Top 6 Bài soạn "Nghị luận trong văn bản tự sự" lớp 9 xuất sắc nhất

A. TINH HOA KIẾN THỨC

Câu 1. Khám phá nghệ thuật nghị luận trong văn tự sự

1. Phân tích hai đoạn văn tiêu biểu:

a. Đoạn trích từ "Lão Hạc" của Nam Cao:

"Chao ôi! Cuộc đời vốn dĩ phức tạp. Nếu ta không chịu thấu hiểu người khác, ta sẽ mãi chỉ thấy ở họ những điều tầm thường, xấu xa. Vợ tôi vốn không phải người độc ác, nhưng cuộc sống khốn khó đã khiến thị đánh mất đi sự đồng cảm. Khi nỗi đau thể xác giày vò, ai còn nghĩ được đến người khác? Những lo toan cơm áo đã vùi lấp đi bản tính lương thiện vốn có. Hiểu được điều đó, tôi chỉ biết buồn chứ không nỡ giận."

b. Đoạn trích từ "Truyện Kiều" của Nguyễn Du:

Hoạn Thư với nghệ thuật biện luận tài tình đã đưa ra những lập luận sắc bén: "Ghen tuông vốn là bản tính thường tình của phụ nữ. Nhớ lại khi nàng ở gác Quan Âm, ta đã không truy bức. Chồng chung - đâu dễ nhường nhau? Tội lỗi đã gây, nay chỉ biết trông chờ lượng khoan dung." Lời lẽ khôn khéo khiến Thúy Kiều phải thốt lên: "Thật xứng là bậc khôn ngoan, ăn nói đúng mực."

Câu 2. Phân tích và nhận định:

a. Nghị luận trong tự sự thể hiện qua hệ thống lý lẽ chặt chẽ nhằm bảo vệ quan điểm. Phân tích các yếu tố nghị luận trong hai đoạn trích:

- Ở "Lão Hạc": Hệ thống luận điểm về sự thấu hiểu con người qua các câu khẳng định, phủ định liên hoàn.

- Ở "Truyện Kiều": Nghệ thuật lập luận đa chiều của Hoạn Thư qua các cặp quan hệ từ "nếu...thì", "vì...nên".

b. Vai trò của nghị luận trong tự sự:

- Làm sâu sắc tính cách nhân vật

- Tạo chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm

- Giúp câu chuyện thêm tính triết lý

2. Đúc kết tinh hoa

Nghị luận trong tự sự như những viên ngọc lấp lánh, không chỉ làm sáng tỏ vấn đề mà còn nâng tầm tư tưởng tác phẩm. Qua hệ thống luận điểm chặt chẽ, nhân vật bộc lộ chiều sâu nội tâm, đồng thời dẫn dắt người đọc đến những suy ngẫm mới mẻ.

B. HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH

Câu 1: Phân tích nghệ thuật thuyết phục của ông Giáo trong "Lão Hạc". Qua đó, Nam Cao muốn gửi gắm thông điệp gì về cách nhìn nhận con người?

Câu 2: Giải mã nghệ thuật ngôn từ của Hoạn Thư. Vì sao lập luận của bà ta lại khiến Thúy Kiều - người từng chịu nhiều đau khổ - phải thốt lên lời khen ngợi?

Nền tảng lý thuyết

- Nghị luận trong tự sự như ánh sáng soi chiếu, giúp người đọc nhận thức sâu sắc vấn đề thông qua hệ thống luận điểm chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục, nâng tầm triết lý cho tác phẩm.

- Đặc trưng ngôn ngữ nghị luận thể hiện qua các cấu trúc: khẳng định/ phủ định, cặp quan hệ từ "nếu-thì", "không những-mà còn" tạo nên mạch lập luận khúc chiết.

Giải mã tác phẩm

Câu 1 & 2 - Trang 138/139 SGK

a) Những viên ngọc nghị luận:

- Ở "Lão Hạc": Hệ thống triết lý nhân sinh sâu sắc về sự thấu hiểu con người: "Nếu không cố hiểu người khác, ta chỉ thấy toàn điều xấu xa..."

- Trong "Truyện Kiều": Nghệ thuật biện luận bậc thầy của Hoạn Thư qua các cặp đối ứng: "Ghen tuông-lẽ thường tình", "Chồng chung-đâu dễ nhường"

b) Sức mạnh biểu đạt:

* Nam Cao xây dựng lập luận hình tháp:

1. Đặt vấn đề: Sự cần thiết của thấu hiểu

2. Giải thích: Gốc rễ của ích kỷ từ nghèo khó

3. Minh chứng: Quy luật tâm lý "đau chân-quên người"

4. Kết luận: Thái độ bao dung

* Nguyễn Du tạo nên màn đấu trí ngôn từ:

- Kiều: Lập luận sắc bén về nhân quả

- Hoạn Thư: Bốn lớp biện minh đầy thuyết phục (từ lẽ thường đến công ơn)

Rèn luyện kỹ năng

1 - Trang 139 SGK

Ông giáo trong "Lão Hạc" không chỉ tự độc thoại mà còn gửi gắm thông điệp nhân văn: Hãy nhìn sâu để thấy bản chất tốt đẹp ẩn sau vẻ ngoài xù xì của mỗi con người.

I. Khám phá tinh hoa nghị luận trong tự sự

1. Câu 1 (trang 137 sgk):

Hai mẫu hình nghị luận đặc sắc:

a) Đoạn trích "Lão Hạc":
"Nếu không thấu hiểu, ta chỉ thấy toàn điều tầm thường nơi người khác... Khi nỗi đau thể xác giày vò, ai còn nghĩ đến ai?" - Triết lý nhân sinh sâu sắc về sự đồng cảm.

b) "Truyện Kiều":
Cuộc đấu trí ngôn từ giữa Kiều và Hoạn Thư:
- Kiều: "Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan" - lập luận sắc bén về nhân quả
- Hoạn Thư: Bốn bước biện minh đầy mưu lược từ "phận đàn bà" đến "lượng bể thương bài"

II. Rèn luyện tư duy phê bình

1. Câu 1 (trang 139 sgk):

Ông giáo trong "Lão Hạc" không chỉ tự thuyết phục bản thân mà còn gửi gắm thông điệp nhân văn: Sự thấu hiểu là liều thuốc chữa lành mọi định kiến.

I. Nghệ thuật lập luận trong văn tự sự

1. Phân tích ngữ liệu tiêu biểu

- Đoạn trích "Lão Hạc":
+ "Nếu không thấu hiểu, ta chỉ thấy toàn điều xấu xa nơi người khác..."
+ "Khi nỗi khổ đè nặng, con người thường đánh mất sự đồng cảm"
+ "Biết vậy nên tôi chỉ biết buồn mà không nỡ giận"

- Đoạn trích "Truyện Kiều":
+ Kiều: "Đàn bà mấy kẻ tàn nhẫn - Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều"
+ Hoạn Thư: Bốn bước biện minh đầy mưu lược từ "lẽ thường tình" đến "lượng khoan dung"

II. Thực hành phân tích

Bài 1: Ông giáo trong "Lão Hạc" không chỉ tự độc thoại mà còn gửi gắm triết lý nhân sinh: Sự thấu hiểu là chìa khóa của lòng bao dung.

Bài 2: Hoạn Thư từ chỗ "hồn lạc phách xiêu" đã nhanh chóng lấy lại bình tĩnh, dùng nghệ thuật ngôn từ khéo léo để chuyển bại thành thắng.

I. NGHỆ THUẬT KẾT HỢP NGHỊ LUẬN TRONG VĂN TỰ SỰ

Phân tích đoạn trích (trang 137 sgk Ngữ Văn 9):

Khám phá sức mạnh của yếu tố nghị luận qua hai trích đoạn đặc sắc

a. Nhận diện những câu văn mang đậm tính nghị luận:

- Thiếu thấu hiểu dẫn đến đánh giá sai lệch về người khác

- Hoàn cảnh khốn cùng có thể làm tha hóa nhân cách

- Nỗi đau thể xác chi phối toàn bộ ý thức

- Đói nghèo tột cùng khiến con người trở nên ích kỷ

- Sự cảm thông giúp xoa dịu phán xét

b. Giá trị nghệ thuật:

→ Hệ thống luận điểm chặt chẽ:

• Mở: Hậu quả của việc thiếu thấu hiểu

• Triển khai: Nguyên nhân dẫn đến sự tha hóa

• Kết: Giải pháp bằng sự bao dung

→ Nghệ thuật sử dụng câu văn ngắn gọn, khúc chiết, giàu tính triết lý

II. THỰC HÀNH PHÂN TÍCH

1. Nghệ thuật tự vấn của ông giáo: Cuộc đối thoại nội tâm đầy giằng xé giữa lý trí và tình cảm

2. Tài lập luận của Hoạn Thư: Bốn bước biện minh khéo léo tạo thế khó cho Kiều