Top 6 bài soạn tuyệt vời về "Nắng đã hanh rồi" (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Tác giả của bài thơ "Nắng đã hanh rồi"

- Vũ Quần Phương (sinh năm 1940)

- Quê quán: Nam Định

- Phong cách nghệ thuật: Trong trẻo, mộc mạc và gần gũi

- Những tác phẩm nổi bật: Cỏ mùa xuân, Hoa trong cây, Đợi,...

II. Tìm hiểu tác phẩm "Nắng đã hanh rồi"

1. Thể loại: Thơ 7 chữ
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm được in trong tập Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
4. Bố cục:

- Khổ 1: Miêu tả khung cảnh thiên nhiên mùa đông trước sân

- Khổ 2: Khung cảnh mùa đông trên mái tranh

- Khổ 3: Cảnh mùa đông trên núi

- Khổ 4: Những hy vọng và mong ước của nhân vật trữ tình về tương lai

• Giá trị nội dung:

- Bài thơ vẽ nên bức tranh mùa đông với những hình ảnh sống động, mang đậm dấu ấn của thời gian.

- Là dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình, thể hiện sự nhớ nhung người con gái ở phương xa.

• Giá trị nghệ thuật:

- Sự tài tình trong nghệ thuật miêu tả, với cách sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh.

III. Phân tích chi tiết tác phẩm "Nắng đã hanh rồi"

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trước sân

- Nắng hanh: là sự kết hợp của ánh sáng và cái lạnh đặc trưng của mùa đông.

=> Hình ảnh “nắng hanh vàng như phấn bay” gợi lên một không gian mùa đông nhẹ nhàng, nhưng đầy tĩnh lặng.

- Tiếng sếu vọng sông ngày: Theo dân gian, tiếng sếu báo hiệu mùa đông về.

=> Khung cảnh trước sân nhà trở nên vắng vẻ, hiu hắt. Tác giả sử dụng vần láy “ay” để mở rộng không gian, gợi lên cảm giác cô đơn và nhớ nhung người con gái xa.

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trên mái tranh

- Khung cảnh mùa đông chuyển sang hình ảnh “nắng lên khói ủ”.

=> Khói có thể là sương sớm hoặc khói bếp chiều, tạo nên không gian ấm áp và gần gũi.

- Nghệ thuật nhân hóa vườn mía “xôn xao” lá gợi lên không gian vui tươi, với sự hiện diện của con người trong không gian ấy.

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trên núi

- Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình tràn ngập nỗi nhớ mong.

+ Câu hỏi tu từ “em có muốn...” bộc lộ khát khao được gần gũi với người con gái ở phương xa.

+ Cảnh chiều tà luôn gợi lên sự nhớ nhung, bởi chiều là thời điểm con người trở về bên nhau, nhưng cũng là lúc thiếu vắng một người quan trọng.

• Hy vọng về tương lai của nhân vật trữ tình

- Điệp từ “xuân sắp sang” được lặp lại để thể hiện niềm vui, mong đợi mùa xuân, đồng thời là sự chờ đợi sự đoàn tụ và gần gũi với người con gái yêu thương.

Tác phẩm "Nắng đã hanh rồi"

• Xuất xứ

- Được in trong tập Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian, NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội, 2014, trang 33.

• Bố cục

Gồm hai phần:

Phần 1: Hai khổ đầu mô tả khung cảnh thiên nhiên vùng quê vào một chiều đông, khi ánh nắng nhẹ nhàng chiếu xuống.

Phần 2: Hai khổ sau là những lời thủ thỉ của nhân vật “anh” gửi đến “em”, bày tỏ những tâm tư, cảm xúc khi mùa xuân đang đến gần.

• Giá trị nội dung

- Bài thơ vẽ nên bức tranh thiên nhiên vào một buổi chiều đông, nhẹ nhàng, tươi vui và đầy sức sống.

- Tác phẩm thể hiện niềm yêu mến cuộc sống, yêu thiên nhiên, con người của nhân vật trữ tình, đồng thời bày tỏ sự nhớ nhung da diết từ “anh” tới “em”.

• Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ bảy chữ, gieo vần ở cuối câu, tạo ra một nhịp điệu hài hòa, dễ chịu cho người đọc.

- Giọng thơ biến hóa, lúc vui tươi, lúc dịu dàng, lúc da diết, như một lời nhắn gửi nhẹ nhàng.

- Ngôn từ sử dụng giản dị, nhưng giàu cảm xúc, dễ dàng đi sâu vào lòng người đọc.

Câu 1: Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào thời điểm nào? Những hình ảnh nào thể hiện điều đó?

Trả lời

Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào một chiều đông nắng hanh, vừa ấm áp lại có chút se lạnh.

• Nắng hanh: Thời tiết đặc trưng của mùa đông, có nắng nhưng lại không khí lạnh lẽo. Hình ảnh “Nắng đã vàng hanh như phấn bay” mang đến một cảm giác trong trẻo, thanh thoát.
• Tiếng sếu vọng sông: Theo truyền thuyết, khi tiếng sếu kêu, mùa đông đã về.
• Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua: Những hình ảnh này cho thấy mùa xuân đang đến gần, khi mùa đông chuẩn bị qua đi.

Câu 2: Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều này có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của nhân vật trữ tình?

Trả lời

Bài thơ là những lời tâm tình của nhân vật “anh” gửi đến “em”, qua đó thể hiện tình cảm chân thành qua những hình ảnh thiên nhiên xung quanh. Những câu thơ như một lời mời gọi “em” hòa mình vào không gian và tình cảm của “anh” trong ngày nắng hanh.

Câu 3: Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của gieo vần trong bài thơ?

Trả lời

Qua các khổ thơ, ta nhận thấy tác giả chú trọng gieo vần ở cuối câu, mang đến nhịp điệu đều đặn, mềm mại cho bài thơ.

• Khổ 1: Vần “ay” được gieo vào các từ như bay, gày, hay, tạo nên sự liên kết nhịp nhàng.
• Khổ 2: Vần “anh” được sử dụng trong các từ tranh, lành, cành, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận nhịp điệu của bài thơ.
• Khổ 3: Vần “không”, “thông”, “monh” tạo ra âm điệu dễ chịu, nhịp nhàng.
• Khổ 4: Vần “qua”, “qua”, “xa” mang đến âm thanh trôi chảy, nhẹ nhàng.

Câu 4: Xác định chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích những từ ngữ, hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề ấy.

Trả lời

• Chủ đề: Không gian thiên nhiên với ánh nắng hanh hao của mùa đông.
• Cảm hứng chủ đạo: Những cảm xúc yêu thương, nhớ nhung, và những rung động trong không gian thiên nhiên mát mẻ, trong lành.

- “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: Những dấu hiệu của một ngày mùa đông, mang lại cảm giác vừa lạnh vừa ấm, chính là cảm hứng của bài thơ.

- “Em ở nhà xa, em có hay”: Câu hỏi thể hiện sự quan tâm, mong muốn của “anh” được gửi gắm qua không gian thiên nhiên nắng hanh.

- “Em chẳng là cây trĩu cành”: Hình ảnh này thể hiện sự nhớ nhung và nỗi ưu tư của “anh” khi không thể gần gũi với “em”.

- “Anh ngã vào đây nỗi nhớ mong”: Câu hỏi tu từ thể hiện nỗi cô đơn, sự chờ đợi và khắc khoải trong lòng “anh”.

Câu hỏi 1. Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả và quan sát vào thời gian nào? Chỉ ra những hình ảnh thể hiện điều đó?

– Thiên nhiên trong bài thơ được mô tả vào một buổi chiều đông, khi ánh nắng nhẹ nhàng chiếu xuống mặt đất.

– Những hình ảnh tiêu biểu: Ánh nắng vàng ấm áp như phấn bay; Mặt trời lặng lẽ mọc lên, hun hút trong mơ; Nắng chiều vương bóng dài trên mặt đất; Mùa xuân đến gần, xuân đang tràn về.

Câu 2. Bài thơ là lời của ai gửi tới ai? Điều đó có tác dụng gì trong việc bộc lộ tình cảm của nhân vật trữ tình?

Bài thơ chính là những lời tâm tình của “em” gửi đến “em”. Điều này làm nổi bật nỗi nhớ nhung, mong chờ của nhân vật trữ tình, khắc họa một cách sâu sắc cảm xúc và khát khao được gặp gỡ.

Câu 3. Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của nó trong bài thơ.

• Vần chân (các từ cuối câu 1, 2 và 4): vịnh – ngày – hay, hình – tốt – cành, không – thông – vọng, quá khứ – quá khứ – xa.
• Tác dụng: Cách gieo vần nhẹ nhàng giúp bài thơ có nhịp điệu du dương, dễ dàng thấm vào lòng người đọc.

Câu 4. Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh quan trọng thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

– Chủ đề: Vẻ đẹp thiên nhiên vào một ngày nắng mùa đông.

– Cảm hứng chủ đạo: Khát vọng, nỗi nhớ và sự chờ đợi được bộc lộ qua vẻ đẹp của thiên nhiên.

– Phân tích:

• “Nắng”: Ánh nắng mùa đông, vừa khô ráo vừa lạnh lẽo, tạo nên một không gian thanh thoát.
• “Tiếng hạc vang sông”: Âm thanh vang vọng khắc khoải, báo hiệu sự chuyển mùa.
• “Em xa quê, anh có biết?”/“Nơi nào rơi nỗi nhớ”: Khoảng cách xa vời giữa anh và em, nỗi nhớ mong và khao khát được đoàn tụ.

Câu 1. Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào thời điểm nào? Hãy chỉ ra các từ ngữ, hình ảnh thể hiện điều đó.

- Thiên nhiên được miêu tả trong một ngày mùa đông, khi ánh nắng hanh hao nhẹ nhàng chiếu rọi.

- Những từ ngữ và hình ảnh thể hiện điều đó: Nắng đã vàng như phấn bay; Nắng khẽ vươn mình trong màn khói mơ hồ; Ánh nắng chiều nghiêng bóng thông in xuống mặt đất; Xuân đang đến, xuân sắp về.

Câu 2. Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều này có tác dụng gì trong việc bộc lộ cảm xúc của nhân vật trữ tình?

Bài thơ là lời của “anh” nói với “em”. Điều này làm nổi bật nỗi nhớ nhung, sự chờ đợi, mong mỏi của nhân vật trữ tình khi phải cách xa người thương.

Câu 3. Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của nó trong bài thơ.

• Vần chân (các từ cuối câu 1, 2 và 4): bay - gày - hay, tranh - lành - cành, không - thông - mong, qua - qua - xa.
• Tác dụng: Cách gieo vần đều đặn mang đến một nhịp điệu du dương, dễ chịu, tạo nên không khí nhẹ nhàng cho bài thơ.

Câu 4. Xác định chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích các từ ngữ, hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

- Chủ đề: Cảnh vật thiên nhiên trong một ngày nắng hanh của mùa đông.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ, sự chờ đợi và khát khao được bày tỏ qua vẻ đẹp của thiên nhiên.

- Phân tích:

• “Nắng hanh”: Ánh sáng mùa đông vừa khô vừa lạnh, nhưng lại đầy sức sống.
• “Tiếng sếu vọng sông gày”: Âm thanh vang vọng, báo hiệu sự chuyển giao giữa các mùa.
• “Em ở xa nhà, em có hay”/“Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mang”: Khoảng cách giữa anh và em, nỗi nhớ sâu lắng, khắc khoải chờ mong một ngày gặp lại.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Thiên nhiên trong bài thơ được quan sát và miêu tả vào thời điểm nào? Hãy chỉ ra những hình ảnh, từ ngữ thể hiện điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý các chi tiết chỉ thời gian và không gian trong bài.

Lời giải chi tiết:

- Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào mùa đông.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Nắng hanh: cái nắng mùa đông, vừa ấm áp vừa lạnh lẽo, “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

+ Tiếng sếu vọng sông gày: theo truyền thống, tiếng sếu kêu báo hiệu mùa đông đã về.

+ “Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua”: mùa xuân đang tới gần, cho thấy hiện tại là mùa đông.

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Bài thơ là lời của ai gửi tới ai? Điều này có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ là lời của “anh” nói với “em” ở phương xa. Có thể là người chồng hoặc người yêu gửi đến vợ hay người yêu của mình.

- Điều này làm nổi bật sự nhớ nhung, sự khắc khoải trong tâm hồn nhân vật trữ tình, giúp bài thơ thêm chân thực và gần gũi.

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của nó trong bài thơ.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý cách gieo vần trong các khổ thơ.

Lời giải chi tiết:

- Trong bài thơ, tác giả chú trọng đến việc gieo vần ở cuối câu, tạo nên nhịp điệu đều đặn, dễ dàng nhận ra. Ví dụ: Khổ 1 sử dụng vần “ay” (bay, gày, hay), khổ 2 gieo vần “anh” (tranh, lành, cành). Những vần này đều xuất hiện ở câu 1, 2 và 4 trong các khổ thơ, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được âm điệu của bài thơ.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Xác định chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: Không gian thiên nhiên trong một ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ trong tình yêu và cảm xúc rung động giữa thiên nhiên.

- Các biểu hiện:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “Tiếng sếu vọng sông gày”: Đây là những dấu hiệu của một ngày nắng mùa đông, khắc khoải và lạnh lẽo. Cảm hứng này chi phối cả bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: Câu hỏi khắc khoải của người ở lại, liệu người kia có cảm nhận được nỗi niềm của mình. Cảnh vật nắng hanh như mở ra không gian, gửi gắm thông điệp yêu thương từ “anh” tới “em”.

Nội dung chính: Bài thơ mở ra một cái nhìn tinh tế về sự thay đổi của thiên nhiên, cụ thể là sự xuất hiện của cái nắng hanh, qua đó nhà thơ đã gửi gắm những suy tư thầm kín. Cảm nhận ấy không chỉ là vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là nỗi niềm, tâm trạng riêng của tác giả.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào thời điểm nào? Những từ ngữ, hình ảnh nào thể hiện rõ điều đó?

Lời giải

- Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả trong không gian mùa đông.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Nắng hanh: cái nắng vừa ấm vừa lạnh, đặc trưng của mùa đông, như câu thơ “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

+ Tiếng sếu vọng sông ngày: Theo truyền thống dân gian, tiếng sếu là dấu hiệu báo hiệu mùa đông đang đến.

+ “Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua”: Mùa xuân sắp đến, chứng tỏ hiện tại là mùa đông.

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều này có tác dụng thế nào trong việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Lời giải

Bài thơ như là lời bày tỏ của nhân vật “anh” gửi tới “em” qua việc miêu tả, cảm nhận thiên nhiên. Những câu thơ như một lời mời gọi, mời “em” hòa mình vào không gian thiên nhiên nắng hanh. Chính việc này đã làm cho cảm xúc trong bài thơ trở nên sâu lắng, thấm đẫm sự khát khao và tình yêu thương.

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần trong bài thơ.

Lời giải

Trong từng khổ thơ, tác giả chú ý gieo vần cuối câu, tạo nhịp điệu đều đặn cho cả bài. Ví dụ, ở khổ 1, vần “ay” được sử dụng: bay, gày, hay. Còn ở khổ 2, vần “anh” được gieo: tranh, lành, cành. Các vần này đều xuất hiện ở các câu 1, 2 và 4 trong khổ thơ, từ đó làm cho âm điệu của bài thơ nhẹ nhàng, dễ cảm nhận.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Xác định chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

Lời giải

- Chủ đề: Vẻ đẹp thiên nhiên trong một ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ nhung trong tình yêu và cảm nhận sâu sắc của con người trước không gian thiên nhiên.

- Biểu hiện:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: Đây là những biểu hiện của một ngày nắng hanh se lạnh, cảm hứng chủ đạo trong bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: Câu hỏi khắc khoải của người ở lại, liệu người kia có cảm nhận được nỗi niềm của mình. Cảnh vật nắng hanh, mây trôi như mở ra không gian, gửi gắm thông điệp yêu thương từ “anh” tới “em”.