Tuyển chọn 8 bài phân tích xuất sắc nhất về tác phẩm 'Lời má năm xưa' trong chương trình Ngữ văn 10

Văn chương luôn là dòng sông êm đềm chở đầy những câu chuyện đẹp về cuộc đời. Giữa dòng chảy ấy, 'Lời má năm xưa' của Trần Bảo Định nổi lên như viên ngọc tỏa sáng với những lời văn đầy ám ảnh, để lại dư ba khó phai trong lòng độc giả.
Tác phẩm giản dị mà sâu lắng, là lời dạy của mẹ cũng là nỗi day dứt không nguôi của người con theo năm tháng. Mở đầu bằng câu hò quê thấm đẫm tình người:
“Chim thằng chài có ngày mắc bẫy
Em cho anh hay anh hãy tránh xa
Mẹ cha không thể chịu hòa
Em đâu dám cãi để mà theo anh”
Hình ảnh chim bói cá hiện lên đầy biểu tượng - loài chim độc lập từ nhỏ nhưng sống rất tình nghĩa, biết nhường nhịn, đùm bọc. Đó cũng là bài học về sự đồng cảm giữa các sinh mệnh.
Câu chuyện tuổi thơ với trò nghịch dại bắn chim trở thành vết hằn không phai. Lời má chất vấn: 'Sao con cướp đi sự sống của nó?' như tiếng chuông thức tỉnh lương tri. Hành trình cứu chữa chú chim bị thương, chứng kiến tình đồng loại của đàn chim bói cá, tất cả trở thành bài học nhân văn thấm thía về sự tôn trọng sự sống.
Bảy mươi năm sau, câu hỏi của má vẫn vang vọng như lời nhắc nhở muôn thuở. Tác phẩm vượt qua mọi giới hạn để trở thành kiệt tác bất hủ về tình yêu thương vạn vật - nơi mỗi sinh linh đều xứng đáng được nâng niu.

Trích từ tác phẩm "Tương hợp Phật tính dân gian và môi trường sinh thái" trong tập truyện "Thương những ngày..." của Trần Bảo Định (NXB Tổng hợp TP.HCM, 2020), văn bản là dòng hồi tưởng xúc động về bài học nhân văn sâu sắc. Câu chuyện kể về ký ức tuổi thơ khi nhân vật chính vô tình bắn trúng một chú chim thằng chài bên bến sông. Dưới sự dạy bảo của người mẹ nhân hậu, cậu bé đã cứu chữa cho chú chim nhưng nỗi ân hận vẫn theo mãi đến tận sau này.

Tác phẩm khắc họa sinh động mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên thông qua hình ảnh loài chim bói cá - những sinh vật nhỏ bé nhưng mang đầy đủ tình cảm, sự đùm bọc. Chúng tự lập từ nhỏ, biết nhường nhịn thức ăn cho đồng loại yếu thế, và có đời sống tình cảm phong phú. Câu chuyện được mở đầu bằng những câu hò quê hương đầy chất thơ:

"Chim thằng chài có ngày mắc bẫy
Em cho anh hay anh hãy tránh xa..."

Lời dạy của người mẹ: "Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?" trở thành triết lý sống sâu sắc, thức tỉnh lòng nhân ái. Hình ảnh chú chim kiêu hãnh không chịu ăn khi bị giam cầm, hay cảnh đồng loại tìm cách chăm sóc khi nó bị thương, tất cả đều thấm đẫm giá trị nhân văn.

Tác phẩm không chỉ là lời tự vấn về cách đối xử với thiên nhiên mà còn là bài học về sự đồng cảm, về mối quan hệ cộng sinh giữa muôn loài. Những dòng văn thấm đẫm nỗi ân hận sau bảy mươi năm vẫn nguyên vẹn sức ám ảnh, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm bảo vệ sự sống dưới mọi hình thức.

"Lời má năm xưa" không chỉ là nhan đề tác phẩm mà còn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt câu chuyện, khắc ghi lời dạy sâu sắc của người mẹ về lòng nhân ái. Tác phẩm kể lại kỷ niệm đau đớn khi nhân vật chính vô tình làm tổn thương một chú chim thằng chài - sự việc tưởng nhỏ nhưng ám ảnh ông suốt mấy mươi năm.

Tác giả mở đầu bằng câu hò quê đầy thi vị:
"Chim thằng chài có ngày mắc bẫy
Em cho anh hay anh hãy tránh xa..."
Những câu hò ấy không chỉ phản ánh nét văn hóa địa phương mà còn gợi mở về số phận mong manh của loài chim nhỏ bé.

Điểm đặc biệt là cách tác giả khắc họa đời sống tình cảm của loài chim bói cá - những sinh vật tự lập từ nhỏ nhưng giàu tình nghĩa, biết nhường nhịn thức ăn cho đồng loại yếu thế. Hình ảnh chú chim kiêu hãnh từ chối ăn khi bị giam cầm trở thành biểu tượng đầy ám ảnh.

Lời dạy của người mẹ: "Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?" được lặp lại như điệp khúc, thấm sâu vào tâm trí người con và cả độc giả. Đó không chỉ là bài học về lòng trắc ẩn mà còn là triết lý nhân sinh sâu sắc về mối quan hệ cộng sinh giữa con người và tự nhiên.

Tác phẩm thành công nhờ nghệ thuật kể chuyện tinh tế, sử dụng khéo léo các biện pháp tu từ như điệp ngữ, nhân hóa, cùng dòng hồi ức đan xen hiện tại đầy xúc động.

"Lời má năm xưa" là dòng hồi ức xúc động về bài học nhân văn từ tuổi thơ. Tác phẩm tái hiện khoảnh khắc nhân vật chính - khi còn là cậu bé nghịch ngợm - vô tình làm tổn thương chú chim thằng chài bằng chiếc ná thun. Sự thức tỉnh đến từ lời dạy nghiêm khắc mà đầy yêu thương của người mẹ: "Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?".

Qua câu chuyện, tác giả khéo léo khắc họa hành trình trưởng thành của nhân vật từ sự ngây ngô đến nhận thức sâu sắc về giá trị sự sống. Hình ảnh chú chim kiên cường từ chối ăn khi bị giam cầm trở thành biểu tượng đầy ám ảnh về ý chí tự do.

Tác phẩm không chỉ là bài học về lòng trắc ẩn mà còn hé lộ vẻ đẹp tâm hồn của người mẹ nông thôn - người thầy đầu tiên dạy con bài học nhân sinh sâu sắc qua cách đối xử với muôn loài. Những dòng văn thấm đẫm nỗi ân hận sau nhiều năm vẫn giữ nguyên sức lay động.

Từ câu chuyện bắn chim thằng chài, tác phẩm đã mở ra những triết lý sâu sắc về mối quan hệ cộng sinh giữa con người và tự nhiên. Thiên nhiên không phải là đối tượng để chinh phục, mà là người bạn đồng hành trong hành trình sống. Mỗi sinh mệnh dù nhỏ bé đều xứng đáng được tôn trọng, bởi chúng ta cùng tồn tại trong mạng lưới sự sống đan xen chằng chịt.

"Lời má năm xưa" còn là bài học về lòng nhân ái, về cách đặt mình vào vị trí của muôn loài để thấu hiểu và đồng cảm. Những giá trị nhân văn ấy được truyền tải qua lời dạy giản dị mà thấm thía của người mẹ, trở thành kim chỉ nam suốt đời cho đứa con.

Văn chương, với sứ mệnh cao cả nhất, là dệt nên những câu chuyện đẹp về con người và cuộc sống. Những rung động sâu sắc cùng thông điệp ý nghĩa được lọc qua lăng kính cảm xúc của người nghệ sĩ. Tất cả những giá trị vĩnh hằng ấy đã được nhà văn Trần Bảo Định thăng hoa trong đoạn trích 'Lời má năm xưa', để lại dư âm khó phai trong lòng độc giả bởi những câu chữ đầy chiều sâu.

Tác phẩm kể lại câu chuyện giản dị nhưng chứa đựng bài học nhân sinh sâu sắc qua lời dạy của người mẹ và nỗi ân hận day dứt của tác giả. Đó là nỗi niềm của nhân vật 'tôi' khi nhớ lại việc mình bắn bị thương một chú chim thằng chài năm xưa. Chỉ khi phân tích kỹ, ta mới thấu hiểu hết giá trị nhân văn ẩn chứa trong từng con chữ.

Mở đầu tác phẩm là hình ảnh quê hương hiện lên qua điệu hò mộc mạc:

'Chim thằng chài có ngày mắc bẫy

Em cho anh hay anh hãy tránh xa

Mẹ cha không thể chịu hòa

Em đâu dám cãi để mà theo anh'

Điệu hò không chỉ nói về tình yêu đôi lứa mà còn phản ánh tập tính của loài chim bói cá - sinh vật nhỏ bé nhưng mang đậm bài học về sự cảnh giác và tình cảm gia đình.

Đi sâu vào thế giới của loài chim thằng chài, ta khám phá một điều kỳ diệu: chúng lớn lên không có mẹ chăm sóc, tự học cách sinh tồn, nhưng lại biết nhường nhịn đồng loại, chia sẻ thức ăn cho bạn tình hay những cá thể yếu thế. Phải chăng đó chính là biểu hiện của 'nhân tính' trong hình hài chim chóc?

Câu chuyện tuổi thơ của tác giả hiện lên đầy ám ảnh. Hình ảnh cậu bé dùng ná thun bắn chim thằng chài khiến người đọc không khỏi xót xa. Nhưng chính lời má: 'Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?' đã trở thành bài học xuyên suốt cuộc đời.

Người mẹ hiện lên với tấm lòng nhân hậu, không chỉ cứu chú chim mà còn thức tỉnh lương tri đứa con. Hành động chăm sóc chim thương của nhân vật 'tôi' cùng sự từ chối ăn uống của chú chim như lời trách móc thầm lặng, tất cả tạo nên bức tranh đầy ám ảnh về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

Đặc biệt cảm động là hình ảnh những con chim thằng chài khác đến chăm sóc đồng loại bị thương, thể hiện tình đoàn kết đáng ngưỡng mộ. Tác giả gọi chúng là 'thú điện nhơn tâm' - mang hình hài chim mà tâm hồn người.

Suốt bảy mươi năm, câu hỏi của má vẫn vang vọng như lời nhắc nhở về sự tôn trọng sự sống. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là thông điệp sâu sắc về bảo vệ thiên nhiên, về mối quan hệ cộng sinh giữa con người và môi trường.

Bằng ngòi bút tài hoa, Trần Bảo Định đã biến trải nghiệm cá nhân thành tác phẩm nghệ thuật đích thực, chứng minh rằng: 'Không câu chuyện cổ tích nào đẹp bằng chính cuộc đời viết ra'. 'Lời má năm xưa' mãi là áng văn thấm đẫm tính nhân văn, vượt thời gian để lay động trái tim người đọc.

Nếu được chọn một bản giao hưởng ngôn từ hay nhất, tôi sẽ không ngần ngại chọn văn chương - thứ nghệ thuật đã dệt nên biết bao câu chuyện đẹp về con người và cuộc sống. Trong kho tàng văn học ấy, đoạn trích 'Lời má năm xưa' của nhà văn Trần Bảo Định vẫn mãi vương vấn lòng người bởi những câu chữ thấm đẫm triết lý nhân sinh.

Tác phẩm kể lại câu chuyện giản dị mà sâu sắc về lời dạy của người mẹ và nỗi ân hận khôn nguôi của tác giả. Đó là hành trình thức tỉnh lương tri khi nhân vật 'tôi' nhớ lại việc bắn thương một chú chim thằng chài năm xưa.

Mở đầu tác phẩm là khúc hò quê hương mộc mạc:

'Chim thằng chài có ngày mắc bẫy

Em cho anh hay anh hãy tránh xa

Mẹ cha không thể chịu hòa

Em đâu dám cãi để mà theo anh'

Điệu hò không chỉ là chuyện tình đôi lứa mà còn phản ánh số phận loài chim bói cá - sinh vật nhỏ bé luôn đối mặt với hiểm nguy. Qua ngòi bút tác giả, ta khám phá đời sống đầy cảm động của loài chim này: chúng lớn lên trong tự lập, nhưng lại biết nhường nhịn, chia sẻ với đồng loại yếu thế - một minh chứng cho 'nhân tính' nơi loài vật.

Câu chuyện tuổi thơ hiện lên đầy ám ảnh khi tác giả nhớ lại trò nghịch dại bắn chim bằng ná thun. Nhưng chính lời má: 'Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?' đã trở thành bài học xuyên suốt cuộc đời.

Hình ảnh chú chim từ chối ăn dù được chăm sóc như lời trách móc thầm lặng, hay cảnh những con chim khác đến chia sẻ thức ăn với đồng loại bị thương - tất cả tạo nên bức tranh đầy ám ảnh về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

Bảy mươi năm qua đi, câu hỏi của má vẫn vang vọng như lời nhắc nhở về sự tôn trọng sự sống. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là thông điệp sâu sắc về bảo vệ thiên nhiên, về mối quan hệ cộng sinh giữa muôn loài.

Bằng ngòi bút tài hoa, Trần Bảo Định đã biến ký ức đau đớn thành kiệt tác vượt thời gian, chứng minh sức mạnh chữa lành của văn chương và bài học vĩnh cửu: mọi sinh linh đều xứng đáng được tôn trọng và yêu thương.

Văn chương như dòng suối mát lành nuôi dưỡng tâm hồn, khơi gợi muôn vàn cung bậc cảm xúc. 'Lời má năm xưa' của Trần Bảo Định chính là viên ngọc quý trong kho tàng văn học, phản chiếu những góc khuất sâu thẳm nhất của tâm hồn nghệ sĩ.

Tác phẩm mở ra bằng khúc hò quê thấm đẫm tình người:

'Chim thằng chài có ngày mắc bẫy

Em cho anh hay anh hãy tránh xa

Mẹ cha không thể chịu hòa

Em đâu dám cãi để mà theo anh'

Đằng sau câu chuyện tưởng như đơn giản về trò nghịch dại bắn chim của trẻ nhỏ, ẩn chứa bài học nhân sinh sâu sắc. Hình ảnh những chú chim bói cá sống tự lập nhưng đầy tình nghĩa - biết nhường nhịn, đùm bọc đồng loại - khiến ta phải suy ngẫm về 'nhân tính' nơi loài vật.

Lời má vang lên như tiếng chuông cảnh tỉnh: 'Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi ai cướp sự sống của con?' đã trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt tác phẩm, thức tỉnh lương tri nhân vật và độc giả. Hành động từ chối ăn của chú chim bị thương như lời trách móc thầm lặng, hay cảnh đồng loại đến chia sẻ thức ăn - tất cả tạo nên bức tranh đầy ám ảnh về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

Bằng nghệ thuật điệp ngữ tài tình cùng hệ thống biện pháp tu từ đặc sắc, tác giả đã khắc họa thành công hành trình thức tỉnh lương tâm. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là thông điệp nhân văn sâu sắc: mọi sinh linh đều xứng đáng được tôn trọng và yêu thương.