa xỉ

Câu 4 (trang 101 SGK):

- Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng của thế giới khác - rực rỡ, nhộn nhịp, hiện đại

- Ý nghĩa: Là niềm an ủi tinh thần, khơi gợi khát vọng đổi đời

Câu 5 (trang 101 SGK):

Nghệ thuật đặc sắc:

- Miêu tả tinh tế, chọn lọc chi tiết

- Phân tích tâm lý sâu sắc

- Nghệ thuật tương phản ánh sáng - bóng tối

- Giọng văn nhẹ nhàng mà thấm thía

Câu 6 (trang 101 SGK):

Thông điệp nhân văn:

- Xót thương những số phận nhỏ bé

- Trân trọng khát vọng đổi đời

- Lời nhắc về sự quan tâm đến những kiếp người bị lãng quên

Luyện tập

Câu 1:

- Nhân vật Liên: Tâm hồn nhạy cảm, giàu lòng trắc ẩn

- Ý nghĩa đoàn tàu: Biểu tượng của thế giới mơ ước, khát vọng vượt thoát

Câu 2:

Đặc điểm văn phong Thạch Lam:

- Chất trữ tình đậm đà

- Kết hợp nhuần nhuyễn hiện thực và lãng mạn

- Ngôn ngữ giàu tính biểu cảm

- Nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế

Bố cục tác phẩm

- Phần 1: Hoàng hôn buông với nỗi niềm thổn thức của Liên

- Phần 2: Đêm tối phủ lên phố huyện nghèo với những mảnh đời leo lét

- Phần 3: Khát khao cháy bỏng qua hình ảnh chuyến tàu đêm

Câu 1: Không gian và thời gian nghệ thuật

+ Bức tranh hoàng hôn rực lửa với những đám mây hồng như than tàn

+ Khung cảnh phố huyện tiêu điều trong phiên chợ tàn

Câu 2: Những mảnh đời trong bóng tối

- Chị Tí với gánh hàng nước leo lét

- Gia đình bác xẩm với tiếng đàn bầu thê lương

- Bà cụ Thi điên và tiếng cười như bóng ma

- Chị em Liên - tâm hồn trẻ thơ trong thế giới tàn lụi

⇒ Tất cả đều khắc khoải chờ một điều gì đó, dù mơ hồ

Câu 3: Tâm hồn trẻ thơ trước thiên nhiên

+ Liên cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả giác quan

+ Sự đồng điệu kỳ lạ giữa tâm hồn và cỏ cây

Câu 4: Biểu tượng đoàn tàu đêm

+ Ánh sáng hy vọng trong đêm tối

+ Ký ức tươi đẹp và khát vọng đổi thay

Nghệ thuật đặc sắc

- Ngòi bút tinh tế nắm bắt mọi biến thái tâm hồn

- Chất thơ lan tỏa trong từng câu chữ

Tinh thần tác phẩm

"Hai đứa trẻ" là bức tranh đời sống tĩnh lặng nơi phố huyện nghèo, nơi ánh sáng hy vọng chỉ lóe lên trong khoảnh khắc chuyến tàu đêm vụt qua.

Bố cục nghệ thuật

- Phần 1: Chiều tà với những u hoài

- Phần 2: Đêm đen bao trùm và những kiếp người leo lét

- Phần 3: Khoảnh khắc tỏa sáng của đoàn tàu trong đêm

Những giá trị nổi bật

- Nghệ thuật tương phản ánh sáng/bóng tối

- Chất thơ trong văn xuôi hiện thực

- Tấm lòng nhân đạo sâu sắc

Ý nghĩa nhân văn

Tác phẩm như tiếng thở dài thương cảm cho những số phận nhỏ bé, đồng thời là niềm tin mãnh liệt vào khát vọng đổi thay dù nhỏ nhoi nhất.

I. Hành trình sáng tạo của Thạch Lam

1. Chân dung nghệ sĩ

- Nguyễn Tường Lân (1910-1942), bút danh Thạch Lam, xuất thân từ gia đình trí thức Hà Nội

- Phong cách văn chương độc đáo: khai thác thế giới nội tâm tinh tế qua những mảnh đời bình dị

- Sáng tác tiêu biểu: Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Hà Nội 36 phố phường...

2. Tác phẩm Hai đứa trẻ

- Kiệt tác truyện ngắn trữ tình in trong tập Nắng trong vườn

- Sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực đời thường và chất thơ lãng mạn

II. Những giá trị nghệ thuật

1. Không gian và thời gian nghệ thuật

- Bức tranh phố huyện nghèo từ chiều tà đến đêm khuya

- Sự tương phản giữa bóng tối phố huyện và ánh sáng đoàn tàu

2. Thế giới nhân vật

- Những kiếp người nhỏ bé: chị em Liên, chị Tí, bà cụ Thi...

- Tâm hồn Liên: sự nhạy cảm trước thiên nhiên và nỗi niềm thương cảm

3. Biểu tượng đoàn tàu đêm

- Ánh sáng hy vọng trong đêm tối

- Ký ức tuổi thơ và khát vọng đổi thay

III. Thông điệp nhân văn

- Niềm xót thương những số phận nghèo khổ

- Sự trân trọng khát vọng đổi đời dù nhỏ nhoi

- Giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc