Top 6 bài soạn 'Quá trình hình thành sự sống trên Trái Đất' (Ngữ văn 6 - SGK Kết nối tri thức) ấn tượng nhất

I. Tác giả

- Nguyễn Quang Riệu (1932 - 2021)

- Nhà vật lí thiên văn gốc Việt nổi tiếng toàn cầu, sống chủ yếu tại Cộng hòa Pháp.

II. Tìm hiểu tác phẩm

1. Thể loại: Văn bản thông tin
2. Xuất xứ: Trích từ 'Bầu trời tuổi thơ', 2002.

Tóm tắt: Trái Đất ra đời cách đây 4,6 tỉ năm với vô vàn giả thuyết khác nhau. Vấn đề về nguồn gốc sự sống vẫn đang được tranh luận sôi nổi. Nước, với khả năng hòa tan phân tử, tạo ra sự sống. Những vi sinh vật, dù sống ở những vùng cực đoan dưới đáy biển, vẫn có thể là nguồn gốc của sự sống trên hành tinh này.

• Bố cục: 

Văn bản chia thành hai phần: Giới thiệu về nguồn gốc sự sống và sự hình thành các sinh vật.

• Giá trị nội dung: 

Văn bản đặt ra câu hỏi lớn về sự hình thành Trái Đất và các sinh vật: Khí quyển, phản ứng hóa học và vi sinh vật…

• Giá trị nghệ thuật: 

Văn bản kết hợp nhiều kiến thức về hóa học, địa lý học,… tạo nên một hình thức phong phú và hấp dẫn.

III. Sự sống trên Trái Đất

- Khí quyển ban đầu của Trái Đất gồm các yếu tố như H2, NH3, CH4, H2O (hơi nước). Một số ý kiến cho rằng khí quyển có thể tạo ra các phân tử hữu cơ trong tế bào, điều mà nhà hóa học Min-lơ đã chứng minh.

- Các nhà khoa học vẫn tranh luận về nguồn gốc sự sống, liệu nó có thể đến từ bụi sao chổi hay thiên thạch không.

Quy trình tạo sự sống: Nước, dưới sự tác động của ánh sáng Mặt Trời, tạo ra các phản ứng hóa học dẫn đến sự sống. Vi sinh vật, sinh ra và phát triển trong môi trường cực kỳ khắc nghiệt, có thể là khởi nguồn sự sống dưới đáy biển sâu.

• Những từ mượn:

- Các từ mượn như hi-đrô, a-mô-ni-ắc, glu-cô,… có thể thay thế bằng từ thuần Việt hoặc từ quen thuộc hơn như 'đường'.

• Cảm xúc và suy nghĩ:

- Lo lắng về sự tồn vong của sự sống Trái Đất.

- Cảm thấy cần có ý thức bảo vệ môi trường hơn.

1. Tác giả, tác phẩm

– Tác giả: Nguyễn Quang Riệu (1932 – 2021), nhà vật lí thiên văn gốc Việt, nổi bật với sự nghiệp quốc tế và đã dành phần lớn cuộc đời tại Cộng hòa Pháp.

– Tác phẩm: Trích từ 'Bầu trời và tuổi thơ', NXB Giáo dục, 2002.

2. Những vấn đề đáng chú ý

Câu 1. Văn bản cung cấp thêm cho người đọc những kiến thức về sự sống trên Trái Đất và quá trình ra đời của sự sống.

Câu 2. Một số từ mượn trong văn bản là gì? Những từ nào có thể thay thế bằng từ thuần Việt hoặc từ mượn khác thông dụng hơn? Và tại sao?

• Các từ mượn gồm: hi-đrô, a-mô-ni-ắc, mê-tan, a-xít a-min, các-bô-níc, glu-cô, ô-xi…
• Glu-cô có thể thay bằng từ 'đường' vì từ này đã được sử dụng rộng rãi và quen thuộc hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Câu 3. Mặc dù sự sống được hình thành qua hàng triệu năm, nhưng việc hủy hoại nó có thể diễn ra trong khoảnh khắc. Điều này khiến em cảm thấy thế nào?

Cảm giác lo lắng về sự tồn tại của sự sống trên Trái Đất, từ đó suy nghĩ về việc cần hành động ngay để bảo vệ hành tinh này.

Những vấn đề cần chú ý: 

* Nội dung chính: 

Văn bản thảo luận về các lý thuyết liên quan đến quá trình hình thành Trái Đất, bao gồm khí quyển, vi sinh vật, và các phản ứng hóa học tạo dựng sự sống.

• Nội dung của văn bản mang đến những hiểu biết gì về sự sống trên Trái Đất? 

Khí quyển và nguồn gốc sự sống trên Trái Đất

- Khi Trái Đất mới hình thành cách đây 4,6 tỉ năm, khí quyển của nó bao gồm các yếu tố như H2, NH3, CH4, H2O (hơi nước).

- Có giả thuyết cho rằng khí quyển nguyên thủy có thể tạo ra các phân tử hữu cơ trong tế bào, điều mà nhà hóa học Min-lơ đã chứng minh cách đây nửa thế kỷ.

- Một giả thuyết khác cho rằng bụi từ sao chổi và thiên thạch mang theo những mầm sống dưới dạng vi sinh vật.

→ Vấn đề về nguồn gốc sự sống vẫn đang là chủ đề tranh luận.

Quy trình hình thành sự sống trên Trái Đất

- Nước là dung môi giúp hòa tan các phân tử, từ đó tạo điều kiện cho sự sống phát triển.

- Dưới tác động của ánh sáng Mặt Trời, khí các-bon-níc kết hợp với nước tạo ra glu-cô và ô-xi. Khí ô-xi sau đó được thải vào khí quyển, duy trì sự sống trên Trái Đất. Quy trình này là nền tảng cho hô hấp của sinh vật và sự cộng sinh giữa động vật và thực vật.

- Vi sinh vật được sinh ra và phát triển trong các điều kiện khắc nghiệt, nhờ vào vật chất phun trào từ lòng Trái Đất. Các nhà khoa học cho rằng sự sống trên Trái Đất có thể bắt nguồn từ những vi sinh vật sống dưới đáy biển sâu.

Từ mượn trong văn bản. Những từ nào có thể thay thế bằng từ thuần Việt hoặc từ mượn quen thuộc hơn? Và tại sao? 

- Các từ mượn trong văn bản bao gồm: hi-đrô, a-mô-ni-ắc, mê-tan, a-xít a-min, các-bô-níc, glu-cô, ô-xi,…

- Từ glu-cô có thể thay thế bằng từ đường, bởi 'đường' là từ quen thuộc và dễ hiểu hơn trong đời sống hàng ngày.

Sự sống hình thành qua một quá trình dài, nhưng sự hủy diệt có thể diễn ra chỉ trong chớp mắt. Điều này khiến em cảm thấy thế nào?

- Em cảm thấy lo lắng về sự sống của Trái Đất có thể bị đe dọa một cách nghiêm trọng.

- Em nhận thức được rằng cần phải hành động và có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường.

Tóm tắt

Trái Đất hình thành cách đây 4,6 tỉ năm với nhiều giả thuyết khác nhau. Vấn đề về nguồn gốc sự sống hiện vẫn đang gây tranh luận. Nước, với vai trò là dung môi, tạo điều kiện cho các phân tử nảy nở và phát triển thành sự sống. Điều thú vị là sự phát hiện ra vi sinh vật nhỏ bé, sống cạnh các suối nước nóng dưới đáy biển sâu, đã làm nảy sinh ý tưởng rằng sự sống trên Trái Đất có thể bắt nguồn từ chúng.

Bố cục

Văn bản có thể chia thành hai phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến '…vật lí, hóa học và sinh học'): Giới thiệu về vấn đề nguồn gốc sự sống.

- Phần 2 (Còn lại): Cung cấp các chi tiết về sự hình thành các sinh vật.

Nội dung chính

Văn bản nêu lên các tranh luận về quá trình hình thành Trái Đất: khí quyển, vi sinh vật, các phản ứng hóa học,…

Những vấn đề cần chú ý: 

* Nội dung chính: 

Văn bản thảo luận về quá trình hình thành Trái Đất, bao gồm khí quyển, vi sinh vật và các phản ứng hóa học.

Nội dung của văn bản mang đến thông tin gì về sự sống trên Trái Đất?

Khí quyển và nguồn gốc sự sống trên Trái Đất

- Khi Trái Đất mới hình thành (4,6 tỉ năm trước), khí quyển bao gồm H2, NH3, CH4, H2O (hơi nước).

- Có giả thuyết cho rằng khí quyển nguyên thủy có thể tạo ra các phân tử hữu cơ trong tế bào, điều mà nhà hóa học Min-lơ đã chứng minh cách đây một nửa thế kỷ.

- Một giả thuyết khác cho rằng bụi từ sao chổi và thiên thạch đã gieo mầm sự sống dưới dạng vi sinh vật trên hành tinh.

→ Vấn đề về nguồn gốc sự sống vẫn đang là một câu hỏi chưa có lời giải đáp.

Quy trình tạo ra sự sống trên Trái Đất

- Nước là dung môi giúp hòa tan các phân tử, dẫn đến sự phát triển của sự sống.

- Ánh sáng Mặt Trời giúp khí các-bon-níc kết hợp với nước để tạo thành glu-cô và ô-xi. Khí ô-xi được thải vào khí quyển, duy trì sự sống trên hành tinh này.

- Vi sinh vật phát triển trong các điều kiện cực kỳ khắc nghiệt, được cung cấp dưỡng chất từ lòng Trái Đất. Các nhà khoa học cho rằng sinh vật trên Trái Đất có thể bắt nguồn từ các vi sinh vật sống sâu dưới đáy biển.

Từ mượn trong văn bản. Những từ nào có thể thay thế bằng từ thuần Việt hoặc từ mượn quen thuộc hơn? Và lý do tại sao? 

- Các từ mượn như hi-đrô, a-mô-ni-ắc, mê-tan, a-xít a-min, các-bô-níc, glu-cô, ô-xi,…

- Từ glu-cô có thể thay bằng từ đường vì từ 'đường' đã phổ biến hơn và dễ hiểu hơn trong đời sống thường ngày.

Sự sống được hình thành qua một quá trình dài, nhưng việc hủy hoại sự sống có thể diễn ra trong tích tắc. Điều này khiến em cảm thấy như thế nào?

- Cảm thấy lo lắng về sự sống trên Trái Đất có thể bị đe dọa nghiêm trọng.

- Nhận thức được rằng mỗi cá nhân cần có trách nhiệm bảo vệ môi trường hơn nữa.

1. Trước khi đọc

Câu 1 trang 82 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

   Em biết những chương trình nào trên các phương tiện truyền thông, in-tơ-net (internet) cung cấp nhiều thông tin thú vị, bổ ích về đời sống của muôn loài trên Trái Đất?

+ Thế giới động vật trên VTV2

+ Thế giới hoang dã VTV 2

+ Khám phá thế giới VTV2

+ Mười vạn câu hỏi vì sao VTV 3

Câu 2 trang 82 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

   Trong số những tài liệu, bộ phim kể về các loài sinh vật mà em đã đọc, đã xem, tài liệu, bộ phim nào để lại cho em nhiều ấn tượng? Vì sao?

   Trong các chương trình đã xem, em thích nhất là tập Thế giới động vật - Tìm hiểu về đại bàng. Vì tập phim đã rất đầu tư, gắn máy quay vào chân đại bàng, giúp em quan sát được cuộc sống của chúng và biết thêm nhiều thông tin thú vị về loài động vật này.

2. Đọc văn bản

• Số lượng các loài sinh vật hiện tồn tại trên Trái Đất và số lượng loài đã được con người nhận biết.

Theo ước tính của các nhà khoa học:

+ Trái Đất có Khoảng trên 10.000.000 loài sinh vật

+ Con người đã nhận biết khoảng trên 1.400.000 loài, trong đó có hơn 300.000 loài thực vật và hơn 1.000.000 loài động vật

• Những nhân tố gây ảnh hưởng đến sự đa dạng ở từng quần xã.

Những nhân tố gây ảnh hưởng đến sự đa dạng ở từng quần xã là:

+ Sự cạnh tranh giữa các loài

+ Mối quan hệ con mồi - vật ăn thịt

+ Mức độ thay đổi của các yếu tố vật lí - hóa học của môi trường

3. Trật tự trong cuộc sống của muôn loài được thể hiện như thế nào?

Trả lời

Trật tự trong cuộc sống của muôn loài được thể hiện như sau:

- Dựa vào tính chất của loài trong quần xã:

+ Loài ưu thế (như cậy thông trong quần xã rừng thông) đóng vai trò quan trọng trong quần xã do số lượng nhiều và có khả năng hoạt động mạnh

+ Loài chủ chốt (như sư tử ở các đồng cỏ hay cá sấu ở đầm nước châu Phi) đóng vai trò kiểm soát, khống chế hoạt động của các loài khác và duy trì sự phát triển ổn định của quần xã

- Dựa vào sự phân bố các loài trong không gian sống chung, hoặc theo chiều thẳng đứng (như sự phân tầng của thực vật trong rừng mưa nhiệt đới), hoặc theo chiều ngang (trải ra theo bề rộng của địa hình), để giảm bớt sự cạnh tranh giữa các loài và giúp từng loài có thể sử dụng nguồn sống của môi trường một cách hiệu quả nhất.

• Những bước tiến vượt bậc của nhân loại có ảnh hưởng đến cuộc sống muôn loài không?

Trả lời

Những bước tiến vượt bậc của nhân loại có ảnh hưởng đến cuộc sống muôn loài:

+ Sự cân bằng trong đời sống của muôn loài bị xáo trộn, phá vỡ

+ Những yếu tố vô sinh của môi trường cũng phải chịu những tác động xấu

3. Sau khi đọc – Trả lời văn bản

• Nội dung của văn bản cho em biết thêm điều gì về sự sống trên Trái Đất? 

Khí quyển và nguồn gốc sự sống Trái Đất

- Khí quyển khi Trái Đất vừa được hình thành (cách đây 4,6 tỉ năm) bao gồm H2, NH3, CH4, H2O (hơi nước).

- Có ý kiến cho rằng khí quyển nguyên thủy có thể tạo ra những loại phân tử hữu cơ trong tế bào → Nhà hóa học Min-lơ cách đây nửa thế kỷ đã chứng minh điều đó.

- Có ý kiến khác cho rằng bụi từ sao chổi và thiên thạch gieo rắc lên hành tinh mầm mống dưới dạng vi sinh vật.

→ Vấn đề nguồn gốc vẫn được tranh luận.

Quy trình tạo ra sự sống trên Trái Đất

- Nước là dung môi hòa tan những phân tử, dẫn đến sự nảy nở của sự sống.

- Dưới ánh sáng Mặt Trời, khí các-bon-níc kết hợp với nước biến thành glu-cô và ô-xi. Khí ô-xi bốc lên khí quyển và duy trì sự sống trên Trái Đất. Sự hô hấp của sinh vật, sự cộng sinh giữa giới động vật và thực vật được thực hiện nhờ quy trình trên.

- Vi sinh vật sinh ra và phát triển ở những điều kiện khắc nghiệt, được nuôi dưỡng bằng những vật chất phun ra từ lòng Trái Đất. Các nhà khoa học phân vân và cho rằng sinh vật trên Trái Đất có thể xuất phát từ vi sinh vật sinh sống tận dưới đáy biển.

• Từ mượn đã được dùng khá nhiều trong văn bản. Đó là những từ nào? Theo em từ nào trong số đó có thể được thay thế bằng một từ thuần Việt hoặc từ mượn khác quen thuộc hơn? Vì sao? 

- Một số từ mượn như: hi-đrô, a-mô-ni-ắc, mê-tan, a-xít-a-min, các-bô-níc, glu-cô, ô-xi,…. 

- Từ glu-cô có thể thay thế bằng từ đường. Vì từ đường được sử dụng rộng rãi, phổ biến hơn từ glu-cô. 

• Sự sống được hình thành qua một quá trình dài đằng đẵng, nhưng việc hủy diệt sự sống có thể chỉ diễn ra trong chớp mắt. Điều này gợi lên trong em cảm xúc và suy nghĩ gì? 

- Lo lắng cho sự sống của Trái Đất có thể bị đe dọa nghiêm trọng. 

- Thấy mình cần phải có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường.

III. Tổng kết bài soạn Sinh vật trên trái đất được hình thành như thế nào sách Kết nối tri thức

• Giá trị nội dung bài Sinh vật trên trái đất được hình thành như thế nào

  Văn bản nêu ra những tranh luận về quá trình hình thành Trái Đất: khí quyển, vi sinh vật, những phản ứng hóa học,...

• Đặc sắc nghệ thuật bài Sinh vật trên trái đất được hình thành như thế nào 

  Văn bản đa phương tiện kết hợp những kiến thức hóa học, địa lý học,...

I. Tìm hiểu chung

•  Tác giả

Nguyễn Quang Riệu (1932 - 2021)

Nhà vật lí thiên văn gốc Việt nổi tiếng thế giới, sống và làm việc chủ yếu tại Cộng hòa Pháp.

• Tác phẩm: Trích Bầu trời tuổi thơ, 2002.

Tóm tắt tác phẩm:

Văn bản đưa ra những nguyên nhân được cho là dẫn tới sự hình thành sinh vật trên Trái Đất. Đầu tiên cho rằng khí thủy nguyên có thể tạo ra các loài phân tử hữu cơ có trong tế bào. Có giả thuyết khác cho rằng bụi từ những sao chổi và thiên thạch đã gieo rắc trên hành tinh của chúng ta, mầm mống của sự sống dưới dạng vi sinh vật. Sự cộng sinh giữa giới động vật và thực vật trên Trái Đất đã được thực hiện nhờ tác động hữu ích của Mặt Trời. Một số nhà khoa học còn cho rằng sinh vật trên Trái Đất còn có thể xuất phát từ những vi sinh vật sống tận dưới đáy biển.

Bố cục:

Có thể chia văn bản thành 2 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến …vật lí, hóa học và sinh học): Giới thiệu vấn đề nguồn gốc sự sống

- Phần 2 (Còn lại): Nguồn gốc sự hình thành các sinh vật

II. Đọc hiểu văn bản

• Nội dung của văn bản cho em biết thêm điều gì về sự sống trên Trái Đất? 

Khí quyển và nguồn gốc sự sống Trái Đất

- Khí quyển khi Trái Đất vừa được hình thành (cách đây 4,6 tỉ năm) bao gồm H2, NH3, CH4, H20 (hơi nước).

- Có ý kiến cho rằng khí quyển nguyên thủy có thể tạo ra những loại phân tử hữu cơ trong tế bào → Nhà hóa học Min-lơ cách đây nửa thế kỷ đã chứng minh điều đó.

- Có ý kiến khác cho rằng bụi từ sao chổi và thiên thạch gieo rắc lên hành tinh mầm mống dưới dạng vi sinh vật.

→ Vấn đề nguồn gốc vẫn được tranh luận.

• Quy trình tạo ra sự sống trên Trái Đất

- Nước là dung môi hòa tan những phân tử, dẫn đến sự nảy nở của sự sống.

- Dưới ánh sáng Mặt Trời, khí các-bon-níc kết hợp với nước biến thành glu-cô và ô-xi. Khí ô-xi bốc lên khí quyển và duy trì sự sống trên Trái Đất. Sự hô hấp của sinh vật, sự cộng sinh giữa giới động vật và thực vật được thực hiện nhờ quy trình trên.

- Vi sinh vật sinh ra và phát triển ở những điều kiện khắc nghiệt, được nuôi dưỡng bằng những vật chất phun ra từ lòng Trái Đất. Các nhà khoa học phân vân và cho rằng sinh vật trên Trái Đất có thể xuất phát từ vi sinh vật sinh sống tận dưới đáy biển.

• Từ mượn đã được dùng khá nhiều trong văn bản. Đó là những từ nào? Theo em từ nào trong số đó có thể được thay thế bằng một từ thuần Việt hoặc từ mượn khác quen thuộc hơn? Vì sao? 

- Một số từ mượn như: hi-đrô, a-mô-ni-ắc, mê-tan, a-xít-a-min, các-bô-níc, glu-cô, ô-xi,….

- Từ glu-cô có thể thay thế bằng từ đường. Vì từ đường được sử dụng rộng rãi, phổ biến hơn từ glu-cô.

• Sự sống được hình thành qua một quá trình dài đằng đẵng, nhưng việc hủy diệt sự sống có thể chỉ diễn ra trong chớp mắt. Điều này gợi lên trong em cảm xúc và suy nghĩ gì? 

- Lo lắng cho sự sống của Trái Đất có thể bị đe dọa nghiêm trọng. 

- Thấy mình cần phải có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường.

III. Tổng kết

• Nội dung

Văn bản nêu ra những tranh luận về quá trình hình thành Trái Đất: khí quyển, vi sinh vật, những phản ứng hóa học,...

• Nghệ thuật

Văn bản đa phương tiện kết hợp những kiến thức hóa học, địa lý học,...