Tuyển chọn 6 bài soạn "Tính từ và cụm tính từ" lớp 6 chất lượng nhất

17/06/2025

Nội dung bài viết

Bài soạn mẫu số 4: Khám phá Tính từ và cụm tính từ

I - Khám phá bản chất tính từ

Câu 1: Nhận diện tinh hoa ngôn ngữ qua tính từ:

a) Thế giới quan hạn hẹp của chú ếch: bé (khiêm tốn), oai (kiêu hãnh)

b) Bức tranh thiên nhiên rực rỡ: vàng hoe (ấm áp), vàng lịm (ngọt ngào), vàng ối (rực rỡ), vàng tươi (tinh khôi)

Câu 2: Vũ trụ tính từ đa sắc màu:

Tính cách: nồng nhiệt, dịu dàng, sâu sắc...
Âm thanh: du dương, ồn ã, thì thầm...
Giá trị: cao quý, tầm thường, vĩ đại...
Sắc thái: rạng rỡ, u uất, hân hoan...

Câu 3: So sánh tinh tế:

Tính từ: kết hợp với đã, đang, sẽ nhưng hạn chế với hãy, đừng
Linh hoạt trong câu: có thể làm cả chủ ngữ và vị ngữ

II - Phân loại tính từ

1. Tính từ tương đối: bé, oai (có thể thêm mức độ: rất bé, khá oai)

2. Tính từ tuyệt đối: vàng hoe, vàng lịm (đã đạt đến độ hoàn thiện)

III - Nghệ thuật sử dụng cụm tính từ

Ví dụ điển hình: "Huế chìm đắm trong vẻ vốn đã rất yên tĩnh"

Cấu trúc 3 phần:

Phần trước: chỉ mức độ, thời gian (đã, rất)
Trung tâm: tính từ chính (yên tĩnh)
Phần sau: bổ sung ý nghĩa

IV - Ứng dụng thực tiễn

1. Ngụ ngôn "Thầy bói xem voi":

sun sun, chần chẫn, bè bè → Lối so sánh hài hước phê phán cái nhìn phiến diện

2. Biểu tượng sóng biển:

êm ả → dữ dội → ầm ầm → Sự leo thang của lòng tham

3. Triết lý nhân sinh:

nát → nguy nga → nát → Vòng xoáy tham lam và hậu quả

Hình ảnh minh họa sinh động (Nguồn: Internet)

2. Tài liệu tham khảo "Tính từ và cụm tính từ" phiên bản nâng cao

I. Bản chất của tính từ

1. Nhận diện tính từ

Ví dụ a: Các tính từ biểu thị đặc điểm (bé, oai)
Ví dụ b: Nhóm từ chỉ màu sắc và trạng thái (vàng hoe, vàng lịm, héo...)

2. Kho từ vựng mở rộng: Gợi ý thêm các tính từ chỉ hình dáng (lênh khênh), tốc độ (nhanh nhẹn), cường độ (mạnh mẽ)... giúp miêu tả sự vật đa chiều.

3. Đối chiếu với động từ

Tính từ có thể kết hợp với trạng từ chỉ thời gian (đã, đang) nhưng hạn chế với từ mệnh lệnh (hãy, đừng). Khả năng làm vị ngữ tuy có nhưng không linh hoạt bằng động từ.

II. Phân loại tính từ

• Tính từ tương đối: Có thể kèm từ chỉ mức độ (rất cao, khá nhanh)

• Tính từ tuyệt đối: Mang ý nghĩa hoàn chỉnh (chót vót, bồng bềnh) không thể thêm mức độ

III. Cấu trúc cụm tính từ

Phần trước → Trung tâm → Phần sau

Ví dụ minh họa: 'vốn đã rất nhỏ lại' cho thấy khả năng mở rộng ý nghĩa qua phụ ngữ.

IV. Bài tập ứng dụng

1. Phân tích các cụm tính từ trong truyện ngụ ngôn 'Thầy bói xem voi' qua các hình ảnh so sánh độc đáo:

'sun sun như con đỉa' - gợi hình ảnh nhỏ bé
'sừng sững như cột đình' - tương phản hài hước

2. Nhận xét về sự gia tăng cường độ miêu tả trong chuỗi câu văn tả biển, từ 'êm ả' đến 'ầm ầm' thể hiện sự biến chuyển của thiên nhiên.

Tranh minh họa ấn tượng (Nguồn: Tổng hợp)

3. Tài liệu phân tích chuyên sâu: Tính từ và cụm tính từ (Phiên bản nâng cao)

Hướng dẫn giải bài tập thực hành

Bài 1-7 trang 81 SBT Ngữ Văn 6

Bài 5: Phân tích phụ ngữ tính từ trong truyện 'Cây bút thần':

'còn nhỏ quá' → 'quá' chỉ mức độ cực cấp
'lớn hơn' → 'hơn' thể hiện sự so sánh

Bài 6: Nhận diện tính từ trong truyện ngụ ngôn 'Ếch ngồi đáy giếng':

'ồm ộp' (vị ngữ)
'oai như chúa tể' (vị ngữ so sánh)
'nhâng nháo' (vị ngữ chỉ thái độ)

Bài 7: Sưu tầm thành ngữ so sánh:

• Đen như cột nhà cháy - Câu ví von dân gian

• Trắng như ngà voi - Hình ảnh ẩn dụ đẹp

Phương pháp phân tích ngôn ngữ

Mẹo nhận biết:

Tính từ láy tượng hình (sun sun, sừng sừng) thường đi kèm phụ ngữ so sánh
Phụ ngữ trước-sau bổ sung ý nghĩa về thời gian, mức độ, phạm vi

Lưu ý: Các cụm tính từ trong truyện ngụ ngôn thường mang tính phê phán hài hước qua cách so sánh phóng đại.

Tranh minh họa nghệ thuật (Nguồn: Tổng hợp)

4. Hệ thống kiến thức trọng tâm: Tính từ và cụm tính từ (Bản tóm lược)

I. Bản chất ngôn ngữ của tính từ

1. Kho từ vựng đặc sắc:

Nhóm chỉ kích thước: bé, chần chẫn
Nhóm màu sắc tinh tế: vàng hoe (nắng thu), vàng ối (lúa chín)

2. So sánh đa chiều:

• Điểm chung với động từ: Kết hợp đã/đang/sẽ

• Điểm khác biệt: Hạn chế dùng với hãy/đừng

II. Phân loại khoa học

Tính từ tương đối: Có thể kết hợp từ chỉ mức độ (rất bé, khá oai)

Tính từ tuyệt đối: Mang sắc thái hoàn chỉnh (vàng lịm, đỏ gắt)

III. Cấu trúc cụm từ

Phụ ngữ trước → Tính từ → Phụ ngữ sau

Ví dụ: 'vốn đã rất yên tĩnh' → Thể hiện sự gia tăng ý nghĩa

IV. Ứng dụng thực tiễn

1. Phân tích ngụ ngôn:

'sun sun như con đỉa' → Nghệ thuật so sánh giảm cấp
'sừng sững như cột đình' → Tương phản hài hước

2. Biểu tượng sóng:

Diễn biến tâm lý qua 5 cấp độ: Êm ả → Dữ dội → Ầm ầm

Hình minh họa nghệ thuật (Nguồn: Tổng hợp từ nhiều nguồn)

5. Tài liệu chuyên sâu: Phân tích tính từ trong văn học (Phiên bản mở rộng)

I. Khám phá bản chất tính từ

Ví dụ minh họa:

Truyện ngụ ngôn: 'bé như chiếc vung', 'oai như chúa tể' → Tính từ tạo hình ảnh sinh động
Văn miêu tả: 'vàng hoe nắng thu', 'vàng lịm trái chín' → Tính từ gợi cảm giác đa giác quan

So sánh với động từ:

Đặc điểm	Tính từ	Động từ
Kết hợp với đã/đang/sẽ	✓	✓
Kết hợp với hãy/đừng	✗	✓

II. Phân loại tinh tế

Tính từ tương đối: rất bé, khá oai → Có thể gia giảm mức độ

Tính từ tuyệt đối: vàng ối, đỏ au → Mang sắc thái hoàn chỉnh

III. Cấu trúc cụm từ nghệ thuật

Phần mở rộng → Tính từ trung tâm → Phần bổ sung

Ví dụ: 'vốn đã rất yên tĩnh' → Thể hiện sự gia tăng ý nghĩa qua từng lớp ngôn từ

IV. Ứng dụng văn chương

1. Nghệ thuật phê bình:

'sun sun như con đỉa' → Kỹ thuật giảm cấp tạo tiếng cười
'sừng sững như cột đình' → Tương phản hài hước

2. Biểu tượng sóng:

Tiến trình tâm lý: Êm đềm → Dữ dội → Cuồng nộ → Thể hiện sự gia tăng phẫn nộ

3. Triết lý nhân sinh:

Vòng tuần hoàn: Sứt mẻ → Mới → Sứt mẻ → Bài học về lòng tham

Hình ảnh minh họa sinh động (Nguồn: Sưu tầm từ internet)

6. Tài liệu tham khảo: Phân tích sâu về Tính từ và cụm tính từ

A. KIẾN THỨC CỐT LÕI

1. Khám phá thế giới tính từ

1.1. Nhận diện tính từ qua ví dụ sinh động:
a. "Bé" như chiếc vung trời, "oai" như chúa tể - Ếch trong truyện ngụ ngôn.
b. Bức tranh thiên nhiên rực rỡ với: "vàng hoe" nắng nhạt, "vàng lịm" chùm quả xoan, "vàng ối" lá mít, "vàng tươi" cánh lá sắn (Tô Hoài).

1.2. Kho tàng tính từ phong phú:
- Tính cách: dịu dàng, nóng tính, hiền hậu...
- Âm thanh: trong trẻo, trầm ấm...
- Đánh giá: tuyệt vời, tệ hại...
- Trạng thái: rạng rỡ, u sầu...
- Màu sắc: đỏ thắm, xanh biếc...

1.3. So sánh tinh tế:
Tính từ và động từ đều kết hợp với: đã, sẽ, đang...
Nhưng tính từ hạn chế với: hãy, đừng...
Vị ngữ tính từ có phạm vi hẹp hơn động từ.

2. Phân loại tính từ

2.1. Tính từ tương đối (bé, oai) - có thể kết hợp từ chỉ mức độ.
Tính từ tuyệt đối (vàng hoe, vàng lịm) - không kết hợp được.

3. Cụm tính từ nghệ thuật

3.1. Phân tích cấu trúc:
a. "yên tĩnh lạ lùng" - bầu không khí Huế chiều tà (Hoàng Phủ Ngọc Tường).
b. "trong vắt, thăm thẳm" - bầu trời đêm thơ mộng (Thạch Lam).

3.2. Phụ ngữ đa dạng:
Trước: cực kỳ, vô cùng... (chỉ mức độ).
Sau: như... (chỉ so sánh).

4. Tổng kết súc tích

Tính từ - linh hồn của miêu tả, mang đến sắc màu, hình khối cho ngôn từ.

B. THỰC HÀNH ỨNG DỤNG

Câu 1: Phân tích cụm tính từ trong truyện "Thầy bói xem voi":
"sun sun", "chần chẫn", "bè bè" - những từ láy tượng hình độc đáo.

Câu 2: Nghệ thuật phê phán qua so sánh hài hước: con đỉa, cái đòn câu... với voi to lớn.

Câu 3: Biến chuyển cảm xúc biển khơi: từ "êm ả" đến "ầm ầm" trong truyện cá vàng.

Câu 4: Vòng tuần hoàn cuộc đời: từ "sứt mẻ" đến "nguy nga" rồi trở về "túp lều nát".

Viết sáng tạo:
Mùa xuân về với "ấm áp" tình thân, "rực rỡ" sắc hoa, "ngọt ngào" hương lúa. Thiên nhiên "tưng bừng" chào đón năm mới với bức tranh "tươi mới" tràn đầy sức sống.