Bí quyết xác định phương hướng Đông, Tây, Nam, Bắc

27/02/2025

Nội dung bài viết

Việc nắm vững cách xác định các hướng chính thông qua nhiều phương pháp khác nhau không chỉ giúp bạn chiến thắng trong các cuộc thi định hướng, tìm đường chính xác khi cần thiết, mà còn có thể cứu mạng bạn trong những tình huống nguy cấp khi lạc ở nơi hoang dã. Dù không có la bàn hay điện thoại, bạn vẫn có thể xác định được các hướng Đông, Tây, Nam, Bắc một cách hiệu quả.

Hướng dẫn chi tiết

Phương pháp sử dụng bóng cọc

Chuẩn bị dụng cụ. Mặt trời mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây, vì vậy bóng của mặt trời cũng di chuyển theo hướng đó. Bạn có thể quan sát sự di chuyển của bóng để xác định phương hướng. Phương pháp này yêu cầu:

Một cọc thẳng dài khoảng 0,6 – 1,5 mét
Một que dài khoảng 30 cm
Hai viên đá hoặc vật nặng tương đương (đủ để không bị gió thổi bay).

Cắm cọc thẳng đứng xuống mặt đất. Sử dụng một hòn đá để đánh dấu vị trí đầu bóng của cọc trên mặt đất.

Chờ đợi khoảng 15-20 phút. Bóng cọc sẽ di chuyển theo thời gian. Dùng hòn đá thứ hai để đánh dấu vị trí mới của đầu bóng.

Nếu có thời gian, hãy tiếp tục chờ và đánh dấu thêm các vị trí bóng di chuyển.

Nối các điểm đã đánh dấu. Bạn có thể vẽ một đường thẳng giữa hai điểm hoặc dùng que ngắn để nối chúng. Bóng di chuyển ngược hướng mặt trời, vì vậy đường thẳng này xác định hướng Đông – Tây: điểm đầu tiên là hướng Tây, điểm thứ hai là hướng Đông.

Nếu không nhớ thứ tự các hướng, hãy bắt đầu từ hướng Bắc, di chuyển theo chiều kim đồng hồ và sử dụng câu gợi nhớ:
Bắt Đầu Nổi Tiếng.
Hoặc vẽ một chiếc đồng hồ với hướng Bắc ở 12 giờ, Đông ở 3 giờ, Nam ở 6 giờ, và Tây ở 9 giờ.

Lưu ý rằng phương pháp này chỉ mang tính tương đối và có thể sai lệch khoảng 23 độ.

Sử dụng đồng hồ mặt trời

Chuẩn bị vật liệu. Phương pháp này tương tự như dùng bóng cọc nhưng chính xác hơn nhờ thời gian quan sát kéo dài. Chọn mặt đất bằng phẳng và chuẩn bị các vật liệu sau:

Một cọc dài khoảng 0,6 - 1,5 mét
Một que nhỏ và nhọn
Hai hòn đá nhỏ
Một đoạn dây dài

Cắm cọc xuống mặt đất. Thực hiện trước buổi trưa. Đặt một hòn đá tại vị trí đầu bóng cọc in trên mặt đất.

Buộc dây vào que và cọc. Gắn que nhọn vào một đầu dây, đầu còn lại buộc vào cọc, đảm bảo dây đủ dài để chạm tới hòn đá trên mặt đất.

Vẽ đường tròn quanh cọc. Bắt đầu từ vị trí hòn đá, dùng que nhọn vẽ một đường tròn xung quanh cọc trên mặt đất.

Chờ đợi bóng di chuyển. Khi đầu bóng cọc chạm vào đường tròn lần nữa, đánh dấu điểm đó bằng hòn đá thứ hai.

Nối hai điểm đánh dấu. Đường thẳng nối hai hòn đá xác định hướng Đông-Tây, với hòn đá đầu tiên là hướng Tây và hòn đá thứ hai là hướng Đông.

Để tìm hướng Bắc và Nam, hãy nhớ rằng hướng Bắc nằm kế tiếp hướng Tây theo chiều kim đồng hồ, và hướng Nam nằm kế tiếp hướng Đông theo chiều kim đồng hồ.

Định hướng bằng thiên nhiên

Quan sát mặt trời vào buổi trưa. Vào buổi trưa, mặt trời có thể giúp bạn xác định hướng Bắc và Nam, từ đó suy ra hướng Đông và Tây. Tuy nhiên, đây chỉ là phương pháp tương đối. Ở bán cầu Bắc, hướng về phía mặt trời là hướng Nam, và ngược lại là hướng Bắc. Ở bán cầu Nam, hướng về phía mặt trời là hướng Bắc, và ngược lại là hướng Nam.

Sử dụng hướng mặt trời mọc và lặn. Mặt trời mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây, giúp bạn xác định phương hướng tương đối. Khi đối diện với hướng mặt trời mọc, bạn đang hướng Đông, hướng Bắc ở bên trái và hướng Nam ở bên phải. Khi đối diện với hướng mặt trời lặn, bạn đang hướng Tây, hướng Bắc ở bên phải và hướng Nam ở bên trái.

Lưu ý rằng mặt trời chỉ mọc và lặn đúng hướng Đông và Tây vào hai ngày xuân phân và thu phân.

Quan sát sự phát triển của thực vật. Ở bán cầu Bắc, cây cối thường phát triển tươi tốt hơn ở phía Nam do mặt trời chiếu sáng nhiều hơn. Ngược lại, ở bán cầu Nam, cây cối phát triển mạnh hơn ở phía Bắc. Rêu cũng thường mọc dày hơn ở phía có bóng râm (phía Bắc ở bán cầu Bắc và phía Nam ở bán cầu Nam).

Mặc dù không hoàn toàn chính xác, đây là một phương pháp hữu ích trong trường hợp khẩn cấp.

Xác định hướng bằng đồng hồ và mặt trời. Ở bán cầu Bắc, hướng kim giờ về phía mặt trời, điểm giữa số 12 và kim giờ sẽ chỉ hướng Nam. Ở bán cầu Nam, hướng số 12 về phía mặt trời, điểm giữa số 12 và kim giờ sẽ chỉ hướng Bắc.

Khi quay mặt về hướng Bắc, hướng Đông ở bên phải và hướng Tây ở bên trái. Khi quay mặt về hướng Nam, hướng Đông ở bên trái và hướng Tây ở bên phải.
Vào mùa hè, sử dụng số 1 giờ thay vì số 12 để tăng độ chính xác.
Phương pháp này có sai số khoảng 35 độ và chỉ mang tính tương đối.

Định hướng bằng sao Bắc cực (ngôi sao phương Bắc)

Nhận diện sao Bắc cực. Ở Bắc bán cầu, sao Bắc cực là công cụ hữu hiệu để xác định hướng Bắc vào ban đêm, đặc biệt khi không có la bàn hoặc thiết bị định vị.

Sao Bắc cực là một trong những ngôi sao sáng nhất và nằm gần Bắc cực, giúp nó ít di chuyển và trở thành điểm tham chiếu chính xác.

Xác định vị trí sao Bắc cực. Tìm chòm sao Đại Hùng (Ursa Major) và Tiểu Hùng (Ursa Minor). Hãy tưởng tượng chòm Đại Hùng như một cái gáo múc nước, cạnh ngoài của phần thân gáo sẽ hướng thẳng đến sao Bắc cực. Để chắc chắn, sao Bắc cực cũng là ngôi sao cuối cùng tạo thành cán gáo của chòm Tiểu Hùng.

Vẽ đường thẳng tưởng tượng từ sao Bắc cực xuống đất. Đây là hướng Bắc tương đối chính xác. Khi quay mặt về hướng Bắc, hướng Nam sẽ ở sau lưng, hướng Tây ở bên trái, và hướng Đông ở bên phải.

Định hướng bằng chòm sao Nam Thập

Nhận diện chòm sao Nam Thập (Southern Cross). Ở Nam bán cầu, chòm sao Nam Thập là công cụ hữu hiệu để xác định hướng Nam. Chòm sao này gồm năm ngôi sao, trong đó bốn ngôi sao sáng nhất tạo thành hình chữ thập.

Sử dụng chòm sao Nam Thập để tìm hướng Nam. Xác định hai ngôi sao tạo thành trục dài của chữ thập, tưởng tượng một đường thẳng kéo dài gấp năm lần chiều dài của chữ thập.

Từ điểm cuối của đường thẳng này, vẽ một đường thẳng khác xuống mặt đất để xác định hướng Nam tương đối.

Chọn một điểm mốc trên mặt đất. Sau khi xác định hướng Nam, hãy chọn một điểm mốc cụ thể để tránh bị mất phương hướng.

Tự chế tạo la bàn

Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu. La bàn là thiết bị hình tròn có đánh dấu các hướng chính, sử dụng kim từ tính để xác định phương hướng. Bạn có thể tạo một la bàn đơn giản với các vật liệu sau:

Một cây kim khâu bằng kim loại và nam châm
Một bát nước
Kìm và kéo
Nút bần hoặc một chiếc lá

Chà xát kim vào nam châm. Thực hiện ít nhất 12 lần nếu dùng nam châm yếu như nam châm tủ lạnh, hoặc 5 lần nếu dùng nam châm mạnh hơn. Việc này giúp kim nhiễm từ và có khả năng định hướng.

Cắt nút bần thành hình tròn dày 0,5 cm. Dùng kìm đẩy kim xuyên qua nút bần. (Nếu không có nút bần, có thể đặt kim lên một chiếc lá).

Đặt nút bần vào bát nước. Kim sẽ quay tự do và dừng lại ở hướng Bắc – Nam, hoạt động như một la bàn đơn giản.

Chờ kim ngừng quay. Khi kim nhiễm từ, nó sẽ chỉ hướng Bắc hoặc Nam. Tuy nhiên, nếu không có vật tham chiếu, bạn sẽ không biết chính xác nó đang chỉ hướng nào.

Lưu ý rằng chà xát kim vào len hoặc lụa chỉ tạo tĩnh điện chứ không tạo từ tính.

Xác định hướng bằng nam châm hoặc thiết bị điện tử

Sử dụng la bàn để xác định phương hướng. Dù là ngày hay đêm, la bàn, GPS hoặc điện thoại di động là công cụ đơn giản và hiệu quả nhất để định hướng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng la bàn chỉ hướng Bắc từ tính, khác với hướng Bắc địa lý.

Kim la bàn sẽ quay theo hướng bạn đối diện.
La bàn có thể bị sai lệch khi gần các vật kim loại hoặc từ trường mạnh.

Dùng thiết bị định vị GPS. GPS là công cụ tiện lợi và chính xác để xác định vị trí và hướng đi. Thiết bị này sử dụng vệ tinh để cung cấp thông tin về kinh độ, vĩ độ và hướng di chuyển.

GPS cần pin và kết nối để hoạt động.
Tín hiệu GPS có thể bị ảnh hưởng bởi các vật cản như tòa nhà cao hoặc cây lớn.

Biến điện thoại thành công cụ định hướng. Hầu hết điện thoại thông minh đều tích hợp la bàn và GPS. Bạn có thể tải ứng dụng bản đồ hoặc la bàn để sử dụng.