Tuyển tập 6 bài phân tích sâu sắc tác phẩm "Muốn làm thằng Cuội" - Thi phẩm đặc sắc của Tản Đà (Ngữ văn lớp 8)

1. Tác giả Tản Đà

Nguyễn Khắc Hiếu (1889-1939), hiệu Tản Đà, là bậc kỳ tài xuất thân từ dòng dõi Nho gia. Sinh tại làng Khê Thượng, Ba Vì, Hà Tây, ông từng hai lần lều chõng đi thi nhưng không đỗ đạt. Chính sự bất mãn với khoa cử đã đưa ông đến với văn chương quốc ngữ, trở thành ngôi sao sáng trên văn đàn những năm 1920.

Thơ Tản Đà là sự giao thoa độc đáo giữa chất lãng mạn phương Tây và hồn cốt dân tộc, trở thành cầu nối giữa thơ ca truyền thống và hiện đại. Không chỉ làm thơ, ông còn để lại nhiều áng văn xuôi đặc sắc với lối viết phóng khoáng, giàu tưởng tượng.

2. Tác phẩm "Muốn làm thằng Cuội"

Trích từ tập "Khối tình con I" (1917), bài thơ thể hiện khát khao thoát ly khỏi thực tại tầm thường để tìm đến cõi mộng cung trăng. Qua hình tượng "thằng Cuội", Tản Đà bày tỏ thái độ bất hòa với xã hội đương thời bằng giọng điệu vừa lãng mạn vừa ngông nghênh đầy cuốn hút.

Sự cách tân trong việc vận dụng thể thơ Đường luật cùng trí tưởng tượng phong phú đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho thi phẩm.

3. Phân tích chi tiết

Câu 1-2: Tiếng than "Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi" phản ánh nỗi cô đơn của kẻ sĩ bất đắc chí trong xã hội phong kiến nửa thuộc địa. Cách xưng hô thân mật với chị Hằng cho thấy khát khao tìm tri âm.

Câu 3-6: Chất "ngông" thể hiện qua ước muốn dị thường - từ cách xưng hô suồng sã đến việc muốn "nhắc cành đa" lên cung quế. Đó là sự phản kháng đầy nghệ sĩ trước thực tại.

Câu 7-8: Hình ảnh kết thúc đạt tới đỉnh cao lãng mạn - nụ cười vừa mãn nguyện vừa mỉa mai khi nhìn xuống trần gian từ cung trăng.

4. Nghệ thuật đặc sắc

• Kết hợp nhuần nhuyễn chất lãng mạn và hiện thực
• Ngôn ngữ giản dị mà tinh tế, pha chất hài hước
• Vận dụng sáng tạo thể thơ Đường luật
• Trí tưởng tượng phong phú đưa người đọc vào giấc mộng kỳ ảo

I. Hành trình sáng tạo của thi nhân Tản Đà

Nguyễn Khắc Hiếu (1889-1939), bút danh Tản Đà, là ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX. Xuất thân từ dòng dõi Nho gia tại làng Khê Thượng (Ba Vì, Hà Nội ngày nay), con đường khoa cử không thành đã đưa ông đến với nghiệp văn chương.

Với phong cách độc đáo, thơ Tản Đà là sự giao thoa tinh tế giữa chất lãng mạn phương Tây và tinh hoa dân tộc, trở thành cây cầu nối giữa hai thời đại thi ca. Không chỉ thành công với thơ, ông còn để lại nhiều áng văn xuôi đặc sắc như Giấc mộng con, Thề non nước - những tác phẩm đã khẳng định vị thế tiên phong của ông trong nền văn học hiện đại.

II. Tinh hoa nghệ thuật trong "Muốn làm thằng Cuội"

Trích từ tập Khối tình con I (1917), bài thơ là bức tranh tâm trạng đầy day dứt của một tâm hồn nghệ sĩ trước thực tại. Bằng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật được cách tân, Tản Đà đã tạo nên một không gian nghệ thuật độc đáo, nơi chất "ngông" hòa quyện với nỗi niềm u uẩn.

Giá trị cốt lõi của tác phẩm nằm ở khát vọng thoát ly khỏi thực tại tầm thường, tìm đến cõi mộng cung trăng. Ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, giọng điệu khi thì thầm tâm sự, lúc lại ngông nghênh phóng túng đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho thi phẩm.

III. Khám phá tầng sâu tác phẩm

1. Nỗi niềm thoát tục: Hai câu thơ mở đầu là tiếng thở dài chán chường trước thực tại: "Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi!". Đó không chỉ là nỗi buồn mùa thu thông thường, mà còn là tâm trạng của kẻ sĩ trước cảnh nước mất nhà tan, thân phận lưu lạc.

2. Chất "ngông" đặc biệt: Ước muốn "nhắc cành đa" lên cung quế thể hiện cá tính độc đáo của Tản Đà. Cách xưng hô thân mật với chị Hằng cho thấy khát khao tìm tri âm nơi cõi mộng.

3. Hình ảnh kết thúc đầy ám ảnh: "Tựa nhau trông xuống thế gian cười" - nụ cười vừa mãn nguyện vừa mỉa mai, là đỉnh cao của tư tưởng thoát ly trong thơ Tản Đà.

IV. So sánh nghệ thuật

Khác với vẻ trang trọng, mực thước trong "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan, "Muốn làm thằng Cuội" mang phong cách phóng khoáng, ngôn ngữ gần gũi với đời thường. Dù cùng sử dụng thể thơ Đường luật, nhưng Tản Đà đã phá cách tạo nên một giọng điệu riêng biệt, đậm chất lãng mạn và hiện đại.

Khám phá tâm tư thi nhân

Hai câu mở đầu "Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi/Trần thế em nay chán nửa rồi" là tiếng lòng đau đớn của một tâm hồn nghệ sĩ trước thời cuộc. Nỗi buồn ấy xuất phát từ:

• Xã hội phong kiến nửa thuộc địa ngột ngạt
• Thân phận người trí thức bất đắc chí
• Khát khao tự do không được thỏa mãn

⟹ Tản Đà tìm đến cung trăng như lối thoát tinh thần, nơi có thể "bỏ quách nhân gian" cùng chị Hằng.

Chất "ngông" độc đáo

Trong văn học, "ngông" là thái độ của những tâm hồn lớn không chấp nhận khuôn phép:

• Ước muốn dị thường: làm thằng Cuội, bám cành đa lên cung quế
• Cách xưng hô suồng sã với chị Hằng
• Tư thế "tựa nhau trông xuống thế gian cười" đầy ngạo nghễ

⟹ Phía sau cái ngông ấy là nhân cách cao khiết không chịu uốn mình theo thời thế.

Nghệ thuật kiệt xuất

Bài thơ hấp dẫn bởi:

• Trí tưởng tượng phi thường đưa người đọc vào giấc mộng cung trăng
• Ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, pha chất hài hước
• Giọng điệu khi tâm tình, khi ngông nghênh
• Cách tân thể thơ Đường luật với cái "tôi" cá nhân đậm nét

So sánh với "Qua Đèo Ngang"

Khác với vẻ trang trọng, mực thước trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, Tản Đà mang đến:

• Ngôn ngữ đời thường phóng khoáng
• Giọng điệu pha trộn giữa trữ tình và hóm hỉnh
• Thể hiện cái tôi cá nhân mạnh mẽ

Chân dung nghệ sĩ Tản Đà

Nguyễn Khắc Hiếu (1889-1939), hiệu Tản Đà, là bậc thầy thơ ca giao thời Đông-Tây. Xuất thân từ dòng dõi Nho gia tại Ba Vì, Hà Nội, con đường khoa cử không thành đã đưa ông đến với nghiệp văn chương, trở thành ngôi sao sáng trên văn đàn những năm 1920.

Với phong cách độc đáo, thơ Tản Đà là sự hòa quyện tinh tế giữa chất lãng mạn phương Tây và tinh hoa dân tộc, trở thành cầu nối giữa hai thời đại thi ca. Không chỉ thành công với thơ, ông còn để lại nhiều áng văn xuôi đặc sắc như Khối tình con, Thề non nước - những tác phẩm đã khẳng định vị thế tiên phong của ông trong nền văn học hiện đại.

Tinh hoa nghệ thuật "Muốn làm thằng Cuội"

Trích từ tập Khối tình con (1917), bài thơ là bức tranh tâm trạng đầy day dứt của một tâm hồn nghệ sĩ trước thực tại. Bằng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật được cách tân, Tản Đà đã tạo nên một không gian nghệ thuật độc đáo:

• Hai câu đề: Tiếng than chán chường trần thế
• Hai câu thực: Khát vọng thoát ly đến cõi mộng
• Hai câu luận: Ước muốn làm bạn cùng chị Hằng
• Hai câu kết: Viễn cảnh hạnh phúc nơi cung quế

Phân tích tác phẩm

1. Nỗi niềm thoát tục: Hai câu mở đầu là tiếng thở dài "Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi" - nỗi đau của kẻ sĩ trước cảnh nước mất nhà tan, thân phận lưu lạc.

2. Chất "ngông" đặc biệt: Thể hiện qua ước muốn "nhắc cành đa" lên cung quế, cách xưng hô thân mật với chị Hằng, cho thấy khát khao tìm tri âm nơi cõi mộng.

3. Hình ảnh ám ảnh: "Tựa nhau trông xuống thế gian cười" - nụ cười vừa mãn nguyện vừa mỉa mai, là đỉnh cao của tư tưởng thoát ly.

Nghệ thuật kiệt xuất

Bài thơ hấp dẫn bởi:

• Trí tưởng tượng phi thường đưa người đọc vào giấc mộng cung trăng
• Ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, pha chất hài hước
• Giọng điệu khi tâm tình, khi ngông nghênh
• Cách tân thể thơ Đường luật với cái "tôi" cá nhân đậm nét