Top 6 Bài soạn xuất sắc về "Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp yếu tố nghị luận" dành cho học sinh lớp 9

Thực hành nhận diện yếu tố nghị luận trong đoạn văn tự sự

Phân tích đoạn văn "Lỗi lầm và sự biết ơn" qua các câu hỏi

Câu 2 - Trang 160 SGK

Yếu tố nghị luận trong đoạn văn được thể hiện qua những câu nào? Hãy chỉ ra vai trò của các yếu tố đó trong việc làm nổi bật nội dung đoạn văn.

Trả lời:

- Yếu tố nghị luận xuất hiện trong bài "Lỗi lầm và sự biết ơn" qua:

+ Cấu trúc bài: Hai đoạn đầu mô tả hai hoàn cảnh và suy nghĩ trái ngược nhau, tạo nên sự đối lập cần được giải thích.

+ Lời giải thích sâu sắc của người bạn, chứa đựng triết lý nhân sinh và lời khuyên thấm thía: "Những điều viết trên cát sẽ nhanh chóng bị phai mờ theo thời gian, nhưng những điều tốt đẹp ghi khắc trên đá, trong lòng người thì không ai có thể xóa nhòa".

- Nếu thiếu yếu tố nghị luận, văn bản sẽ mất đi sự liên kết nội tại giữa các cảnh ngộ kể lại, khiến nội dung thiếu chiều sâu và tính thuyết phục.

- Viết lại đoạn kết:

Câu chuyện ẩn chứa bài học triết lý sâu sắc, nhắc nhở con người hãy học cách để những đau thương, hận thù trôi đi như cát, trong khi những ân tình nên được khắc ghi như đá. Đây là cách diễn giải mới của tục ngữ dân gian "Oán nên cởi, ân nên buộc".

Thực hành viết đoạn văn tự sự có kết hợp yếu tố nghị luận

Câu 1 - Trang 161 SGK

Viết đoạn văn kể lại buổi sinh hoạt lớp, trong đó em đã phát biểu ý kiến chứng minh Nam là người bạn tốt.

Gợi ý:

a) Buổi sinh hoạt lớp diễn ra khi nào, ở đâu, do ai điều khiển, không khí thế nào?

b) Nội dung buổi sinh hoạt là gì? Em phát biểu về vấn đề gì và vì sao?

c) Cách em thuyết phục cả lớp rằng Nam là người bạn tốt bằng lý lẽ, ví dụ và phân tích.

Câu 2 - Trang 161 SGK

Viết đoạn văn kể về những việc làm hay lời dạy sâu sắc của người bà kính yêu khiến em cảm động.

Bài làm mẫu:

Tôi lớn lên bên bà nội. Những bước đi đầu đời thường e dè, run rẩy, nhưng tôi lại rất tự tin vì biết phía sau luôn có bàn tay bà nâng đỡ – bàn tay thô ráp nhưng đầy yêu thương qua bao nắng gió cuộc đời. Những bài học làm người đầu tiên không từ bài giảng mà từ những câu chuyện cổ tích bà kể trước giờ đi ngủ. Những lời kể ấy gieo trong lòng tôi ước mơ và suy nghĩ sâu sắc. Bà từng kể câu chuyện "Cô chủ nhỏ" và dạy tôi rằng: "Đừng sống hờ hững mà phải biết trân trọng những giá trị giản dị của cuộc sống, đặc biệt là tình cảm. Tình bạn, tình thân hôm nay chính là kho báu quý giá ngày mai." Dù bà chưa từng biết chữ, nhưng tâm hồn bà sáng trong, giúp bà có cái nhìn thấu suốt đời người. Giờ đây, dù bà không còn bên tôi, tiếng kể chuyện ngày xưa vẫn vang vọng trong tim tôi trên mỗi bước đường đời.

I. Thực hành nhận diện yếu tố nghị luận trong đoạn văn tự sự

Câu 1 trang 160 SGK Văn 9 tập 1

Đọc kỹ đoạn văn.

Câu 2 trang 160 SGK Văn 9 tập 1

Yếu tố nghị luận trong bài "Lỗi lầm và sự biết ơn" thể hiện qua:

Phản hồi của nhân vật được cứu: “Những điều viết trên cát sẽ mau chóng bị xóa nhòa...”
Câu kết: “Vậy mỗi chúng ta hãy học cách viết những lỗi đau buồn, thù hận lên cát và khắc ghi những ân nghĩa lên đá”.
Ý nghĩa:

Gợi mở cho người đọc lòng bao dung, nhân ái, sự tha thứ và khả năng ghi nhớ ân tình sâu sắc.
Giúp câu chuyện trở nên sâu sắc, giàu tính triết lý và mang ý nghĩa giáo dục thấm thía.

II. Thực hành viết đoạn văn tự sự có xen kẽ yếu tố nghị luận

Câu 1 trang 161 SGK Văn 9 tập 1

Viết đoạn văn kể lại buổi sinh hoạt lớp, khẳng định Nam là người bạn tốt:

Tôi và Nam đã ngồi cạnh nhau suốt một học kỳ, dù chưa thực sự thân thiết. Nhưng buổi sinh hoạt lớp gần đây đã khiến chúng tôi gần gũi hơn, khi tôi hiểu rằng Nam là người bạn tốt. Trong buổi sinh hoạt, sau phần nghi lễ, cô giáo nhẹ nhàng kể về một học sinh dũng cảm bảo vệ bạn nhỏ trước đám đông bắt nạt — chính là Nam, người bạn lạnh lùng ngồi cạnh tôi. Tôi ngỡ ngàng vì trước giờ Nam ít nói và có vẻ xa cách, nhưng tôi nhận ra rằng đừng vội đánh giá ai qua vẻ bề ngoài. Có lẽ những người ít biểu lộ cảm xúc lại chứa đựng những trái tim nhiệt huyết và bất ngờ nhất. Đây là bài học quý giá tôi lĩnh hội sau buổi sinh hoạt lớp đó.

Câu 2 trang 161 SGK Văn 9 tập 1

Kể về những việc làm hay lời dạy giản dị mà sâu sắc của người bà kính yêu đã khiến em xúc động:

Ba năm đã trôi qua kể từ khi bà tôi về cõi vĩnh hằng. Thời gian trôi thật nhanh, mang theo những lời dạy bảo của bà ngày càng thấm sâu trong tôi. Một bài học mà tôi không thể quên là về lòng nhân ái. Tôi vẫn nhớ một chiều mưa khi còn bé, tôi chỉ muốn cuộn mình trong chăn ấm, bỗng thấy bà mở cổng mời một ông lão ăn xin ướt mưa vào nhà. Ban đầu tôi không muốn ông ấy vào, nhưng thái độ ân cần của bà khiến tôi ngạc nhiên. Bà tiếp đãi ông như người thân, rót nước, mời ăn, đợi mưa tạnh mới để ông ra về. Khi tôi hỏi bà có quen ông không, bà chỉ nói: “Ta không quen ông ấy con à, nhưng hãy nhìn ông ấy đi, cũng là con người như ta, sao phải phân biệt quen biết?” Lời nói ấy tôi không hiểu ngay lúc ấy, nhưng dần ngấm vào tâm hồn tôi với thông điệp giản dị mà sâu sắc: “Sống trên đời, đã là con người thì điều quan trọng nhất chính là yêu thương nhau.”

I. Thực hành nhận diện yếu tố nghị luận trong đoạn văn tự sự

Câu 2 (trang 160 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

- Yếu tố nghị luận được thể hiện qua những câu văn:

+ “Những điều viết trên cát sẽ nhanh chóng bị xóa nhòa theo thời gian, nhưng những gì khắc trên đá và trong lòng người thì vĩnh viễn không phai.”

+ “Vậy mỗi chúng ta hãy học cách ghi những nỗi đau, thù hận lên cát và khắc ghi ân nghĩa lên đá.”

→ Giúp văn bản gắn kết các sự kiện và tư tưởng, làm nổi bật chủ đề sâu sắc của tác phẩm.

II. Thực hành viết đoạn văn tự sự có đan xen yếu tố nghị luận

Câu 1 (trang 161 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

Buổi sinh hoạt ấy luôn in đậm trong kí ức tôi không thể nào quên. Nguyên nhân là trong giờ ra chơi, hai bạn Huy và Nam xảy ra mâu thuẫn dữ dội vì Nam vô tình không nộp bài kiểm tra cho bạn Thắng. Trong giờ sinh hoạt, tất cả ánh mắt đều dồn về Nam với sự phán xét gay gắt, nhiều người lên tiếng kết tội cậu. Nam chỉ cúi đầu im lặng chịu đựng. Tôi đã đứng lên phát biểu và ngay từ lời mở đầu đã làm cả lớp ngỡ ngàng: “Nam không phải người có lỗi, mà là một người bạn tốt.” Mọi người chăm chú lắng nghe. Tâm trạng tôi xúc động, tự nhủ phải bình tĩnh, vì tôi đang bảo vệ sự thật và người bạn tốt. Tôi lập luận: Thứ nhất, Nam chưa bao giờ gây gổ với ai; Thứ hai, việc đó là do vô ý; Thứ ba, Nam đã xin lỗi và giúp Thắng nộp lại bài. Không thể kết tội một người bạn như vậy. Khi tôi nói xong, tiếng vỗ tay vang dội như sấm, kèm theo lời tán thưởng: “Đồng ý! Đồng ý!” Nam nhìn tôi với ánh mắt chan chứa biết ơn.

Câu 2 (trang 161 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1):

Bà tôi, người phụ nữ hiền hậu, luôn hiện diện trong tâm trí tôi. Những lúc rảnh rỗi, bà thường dạy tôi học bài. Có một lần, khi dạy tôi làm phép chia, bà nói: “Trong bốn phép tính, phép chia là khó nhất. Có người lớn lên thành đạt nhưng vẫn không làm được phép chia đơn giản.” Tôi suy ngẫm mãi câu nói ấy. Mỗi khi có thức ăn, bà thường chia sẻ với nhà tôi và cả những người hàng xóm. Nhiều người cho rằng bà dại, nhưng bà luôn bảo: “Biết chia sẻ cũng là cách cộng dồn niềm vui, nhân lên hạnh phúc và giảm bớt lo âu trong lòng. Cháu thấy không, phép chia thật kỳ diệu.” Phép chia của bà không chỉ là toán học mà còn là cách bà chia sẻ khổ đau, hạnh phúc và sự cảm thông với mọi người quanh mình, khiến tôi thấu hiểu ý nghĩa sâu xa của cuộc sống nghĩa tình. Chính vì thế, mỗi lần bên bà, tôi đều cảm thấy bình yên. Phép chia ấy làm con người trở nên cao đẹp hơn, và bài học đó tôi luôn mang theo làm hành trang vào đời. Bà là người tuyệt vời nhất trong tôi.

I. Khám phá yếu tố nghị luận trong đoạn văn tự sự

Yếu tố nghị luận được thể hiện rõ qua:

+ Những điều viết trên cát rồi sẽ chóng phai mờ theo thời gian

+ Câu kết đầy ý nghĩa: “Vậy mỗi chúng ta hãy học cách viết những nỗi đau buồn, thù hận lên cát và khắc ghi ân nghĩa lên đá.”

+ Sự kết hợp ấy làm cho văn bản thêm phần sâu sắc và sống động.

II. Thực hành viết đoạn văn tự sự có xen lẫn yếu tố nghị luận

1. Cuối tuần, lớp tôi tổ chức buổi sinh hoạt để tổng kết những việc đã làm được và những điểm còn hạn chế, đồng thời lên kế hoạch cho nhiệm vụ mới. Bất ngờ, Vy buột miệng nói Nam là người xấu vì đánh cắp tiền học phí của cô ấy. Mọi người biết hoàn cảnh gia đình Nam khó khăn nên vội nghĩ Nam hành động thiếu suy nghĩ. Làn sóng chỉ trích Nam lan rộng, tôi không kìm được bức xúc nên đứng lên nói: “Các bạn có ai chứng kiến Nam lấy tiền của Vy chưa? Sao lại dễ dàng đổ lỗi cho người khác? Nam luôn nhiệt tình giúp đỡ mọi người, được thầy cô đánh giá cao về học tập và còn dạy các em nhỏ trong xóm không có điều kiện đi học. Còn Vy, tớ từng thấy bạn ấy cho An lớp bên cạnh mượn tiền đấy. Các bạn thấy không, đừng vội phán xét người khác chỉ qua vẻ bề ngoài.” Vy ngượng ngùng im lặng, cả lớp lặng đi để suy ngẫm.

2. Tôi lớn lên trong vòng tay yêu thương và chăm sóc của bà. Bố mẹ bận đi làm kinh tế, nên từ nhỏ tôi sống cùng bà. Bà lo cho tôi từng bữa ăn giấc ngủ, thường dậy sớm đi chợ rồi trở về khi trời tối. Nhiều lần tôi theo bà đi chợ, thấy bà bán những món ăn đơn giản mà ai cũng thích như xôi, bánh nếp. Bà khéo tay, thường chỉ tôi cách làm bánh, nấu xôi. Bà dạy rằng “Chỉ có lao động mới đem lại hạnh phúc thật sự và ý nghĩa cuộc sống.” Lời dạy ấy đã hun đúc trong tôi tình yêu lao động và trân quý cuộc đời. Dù bà đã đi xa, tôi mãi biết ơn sự hy sinh thầm lặng của bà, là động lực để tôi cố gắng từng ngày.

I. THỰC HÀNH KHÁM PHÁ YẾU TỐ NGHỊ LUẬN TRONG ĐOẠN VĂN TỰ SỰ

Trả lời câu 2 (trang 160 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Trong đoạn văn trên, yếu tố nghị luận được thể hiện qua những câu văn nào? Vai trò của chúng trong việc làm nổi bật nội dung là gì?

Trả lời:

- Câu chuyện kể về hai người bạn trên sa mạc.

- Yếu tố nghị luận được thể hiện nổi bật qua:

+ "Những điều viết trên cát sẽ nhanh chóng phai mờ..."

+ Câu kết: "Vậy mỗi chúng ta hãy học cách viết những nỗi đau, thù hận lên cát và khắc ghi ân nghĩa lên đá".

- Yếu tố nghị luận làm câu chuyện sâu sắc hơn, giàu ý nghĩa triết lý và có sức giáo dục sâu rộng. Bài học chủ yếu là về lòng bao dung, nhân ái, sự tha thứ và biết trân trọng ân nghĩa.

II. THỰC HÀNH VIẾT ĐOẠN VĂN TỰ SỰ CÓ YẾU TỐ NGHỊ LUẬN

Trả lời câu 1 (trang 161 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Viết đoạn văn kể lại buổi sinh hoạt lớp, trong đó em đã đứng lên bảo vệ Nam, chứng minh bạn ấy là người bạn tốt.

Gợi ý:

a) Mô tả diễn biến buổi sinh hoạt lớp (thời gian, địa điểm, người điều khiển, không khí).

b) Nội dung buổi sinh hoạt, lý do em phát biểu.

c) Lý luận và dẫn chứng em đưa ra để chứng minh Nam là người tốt.

Bài mẫu:

Em vẫn nhớ như in buổi sinh hoạt lớp hôm đó. Không khí lớp học căng thẳng, mọi người xôn xao bàn tán về sự việc xảy ra trong giờ ra chơi.

Nguyên nhân là vì Nam và Thành xảy ra cãi vã do Thành nghi ngờ Nam lấy tiền trong cặp mình. Đầu giờ sáng, Thành mang tiền đóng học và có nói chuyện với Nam. Ánh mắt mọi người đổ dồn về Nam với sự bất bình và nhiều người lên tiếng kết tội. Nam cúi đầu lặng thinh, không thể tự minh oan.

Trước tình thế ấy, cô giáo yêu cầu cả lớp giữ trật tự và hỏi Nam về việc đó. Nam khẳng định mình không làm, ánh mắt đầy vẻ ngại ngùng và thương cảm. Em đứng lên nói với cô giáo: "Nam là người bạn tốt, em đã học cùng Nam 9 năm và khẳng định bạn ấy không làm việc đó". Em trình bày lý lẽ:

Thứ nhất, Nam rất tốt bụng, luôn dành dụm tiền ăn sáng để đóng góp quỹ từ thiện trường và giúp đỡ bạn khó khăn.

Thứ hai, Thành kết tội Nam vội vàng, thiếu bằng chứng, gây hiểu lầm.

Thứ ba, Thành nên kiểm tra kỹ lại số tiền, xem có thể bị rơi hay hỏi mọi người có thấy người lạ nào không.

Sau lời em nói, mọi người đề nghị Thành tìm lại và số tiền được phát hiện rơi trong sách. Cả lớp nhẹ nhõm, Nam nhìn em với ánh mắt biết ơn. Câu chuyện nhắc nhở em phải suy nghĩ thấu đáo trước khi phán xét ai.

Trả lời câu 2 (trang 161 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Viết đoạn văn kể về những việc làm giản dị nhưng sâu sắc, những lời dạy quý báu của bà kính yêu.

Gợi ý:

a) Người kể là ai?

b) Người đó để lại việc làm hay lời nói nào trong hoàn cảnh nào?

c) Nội dung và ý nghĩa của những điều đó.

d) Bài học rút ra.

Bài mẫu:

Bà em nay đã già yếu, đôi mắt mờ và chân tay không còn nhanh nhẹn. Với em, bà là người thầy vĩ đại, dạy em nhiều bài học quý về cuộc sống. Mỗi lần về quê, em hạnh phúc khi nắm bàn tay bà – bàn tay gầy gò nhưng ấm áp, lắng nghe những câu chuyện của bà, giúp em trưởng thành hơn.

Bài học em nhớ nhất là lòng nhân ái và sự sẻ chia mà bà luôn dạy dỗ.

Từ nhỏ, em thích được về khu vườn của bà, nơi có những trái cây ngon nhưng bà không bán mà dành để chia cho các trẻ em quanh nhà. Em hỏi vì sao, bà cười hiền bảo rằng: Những đứa trẻ ấy nghèo khổ, không được ăn trái cây ngon. Chia sẻ là nhân thêm niềm vui cho mình. Bà cũng dạy em chữ và giúp đỡ các trẻ nghèo quanh làng, khiến ngôi nhà bà lúc nào cũng đầy tiếng cười.

Nhờ tấm lòng nhân ái của bà, mọi người trong làng sống gần nhau hơn, biết giúp đỡ lúc khó khăn. Những câu chuyện bà kể về sự tham lam và hậu quả cũng giúp em hiểu thêm về giá trị của lòng tốt.

Bài học đó theo em suốt đời, em luôn ghi nhớ lời bà dạy để đối xử với mọi người bằng trái tim rộng mở, nhận về niềm vui và hạnh phúc chân thành. Người với người sống để yêu thương, bởi "sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình".

I. KHÁM PHÁ YẾU TỐ NGHỊ LUẬN TRONG ĐOẠN VĂN TỰ SỰ

Câu 2, trang 160 - SGK Ngữ văn 9 tập 1: Yếu tố nghị luận trong đoạn văn thể hiện qua những câu nào? Hãy phân tích vai trò của chúng trong việc làm bật nội dung của đoạn văn.

Trả lời:
- Yếu tố nghị luận nổi bật trong lời đáp của người bạn được cứu và câu kết:
+ "Những điều viết lên cát sẽ nhanh chóng phai mờ theo thời gian, nhưng những gì được khắc ghi trên đá và trong trái tim người sẽ không bao giờ phai nhòa."
+ Câu kết: "Hãy học cách viết những nỗi đau buồn, thù hận lên cát và khắc ghi ân nghĩa lên đá."
- Yếu tố nghị luận làm cho câu chuyện thêm phần sâu sắc, thấm đượm triết lý và mang giá trị giáo dục cao, nhắc nhở con người về sự bao dung, lòng nhân ái, vị tha và nghĩa tình.

II. THỰC HÀNH VIẾT ĐOẠN VĂN TỰ SỰ KẾT HỢP YẾU TỐ NGHỊ LUẬN
Câu 1, trang 161 - SGK Ngữ văn 9 tập 1: Viết đoạn văn kể về buổi sinh hoạt lớp, trong đó em phát biểu ý kiến khẳng định Nam là người bạn tốt.

Trả lời:
Buổi sinh hoạt lớp cuối ngày thứ Bảy hôm đó diễn ra trong không khí căng thẳng khi các bạn đồng loạt đề nghị xử lý kỷ luật Nam vì đi học muộn nhiều lần ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp. Cô giáo chủ nhiệm yêu cầu lớp trưởng thống kê số lần đi muộn của Nam và mở rộng thảo luận biện pháp xử lý. Bạn Nga, tổ trưởng tổ 1, đề xuất mời phụ huynh đến viết cam kết. Bạn Bình kiến nghị Nam phải trực nhật hai tuần. Cả lớp đồng thuận hình thức kỷ luật nghiêm khắc để Nam nhận thức và làm gương cho mọi người. Trong lúc ấy, Nam im lặng cúi đầu chịu trận. Cô giáo tổng kết: “Chúng ta đã thống nhất hình thức kỷ luật, nhưng mỗi việc đều có nguyên nhân. Cô muốn nghe ý kiến Nam.” Nam đứng dậy nói: “Em không có ý kiến, xin chấp hành mọi hình thức kỷ luật.” Lúc đó, em giơ tay xin phát biểu: “Thưa cô và các bạn, Nam nhiều lần đi muộn vì bố bị ốm nặng nằm viện, mẹ đi công tác xa. Nam vừa chăm sóc bố, vừa đưa em nhỏ đi học nên không thể đến lớp đúng giờ. Khi biết vậy, em đã khuyên Nam báo với cô, nhưng Nam không muốn làm cô phiền lòng.” Cô giáo nhìn Nam trìu mến: “Nam là người con hiếu thảo và tự trọng. Chúng ta hãy coi nhau như gia đình, cùng sẻ chia niềm vui và khó khăn. Vậy thay vì kỷ luật, hãy giúp Nam vượt qua giai đoạn khó khăn này.”

Câu 2, trang 161 - SGK Ngữ văn 9 tập 1: Viết đoạn văn kể về những việc làm giản dị nhưng sâu sắc, lời dạy bảo của bà kính yêu đã để lại trong em nhiều xúc động (có sử dụng yếu tố nghị luận).

Bà tôi nay đã già, mắt mờ chân yếu. Gia đình ngày trước nghèo khó nhưng bà vẫn cần mẫn sớm hôm nuôi dạy con cháu nên người. Dù giờ đã khá giả, bà vẫn giữ thói quen tiết kiệm và dặn dò con cháu biết trân trọng mọi vật, vì đó là kết tinh của mồ hôi và công sức. Bà thường nói: “Tiết kiệm là đức tính quý giá, không chỉ giúp bản thân mà còn vì lợi ích cộng đồng. Chỉ việc khóa vòi nước sau khi dùng đã tránh lãng phí, giảm tiền nước, và giúp người khác có nước sạch sinh hoạt. Tiết kiệm là nét đẹp của con người, nhưng đừng nhầm với hà tiện – là keo kiệt không dám dùng. Ví dụ, rửa rau dưới vòi nước, nếu quá tiết kiệm, rửa không sạch sẽ gây bệnh tật và tổn hại hơn.” Lời bà dạy đã trở thành kim chỉ nam quý báu trong đời chúng tôi.