Tuyển chọn 8 bài phân tích sâu sắc 4 câu thơ đầu đoạn trích 'Cảnh ngày xuân' (Truyện Kiều - Nguyễn Du) dành riêng cho học sinh lớp 9

Kiệt tác 'Truyện Kiều' của Nguyễn Du không chỉ lay động lòng người bởi số phận đầy sóng gió của nàng Kiều - người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bạc mệnh trong xã hội cũ, mà còn tỏa sáng nhờ nghệ thuật miêu tả thiên nhiên tinh tế, đặc biệt qua trích đoạn 'Cảnh ngày xuân'. Chỉ với bốn câu thơ mở đầu, đại thi hào đã vẽ nên bức tranh xuân tươi mới, thanh khiết và tràn đầy sinh khí.

"Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Hai câu đầu là bức họa xuân được phác thảo qua không gian và thời gian. Tháng ba với từng đàn én chao lượn trên nền trời cao rộng. Hình ảnh 'con én đưa thoi' không chỉ tả cảnh mà còn là ẩn dụ độc đáo về dòng thời gian vụt trôi, gợi nhớ câu ca dao:

"Thời gian thấm thoắt thoi đưa
Nó đi đi mãi có chờ đợi ai"

Ánh 'thiều quang' rực rỡ của nắng xuân tháng ba càng tô đậm vẻ đẹp mùa xuân đang độ viên mãn. Qua đó, ta cảm nhận được nỗi niềm tiếc nuối trước sự chảy trôi của thời gian.

Bức tranh tiếp tục được tô điểm bằng hai sắc màu chủ đạo:

"Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Dù gợi nhớ thơ cổ Trung Hoa:

"Phương thảo liên thiên bích
Hoa lê chi sổ điểm hoa"

Nhưng Nguyễn Du đã sáng tạo khi tập trung vào sắc xanh của cỏ và điểm xuyết sắc trắng tinh khôi của hoa lê. Nghệ thuật đảo ngữ 'trắng điểm' khiến bức tranh xuân trở nên sống động lạ thường. Chỉ với vài nét phác thảo, đại thi hào đã tạo nên kiệt tác hội họa bằng ngôn từ, thể hiện tình yêu thiên nhiên và tài năng nghệ thuật bậc thầy.

Xuân từng là nguồn thi hứng vô tận cho bao thi nhân. Trong kho tàng văn học trung đại, ta bắt gặp xuân trong "Cáo tật thị chúng" của Mãn Giác, "Cuối xuân tức sự" của Nguyễn Trãi, hay "Chơi xuân kẻo hết" của Nguyễn Công Trứ... Và Nguyễn Du với đoạn trích "Cảnh ngày xuân" đã thổi hồn vào bốn câu thơ ngắn ngủi một bức tranh xuân rực rỡ:

Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.

Hai câu mở đầu vẽ nên không-thời gian xuân. Thời gian như thoi đưa, chín mươi ngày xuân đã trôi qua hai phần. Không gian bừng sáng trong ánh "thiều quang" dịu dàng, điểm xuyết những cánh én chao nghiêng. Nền trời cao rộng ấy hòa cùng thảm cỏ xanh non trải dài vô tận. Chữ "tận" mở ra không gian vô biên, như lòng xuân đang nở rộng. Trên cái nền xanh biếc ấy, vài đóa lê trắng tinh khôi điểm xuyết - một nét chấm phá tuyệt mỹ qua nghệ thuật đảo ngữ đầy sáng tạo.

Nguyễn Du đã cách điệu từ hai câu thơ cổ:

Phương thảo liên thiên bích
Lê chi sổ điểm hoa.

Thay "cỏ thơm" bằng "cỏ non", ông nhấn vào sắc xanh tơ mơn mởn - biểu tượng của sức sống dồi dào. Sắc trắng hoa lê sau này còn vang vọng trong thơ Tố Hữu:

"Ôi sáng xuân nay xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ..."

Nhưng nếu Tố Hữu dùng trắng làm chủ đạo, Nguyễn Du chỉ điểm xuyết vài nét trắng trên nền xanh bát ngát. Chữ "điểm" tài hoa khiến bức tranh như đang hình thành từ nét bút linh động của tạo hóa.

Chỉ vỏn vẹn 28 chữ, Nguyễn Du đã dựng nên kiệt tác xuân tinh khôi, thanh khiết, thấm đẫm hồn Việt. Đây chính là đỉnh cao của nghệ thuật tả cảnh trong thi ca cổ điển.

Xuân tự bao giờ đã trở thành nguồn thi hứng bất tận? Trong vườn thơ muôn sắc, có lẽ bức tranh xuân của Nguyễn Du trong "Cảnh ngày xuân" vẫn tỏa sáng rực rỡ nhất. Chỉ vỏn vẹn bốn câu, đại thi hào đã thổi hồn vào đó cả tinh túy của đất trời:

Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.

Hai câu mở đầu là bức họa thời gian đầy tâm tình. Hình ảnh "con én đưa thoi" vừa tả cánh én chao nghiêng, vừa gợi nhịp thời gian vụt trôi. Ánh "thiều quang" rực rỡ của xuân tháng ba càng làm nổi bật nỗi tiếc nuối khi mùa xuân đã trôi qua hai phần ba chặng đường. Cách cảm nhận này khiến ta liên tưởng đến Xuân Diệu sau này:

Xuân đang tới nghĩa là xuân đương qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già

Hai câu sau là kiệt tác hội họa bằng ngôn từ. Thảm cỏ xanh non trải dài vô tận, điểm xuyết vài bông lê trắng tinh khôi. Nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" khiến bức tranh như đang hình thành trước mắt người đọc. So với Nguyễn Trãi từng ví "cỏ xanh như khói", Nguyễn Du đã trực tiếp vẽ nên sức sống mãnh liệt của cỏ xuân. Chỉ "một vài bông hoa" nhưng đủ làm bừng sáng cả không gian, như nét chấm phá của bậc thầy hội họa.

Trong kiệt tác Truyện Kiều, Nguyễn Du đã thể hiện tài năng bậc thầy trong nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Đoạn trích "Cảnh ngày xuân" chính là minh chứng rõ nét nhất cho sự tinh tế trong cảm nhận thiên nhiên của đại thi hào.

Chỉ với bốn câu thơ mở đầu, Nguyễn Du đã phác họa nên bức tranh xuân tuyệt mỹ:

"Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi"

Cánh én chao nghiêng như thoi đưa không chỉ là biểu tượng của mùa xuân mà còn gợi lên dòng thời gian trôi chảy vội vã. Ánh "thiều quang" rực rỡ của tháng ba như báo hiệu xuân sắp qua, để lại chút bâng khuâng tiếc nuối.

"Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Nguyễn Du đã kế thừa tinh hoa từ thơ cổ Trung Hoa để sáng tạo nên bức tranh xuân độc đáo. Trên nền cỏ xanh mướt trải dài tận chân trời, vài bông lê trắng tinh khôi điểm xuyết. Nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" khiến sắc hoa càng thêm nổi bật, tạo nên sự hài hòa tuyệt diệu giữa hai sắc màu xuân.

Bằng ngòi bút tài hoa, Nguyễn Du đã thổi hồn vào bức tranh xuân không chỉ vẻ đẹp tươi mới mà còn cả nhịp sống rộn ràng. Qua đó, ta cảm nhận được tình yêu thiên nhiên sâu sắc và sự tinh tế hiếm có trong cảm quan nghệ thuật của tác giả.

Nét đặc sắc trong nghệ thuật "Truyện Kiều" của Nguyễn Du là khả năng khắc họa thiên nhiên hòa quyện cùng tâm trạng nhân vật. Đoạn trích "Cảnh ngày xuân" không chỉ là bức tranh xuân tươi đẹp mà còn ẩn chứa những dự cảm về số phận Thúy Kiều.

Bốn câu mở đầu vẽ nên bức tranh xuân cổ điển với bút pháp chấm phá tinh tế:

"Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Cánh én chao nghiêng như thoi đưa gợi nhịp thời gian trôi chảy. Trên nền cỏ xanh mênh mông, vài bông lê trắng tinh khôi điểm xuyết qua nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" đầy sáng tạo. Bức tranh xuân hiện lên vừa sống động vừa gợi cảm giác mong manh.

Tiết Thanh minh tháng ba với:

"Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh"

được tái hiện sinh động qua không khí lễ hội tưng bừng:

"Gần xa nô nức yến anh
Ngựa xe như nước áo quần như nêm"

Nhưng khi hội tan, cảnh vật và tâm trạng chuyển sang màu buồn man mác:

"Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về"

Những từ láy "tà tà", "thanh thanh", "nao nao" không chỉ tả cảnh mà còn diễn tả tâm trạng bâng khuâng, dự cảm về tương lai. Qua đó, ta thấy được tài năng "tả cảnh ngụ tình" bậc thầy của Nguyễn Du.

Dù văn học trung đại có nhiều áng thơ xuân đặc sắc như bài "Mai" của Nguyễn Trãi, nhưng phải đến Nguyễn Du, bức tranh xuân mới thực sự đạt đến độ tinh khiết, trong trẻo hiếm có. Chỉ với bốn câu mở đầu "Cảnh ngày xuân", đại thi hào đã mở ra không gian xuân tuyệt mỹ:

"Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi"

Cánh én chao nghiêng như thoi đưa không chỉ gợi không gian bao la mà còn diễn tả tinh tế bước đi vội vã của thời gian. Cách cảm nhận này mang màu sắc hiện đại, gần gũi với thi sĩ Xuân Diệu sau này với nỗi ám ảnh về sự trôi chảy của mùa xuân - tuổi trẻ.

Bức tranh xuân được hoàn thiện bằng hai nét chấm phá:

"Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Nguyễn Du tiếp thu tinh hoa từ thơ cổ Trung Hoa nhưng đã sáng tạo nên vẻ đẹp riêng. Thảm cỏ xanh mơn mởn làm nền cho vài bông lê trắng tinh khôi. Nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" khiến bức tranh vừa có thần thái vừa sống động lạ thường. Đây chính là tuyệt bút trong nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Du.

Qua đó, ta thấy được tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, ngòi bút tài hoa và tình yêu thiên nhiên sâu sắc của đại thi hào. Bức tranh xuân này mãi là chuẩn mực của nghệ thuật tả cảnh trong văn học trung đại Việt Nam.

Truyện Kiều - kiệt tác bất hủ của nền văn học Việt Nam, suốt hơn hai thế kỷ vẫn giữ nguyên sức hút mãnh liệt. Trong đó, nghệ thuật tả cảnh đạt đến đỉnh cao với bốn câu mở đầu đoạn trích "Cảnh ngày xuân":

"Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Chỉ vài nét chấm phá, Nguyễn Du đã mở ra không gian xuân khoáng đạt với cánh én chao nghiêng như thoi dệt trời. Bức tranh xuân hiện lên tinh khôi với thảm cỏ xanh mướt trải dài vô tận, điểm xuyết vài bông lê trắng tinh khiết. Nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" khiến cảnh vật như đang cựa mình, căng tràn sức sống. Đây chính là tuyệt tác của nghệ thuật "thi trung hữu họa".

Đoạn trích "Cảnh ngày xuân" mở đầu cho kiệt tác Truyện Kiều đã khắc họa bức tranh xuân tuyệt mỹ. Hai câu đầu vừa gợi thời gian trôi chảy qua hình ảnh "con én đưa thoi", vừa tái hiện không gian xuân rực rỡ với ánh "thiều quang".

Hai câu sau là bức họa xuân hoàn chỉnh:

"Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"

Nguyễn Du đã cách điệu từ thơ cổ Trung Hoa để tạo nên bức tranh xuân Việt Nam đặc sắc. Thảm cỏ xanh mơn mởn làm nền cho vài bông lê trắng tinh khôi. Nghệ thuật đảo ngữ "trắng điểm" khiến cảnh vật trở nên sống động lạ thường. Qua đó, ta thấy được tài năng "tả cảnh ngụ tình" bậc thầy của đại thi hào.