Tuyển chọn 6 bài soạn tinh túy nhất cho bài thơ 'Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng' – Lí Bạch (Ngữ Văn 10)

Bố cục

- Hai câu đầu: Miêu tả khung cảnh chia ly tại Hoàng Hạc lâu

- Hai câu sau: Cảm xúc da diết của thi nhân

Nội dung bài học

- Bài thơ là khúc ca về tình bạn chân thành, sâu sắc, thấm đượm cảm xúc.

- Hình ảnh thơ giàu sức gợi, lời thơ tự nhiên, giản dị

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (SGK trang 144):

- Không gian thơ: gồm Lầu Hoàng Hạc – biểu tượng chia ly, thành Dương Châu – nơi bạn sắp đến, dòng Trường Giang – rộng lớn, hun hút

⇒ Tạo nên không gian đậm chất chia biệt, man mác buồn

- Thời gian: vào lúc xuân nở rộ, sông tràn đầy sắc xuân

⇒ Dù là mùa xuân nhưng vẫn không xua tan nỗi buồn ly biệt

- Mối liên hệ con người: “cố nhân” biểu đạt tình bạn thân thiết từ lâu

→ Cảm nhận sự sâu sắc và tinh tế trong cảm xúc của thi nhân

Câu 2 (SGK trang 144):

- Cảnh chia tay in đậm trong tâm khảm nhà thơ, chỉ còn thấy cánh buồm cô đơn khuất dần trong màu nước biếc

- Ánh mắt dõi theo đầy lưu luyến, tấm lòng không thể rời xa

- Cả người đi và người ở lại đều cô đơn, bịn rịn

Câu 3 (SGK trang 144):

- Bóng thuyền đã khuất, người tiễn vẫn đứng lặng bên lầu

+ Cánh buồm chỉ còn là nét mờ xa như ảo ảnh

+ Trường Giang như chảy vào cõi trời vô tận

+ Hình ảnh gợi nỗi buồn, sự day dứt của kẻ tiễn đưa

- Tình cảm chân thành được gửi trọn trong từng vần thơ

- Gợi nhắc người đọc biết quý trọng, nâng niu tình bạn

LUYỆN TẬP

1. Những hình ảnh thể hiện vẻ đẹp sâu xa của bài thơ:

- Thuyền về Dương Châu giữa mùa hoa khói tháng ba

- Bóng buồm đơn độc, khuất dần giữa trời nước mênh mông

- Từ “cố nhân” – đầy tình cảm

- Câu thơ: “Chỉ thấy Trường Giang chảy vào cõi trời”

→ Tất cả gắn liền với nỗi nhớ bạn, nỗi buồn chia ly

2. Vai trò của tình bạn:

- Trong cuộc sống hiện đại, tình bạn vẫn luôn là điểm tựa tinh thần

+ Giúp ta vững bước qua khó khăn, thử thách

+ Là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, giúp con người trưởng thành hơn

+ Tình bạn chân thành, vị tha là nền tảng để gắn bó bền vững

- Bài thơ mang giá trị nhân văn và ý nghĩa vượt thời gian

Câu 1 (SGK Ngữ văn 10, trang 144)

Phân tích mối tương quan giữa không gian, thời gian và con người trong bài thơ, từ đó làm nổi bật vẻ đẹp của cảnh tiễn biệt và tâm tình người đưa tiễn.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ của Lí Bạch tuy nghiêng về miêu tả cảnh vật, nhưng từng nét vẽ đều thấm đẫm tình cảm. Khung cảnh chia tay hiện ra qua ba chiều không gian: Lầu Hoàng Hạc – biểu tượng ly biệt, Dương Châu – nơi bạn đến đầy phồn hoa, và dòng Trường Giang – rộng dài ngăn cách đôi bờ. Khoảng cách ấy khơi dậy nỗi buồn sâu lắng. Thời gian là lúc xuân chính vụ, tháng ba hoa khói giăng giăng, vừa đẹp vừa buồn. Hai chữ “cố nhân” đơn sơ mà gợi lên tình bạn thâm giao. Từ điểm cao Lầu Hoàng Hạc, thi nhân dõi theo bóng thuyền trôi khuất, khung cảnh và lòng người như quyện làm một – tạo nên sự hài hòa giữa hai cặp câu thơ, hoàn chỉnh về nghệ thuật và cảm xúc.

Câu 2 (SGK Ngữ văn 10, trang 144)

Trường Giang – tuyến giao thông sôi động, thế nhưng Lí Bạch chỉ thấy cánh buồm cô lẻ. Đó là bởi tâm hồn người tiễn bạn chỉ hướng về một hình bóng. Ánh mắt dõi theo không vì đông đúc mà xao nhãng, chỉ chăm chăm vào thuyền bạn cho đến khi khuất dạng. Sự cô đơn của cả người đi lẫn kẻ ở khiến khoảnh khắc chia xa càng trở nên xúc động, lưu luyến không nguôi.

Câu 3 (SGK Ngữ văn 10, trang 144)

Tâm tình thi sĩ bộc lộ mạnh mẽ ở câu thơ cuối: “Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu” – chỉ còn thấy sông xanh trôi vào trời biếc. Bóng bạn mờ dần, thi nhân trơ trọi giữa lầu cao, trước mắt chỉ là một cõi bao la, lặng lẽ. Nỗi buồn chia ly như hóa thành thiên nhiên, vẽ nên một không gian ngập tràn cảm xúc. Tình bạn thời Đường hiện ra với tất cả sự chân thành, sâu sắc, gợi cho người đọc hôm nay thêm trân trọng những nghĩa tình đáng quý trong cuộc sống.

Luyện tập

Câu 1: Hình ảnh thể hiện “ý tại ngôn ngoại”:

- Thuyền xuôi Dương Châu giữa tháng ba hoa khói

- Bóng buồm mờ xa khuất trong trời nước biếc

- Từ “cố nhân” chất chứa thâm tình

- Câu thơ cuối mở ra không gian thăm thẳm, chan chứa nỗi niềm

Câu 2: Ý nghĩa của tình bạn:

- Là điểm tựa tâm hồn trong cuộc sống

- Là động lực vượt qua thử thách

- Giúp con người trưởng thành, hoàn thiện nhân cách

- Xây dựng trên nền tảng cảm xúc chân thành, vị tha – chính là điều khiến tình bạn trở nên bền vững và thiêng liêng.

Trả lời câu 1 trang 144 SGK Ngữ văn 10, tập 1

Phân tích mối quan hệ giữa không gian, thời gian và con người trong bài thơ:

- Không gian bao la, rộng lớn: Lầu Hoàng Hạc nổi bật với vẻ đẹp kỳ vĩ, Dương Châu lại phồn thịnh, những không gian này nối kết bởi dòng Trường Giang rộng lớn, như dải ngân hà chảy vào trời cao. Thực tế, cảnh vật ấy không chỉ là nền của một cuộc chia li mà còn mang đến cảm giác người bạn như đang bay lên cõi tiên.

- Thời gian vào tháng ba, khi mùa hoa khói bồng bềnh khắp nơi, đẹp lạ lùng nhưng lại đầy nỗi niềm chia ly.

- Còn con người: Giữa không gian và thời gian ấy, tình bạn bền chặt, sâu sắc, khiến lòng người tiễn biệt đầy luyến tiếc, khắc khoải.

=> Không gian đẹp, thời gian tuyệt vời, nhưng tình bạn lại phải đối diện với cảnh biệt ly. Cả ba yếu tố kết hợp tạo nên một bức tranh đẹp nhưng vẫn chìm trong nỗi buồn, sự lưu luyến của người ở lại.

Trả lời câu 2 trang 144 SGK Ngữ văn 10, tập 1

- Lí Bạch chỉ thấy cánh buồm đơn độc của cố nhân vì trong mắt thi sĩ, chiếc thuyền ấy là vật duy nhất quan trọng trên dòng Trường Giang, mang theo tình bạn, những kỷ niệm.

=> Người ra đi cô độc, người ở lại cũng lặng lẽ, chỉ còn bóng thuyền lẻ loi. Lí Bạch không chỉ tiễn bạn mà còn cảm nhận nỗi cô đơn trong lòng mình, cũng như sự xa cách mà bạn phải đối mặt.

Trả lời câu 3 trang 144 SGK Ngữ văn 10, tập 1

- Có thể thấy người đưa tiễn vẫn đứng im trên bờ, nhìn theo chiếc thuyền đến khi khuất hẳn vào khoảng không mênh mông. Cánh buồm như tan vào dòng sông, trôi vào cõi xa vời vợi, tựa như lời từ biệt ngậm ngùi.

- Tứ thơ tuyệt đẹp thể hiện rõ tâm trạng người tiễn bạn – sự bâng khuâng, luyến tiếc, và cô đơn khi phải xa rời một người bạn thân thiết.

Luyện tập

Câu 1 (trang 144 SGK Ngữ văn 10, tập 1)

- Bài thơ thể hiện “ý tại ngôn ngoại”, không cần trực tiếp nói ra tình cảm, nhưng tình bạn đẹp vẫn rõ ràng trong từng hình ảnh.

+ Nỗi buồn xa cách, nỗi cô đơn, và thương nhớ người bạn đã xa.

+ Bài thơ sử dụng cảnh vật để thể hiện tâm trạng, với ngôn từ trang nhã, gợi cảm.

Câu 2 (trang 144 SGK Ngữ văn 10, tập 1)

Vai trò và tầm quan trọng của tình bạn trong cuộc sống: Tình bạn có ý nghĩa sâu sắc và quan trọng đối với mỗi con người.

- Tình bạn giúp con người hoàn thiện nhân cách, tạo động lực để trưởng thành.

- Bạn bè là nguồn động viên lớn lao, giúp nhau vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.

- Tình bạn là chỗ dựa tinh thần vững chắc, giúp chúng ta chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, đồng hành vượt qua mọi thử thách.

- Tình bạn chân thành sẽ luôn bền vững, dù cuộc sống có bao biến đổi.

Bố cục:

- Hai câu thơ đầu: Mở ra khung cảnh chia biệt, nhà thơ tiễn bạn đến Quảng Lăng.

- Hai câu thơ sau: Cảm xúc dâng trào của người ở lại khi cánh buồm bạn khuất dần trong không gian vô tận.

Câu 1 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Những mối tương quan giữa không gian, thời gian và con người tạo nên lớp nghĩa sâu sắc cho bài thơ:

+ Không gian: Lầu Hoàng Hạc - nơi khởi hành của cuộc chia ly, biểu tượng cho nỗi biệt ly muôn thuở. Dương Châu – điểm đến rực rỡ, tấp nập phồn hoa. Trường Giang - dòng sông trải dài như nỗi buồn không bến bờ, nối hai vùng đất bằng một khoảng cách mênh mang gợi nhớ thương.

+ Thời gian: Tháng ba mùa hoa khói – thời điểm đẹp đẽ, thơ mộng lại càng khiến khung cảnh chia tay trở nên nao lòng hơn bao giờ hết.

+ Con người: Chỉ hai chữ “cố nhân” đã chứa đựng cả một quá khứ sâu đậm, một tình bạn thiết tha và thủy chung.

=> Sự kết hợp hài hòa của không gian, thời gian và con người đã thấm đẫm nỗi buồn chia ly, làm nổi bật cảm xúc tinh tế và sâu lắng trong thơ.

Câu 2 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Dòng Trường Giang vốn sôi động thuyền bè, vậy mà trong mắt thi nhân chỉ còn thấy một cánh buồm lẻ loi – chiếc thuyền chở cố nhân. Thi sĩ dõi theo cho đến khi nó tan vào cõi trời nước vô tận. Một hình ảnh nhỏ nhoi nhưng chất chứa biết bao tình cảm, đủ để khắc họa mối thâm giao không lời nào tả xiết.

Câu 3 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Người ra đi đã xa, nhưng thi nhân vẫn đứng lặng bên lầu Hoàng Hạc, ánh mắt không rời theo bóng buồm dần khuất. Cả bài không một chữ nhắc tình bạn, nhưng mỗi vần thơ lại chất chứa sự quý trọng, lòng tiếc nuối trước một cuộc chia xa đầy xúc động.

Luyện tập

Bài 1 (Trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1)

Thơ Đường đặc biệt ở chỗ “ý tại ngôn ngoại” – tình cảm ngầm ẩn mà sâu sắc:

- Bạn về chốn Dương Châu rực rỡ, giữa tháng ba hoa khói bồng bềnh.

- Lầu Hoàng Hạc gợi niềm chia biệt muôn thuở, là nơi khắc ghi cuộc tiễn đưa lặng lẽ.

- Cánh buồm nhỏ dần trong trời nước bao la, ánh mắt tiễn đưa vẫn dõi theo, đong đầy nỗi luyến lưu.

→ Từng hình ảnh đều mang tính biểu tượng, dệt nên bức tranh chia tay nhẹ nhàng nhưng đậm đà tình cảm của người tiễn bạn.

Bài 2 (Trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1)

Tình bạn – một giá trị không thể thiếu trong đời sống con người:

- Là chỗ dựa tinh thần vững chắc giúp ta vượt qua sóng gió cuộc đời.

- Là nơi nuôi dưỡng nhân cách, vun đắp nghị lực, truyền cảm hứng để mỗi người sống đẹp hơn.

- Trong gian khó, bạn bè là người đồng hành đáng tin cậy nhất.

- Muốn có một tình bạn bền vững, cần xây dựng bằng sự chân thành và lòng vị tha.

Bố cục

- Hai câu đầu: Khắc họa cảnh tiễn biệt tại Hoàng Hạc Lâu.

- Hai câu sau: Phơi bày tâm tư đầy xúc cảm của thi nhân trong khoảnh khắc chia xa.

Câu 1 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Bức tranh không gian mở ra qua ba hình ảnh: Hoàng Hạc Lâu – biểu tượng của chia biệt; Dương Châu – nơi bạn sắp đến, nhộn nhịp, phồn hoa; Trường Giang – dòng sông dài vô tận tạo nên khoảng cách xa xôi. Giữa cảnh sắc ấy, nỗi buồn càng thêm sâu lắng. Thời điểm tháng ba – mùa hoa khói – càng tô đậm vẻ mơ hồ, mong manh của buổi chia ly. Hai chữ “cố nhân” như lời gọi tha thiết của một trái tim đầy gắn bó, đủ lay động mọi rung cảm của người đọc.

Câu 2 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Dù Trường Giang là tuyến giao thương sầm uất, tác giả vẫn cảm thấy lẻ loi trong khoảnh khắc người bạn ra đi. Cánh buồm đơn độc rẽ sóng xa dần, ánh mắt người tiễn cứ đuổi theo đến tận chân trời. Một tình bạn lớn dần lên trong im lặng, nhưng thấm đẫm sự chân thành và quyến luyến.

Câu 3 (trang 145 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Người bạn đã khuất dần, nhưng tác giả vẫn đứng yên trên lầu cao, không rời mắt. Sự lặng thinh ấy chính là biểu hiện rõ ràng nhất của một tình bạn sâu sắc, khó thể tỏ bằng lời. Không cần nói “ta yêu quý bạn”, mà từng câu thơ đã nói thay tất cả nỗi lòng người tiễn.

Luyện tập

Bài 1 (Trang 144 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

“Ý tại ngôn ngoại” thể hiện trọn vẹn trong bức tranh chia ly: không cần nhắc trực tiếp đến tình bạn, nhưng từng hình ảnh – chiếc thuyền lẻ loi, Hoàng Hạc Lâu xa vắng, không gian xanh biếc – đều chuyên chở một tấm lòng thương nhớ khôn nguôi.

Bài 2 (Trang 144 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Tình bạn là nền tảng cho sự trưởng thành và bền vững trong tâm hồn. Nó là điểm tựa trong nghịch cảnh, là nơi ta gửi gắm niềm tin, và chỉ có sự chân thành, vị tha mới khiến tình bạn trở thành bất diệt.

Câu 1 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Không gian mở rộng qua ba điểm nhấn: Hoàng Hạc Lâu – nơi chia ly mang tính biểu tượng; Dương Châu – điểm đến sầm uất; Trường Giang – dòng sông nối liền hai bờ xa cách. Thời điểm tháng ba, mùa hoa khói – sắc xuân phủ mờ không gian, khiến nỗi buồn thêm mờ ảo. Cụm từ “cố nhân” gợi cảm xúc trìu mến, đầy trân quý.

Câu 2 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Thời khắc biệt ly không chỉ là chia tay về khoảng cách, mà còn là thử thách với cảm xúc. Dưới mắt thi nhân, sự đông đúc của Trường Giang hóa thành cõi cô đơn, bởi tâm trí ông chỉ hướng về bóng thuyền bạn xa dần. Mắt dõi theo – tim thổn thức, tất cả đều nói lên tình cảm chân thành khôn nguôi.

Câu 3 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Người ra đi đã khuất dạng, nhưng thi nhân vẫn đứng yên trên lầu cao – không gian và thời gian dường như ngừng trôi. Cái tình ấy không cần gọi tên, nhưng ai cũng hiểu. Thơ không nhắc đến tình bạn, nhưng lại chứa chan một mối thâm tình hiếm có.

II. Luyện tập

Bài 1 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

“Ý tại ngôn ngoại” – lời chưa nói mà cảm xúc tràn đầy. Cảnh tiễn bạn nhưng thực ra là lời tri ân cho một tình bằng hữu đáng quý. Từng hình ảnh đều chứa đựng tâm tình thầm lặng, khiến người đọc xúc động mãi không thôi.

Bài 2 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Tình bạn là một phần không thể thiếu trong đời sống con người. Đó là nơi ta được là chính mình, nơi cảm xúc chân thành được nuôi dưỡng. Tình bạn chân thực không bao giờ phai, và cần được xây dựng bằng sự tin tưởng, cảm thông. Hãy lên án những tình bạn vụ lợi, bởi chúng không có chỗ trong thế giới của trái tim thuần khiết.

Câu 3 (trang 144 SGK Ngữ văn 10 Tập 1):

Ghi nhớ trọn vẹn bài thơ – để mỗi lần đọc lại, ta thấy tình bạn vẫn lặng lẽ tỏa sáng qua từng con chữ.