Tuyển tập 8 bài phân tích sâu sắc nhất về thi phẩm 'Phương ấy' của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm (Ngữ văn lớp 10)

Hoàng Nhuận Cầm - một tâm hồn thơ đa diện với những mâu thuẫn kỳ lạ: vội vã mà sâu lắng, giản dị mà rực rỡ. Trên chiếc xe máy cũ kỹ, ông hiện lên như một người vô danh, nhưng trong quán bia ồn ã lại có thể bật khóc vì nỗi cô đơn thẳm sâu. Chính sự đối lập ấy đã tạo nên một hồn thơ độc đáo - vừa đào hoa đau khổ, vừa can trường mơ mộng.

Thiên phú cho ông chất giọng thơ quý như tiếng chim trời, sang trọng mà trong trẻo, vang vọng dư âm. Như lời Xuân Diệu: "Tôi yêu những người lính mang theo ve sầu, hòn bi trong ba lô ra trận". Chất lính - thi sĩ ấy đọng lại trong 'Phương ấy' bằng những câu thơ cháy bỏng:

"Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy
Nhớ lại mùi cỏ cháy suốt thời trai..."

Ở tuổi đôi mươi, thơ ông đã mang sức hút ma mị - tiếng lòng của lớp thanh niên cầm súng mà vẫn đẫm chất hào hoa. Chiến tranh trong thơ Hoàng Nhuận Cầm hiện lên chân thực mà day dứt: "Tiếng Tổ quốc trên mỗi khi đạn xé/Tiếng cuối cùng khẩu súng nằm trên tay". Đó không chỉ là ký ức cá nhân, mà đã trở thành tượng đài về một thế hệ "suốt đời như dấu hỏi" - những hy sinh vô danh làm nên đất nước hôm nay.

Như nhà văn Chu Lai từng chiêm nghiệm: 'Chiến tranh là gì nếu không phải những ngày dài chứng kiến sự ra đi?'. Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, cảm hứng về người lính luôn là mạch nguồn sáng tạo bất tận. Hoàng Nhuận Cầm - người lính-thi sĩ đã khắc họa chiến tranh bằng chất thơ đặc biệt: vừa khốc liệt lại vừa đẫm chất trữ tình.

Những vần thơ như 'Trả cho em nước mắt/Lăn ngang ngực đàn bà' không đơn thuần là hoài niệm, mà còn là sự hóa thân của ký ức thành nghệ thuật. Ông từng tâm sự: 'Những chiếc ba lô trong thơ tôi còn dai dẳng hơn cả những chiếc đã mục nát nơi rừng già'. Qua 'Phương ấy', hiện thực chiến trường hiện lên đầy ám ảnh:

'Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy/Gặp lại mùi cỏ cháy suốt thời trai'

Khác biệt với thế hệ đi trước, thơ Hoàng Nhuận Cầm về người lính mang vẻ đẹp của tuổi trẻ - hồn nhiên mà bi tráng. Hình ảnh 'chiếc lá xanh kì lạ trút trong đời' trở thành biểu tượng cho sự hy sinh và tái sinh. Như Lê Anh Xuân từng viết: 'Anh chẳng để lại gì.../Chỉ để lại dáng-đứng-Việt-Nam', Hoàng Nhuận Cầm đã tạc nên bức chân dung thế hệ mình bằng ngôn ngữ riêng - nơi 'vết thương đỏ' hòa cùng 'ánh sao nâu' của ký ức.

Hoàng Nhuận Cầm - nhà thơ của tuổi trẻ Hà Nội, người đã khắc họa nên bức tranh đầy xúc động về thế hệ sinh viên cầm súng. Giữa những tập thơ nổi tiếng như 'Xúc xắc mùa thu', 'Hò hẹn mãi...', 'Phương ấy' vẫn là bản hùng ca đặc biệt nhất - nơi ký ức chiến trường được tái hiện bằng ngôn ngữ thi ca đầy ám ảnh.

Những vần thơ:

'Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy
Gặp lại mùi cỏ cháy suốt thời trai...'

không chỉ là sự chắt lọc ngôn từ mà còn là kết tinh của những năm tháng 'không thể nào quên' - nơi 'mùa hoa bất tử' nở giữa bom rơi đạn nổ. Đó là thời điểm hơn 10.000 sinh viên Hà Nội lên đường, hơn nửa trong số đó đã ngã xuống ở Thành cổ Quảng Trị và các chiến trường.

Thơ Hoàng Nhuận Cầm đã trở thành tượng đài văn học về một thế hệ:

'Tiếng Tổ quốc trên môi khi đạn xé
Tiếng cuối cùng khi khẩu súng nắm trên tay'

Dù nhà thơ đã đi xa, 'Phương ấy' vẫn mãi là khúc tráng ca bất hủ về tuổi trẻ Việt Nam trong lửa đạn.

'Phương ấy' của Hoàng Nhuận Cầm không đơn thuần là bài thơ, mà là bản giao hưởng cảm xúc về một thế hệ cầm súng. Từng câu thơ như khắc vào tim người đọc hình ảnh người lính trẻ giữa mưa bom bão đạn:

'Là cái phương sao quá bồn chồn
Đón thư mẹ qua bảy vòng lửa khói'

Những vần thơ đầy ám ảnh về 'vết thương đỏ', 'viên đạn sáng chói' đối lập với 'chiếc lá xanh kỳ lạ' - biểu tượng cho sự sống bền bỉ. Đặc biệt, khổ thơ:

'Tiếng Tổ quốc trên môi khi đạn xé
Tiếng cuối cùng khi khẩu súng nắm trên tay'

đã trở thành tượng đài ngôn từ về lòng yêu nước. Bài thơ còn là bản tình ca về tuổi trẻ hi sinh:

'Ơi chiến hào tha thiết tuổi hai mươi'

và nỗi đau mất mát:

'Chưa khóc kịp bao bạn bè nhắm mắt'

Kết thúc bằng hình ảnh:

'Phương ấy ơi! Suốt đời như dấu hỏi
Trên hai vai tuổi trẻ - trước chân trời'

đã nâng tác phẩm lên tầm triết lý sâu sắc về thân phận con người trong chiến tranh.

'Phương ấy' không chỉ là bản hùng ca chiến trận mà còn là khúc tình ca lãng mạn của Hoàng Nhuận Cầm dành cho người con gái Hà Nội mang tên Phương. Bài thơ là sự hòa quyện kỳ lạ giữa hiện thực khốc liệt:

'Một vùng đất không tiếng gà cất gáy'

và tình yêu đôi lứa thuở sinh viên. Những câu thơ đầy màu sắc:

'Vết thương đỏ, viên đạn thì sáng chói
Chiếc lá xanh kỳ lạ trút trong đời'

không chỉ tái hiện chiến tranh mà còn ẩn chứa mối tình dang dở. Đặc biệt xúc động là hình ảnh tưởng niệm đồng đội:

'Chỗ Hiến nằm - giờ trời trắng heo may
Chỗ Thi ngủ - bình minh rơi tím đất'

nơi Hiến là nhà thơ Lê Anh Xuân, Thi là nhà văn Nguyễn Thi - những nghệ sĩ - chiến sĩ đã hy sinh. Bài thơ khép lại bằng nỗi niềm:

'Phương ấy ơi! Suốt đời như dấu hỏi
Trên hai vai tuổi trẻ - trước chân trời'

để lại dư âm khôn nguôi về một thời hoa lửa, về những mối tình và sự hi sinh của cả một thế hệ.