Cách hỗ trợ người đang gặp khủng hoảng tâm lý & lời nên dùng khi họ cần bạn

27/02/2025

Nội dung bài viết

Khi người thân của bạn có dấu hiệu tâm lý bất ổn, bạn có thể cảm thấy bối rối không biết nên nói gì hay làm gì để giúp đỡ. Dù không thể ép buộc ai đó tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia, bạn vẫn có thể trở thành điểm tựa tinh thần bằng cách thừa nhận những gì họ đang trải qua, chia sẻ về lợi ích của việc điều trị, và thể hiện sự quan tâm, hỗ trợ để họ vượt qua khó khăn. Dưới đây là một số cách để bạn đồng hành cùng họ và khuyến khích họ tìm đến các dịch vụ chuyên môn cần thiết.

Các bước thực hiện

Thể hiện sự quan tâm chân thành đến người đó

Bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách nhẹ nhàng đề cập đến những thay đổi bạn nhận thấy. Dù việc nói về sức khỏe tâm thần có thể khiến bạn e ngại, nhưng việc sử dụng những câu bắt đầu bằng “Tôi” sẽ giúp bạn bày tỏ sự lo lắng mà không khiến họ cảm thấy bị phán xét.

“Gần đây tôi thấy em có vẻ không ổn, tôi rất lo.”
“Tôi nhận thấy em có chút khác lạ, nên muốn hỏi thăm xem em thế nào.”
“Tớ muốn biết cậu có ổn không vì tớ thấy cậu trông (buồn, căng thẳng, bực bội).”

Đặt những câu hỏi mở để thấu hiểu sâu hơn

Sử dụng các từ để hỏi như “thế nào”, “điều gì” hoặc “tại sao”. Bằng cách đặt câu hỏi mở, bạn sẽ khuyến khích người đối diện chia sẻ nhiều hơn thay vì chỉ trả lời “có” hoặc “không”. Điều này giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng của họ và thể hiện sự quan tâm đến cảm xúc, suy nghĩ của họ.

“Cậu cảm thấy thế nào về chuyện đó?”
“Em đang lo lắng về điều gì vậy?”
“Chị có thể nghe em kể thêm về (hoàn cảnh, cảm giác/trải nghiệm đó) không?”

Lắng nghe nhiều hơn là nói

Thực hành lắng nghe tích cực để người kia cảm thấy được thấu hiểu. Lắng nghe tích cực đòi hỏi bạn tập trung hoàn toàn vào người nói, thấu hiểu và phản hồi một cách chân thành. Bạn có thể tóm tắt lại ý của họ và khuyến khích họ tiếp tục chia sẻ.

Duy trì ánh mắt và tư thế thoải mái.
Xác nhận lại thông tin bằng câu “Vậy ý bạn là… phải không?”
Thể hiện sự lắng nghe qua cử chỉ gật đầu và những từ đệm như “À”, “Ừm”.
Khuyến khích họ nói thêm bằng câu hỏi “Rồi sao nữa?” hoặc “Kể cho tớ nghe thêm đi.”

Thừa nhận và đồng cảm với cảm xúc của người kia

Thể hiện sự thấu hiểu bằng cách công nhận cảm xúc của người kia, giúp tạo nên sự kết nối sâu sắc. Nhiều người lo ngại rằng việc thừa nhận cảm xúc tiêu cực có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, việc xác nhận cảm xúc của họ thực sự khuyến khích họ mở lòng và cảm thấy được thấu hiểu. Sự kết nối này có thể là bước đầu tiên trong hành trình cải thiện tâm lý.

“Tớ thấy cậu đang rất bức xúc/buồn bã/giận dữ.”
“Chuyện này nghe có vẻ thực sự khó khăn.”
“Anh trông có vẻ rất buồn.”

Khẳng định rằng bạn luôn ở bên để hỗ trợ họ

Nhắc nhở người đó rằng họ không đơn độc để giúp họ cảm thấy an tâm hơn. Khi đối mặt với các vấn đề tâm lý, nhiều người cảm thấy cô đơn và sợ hãi, thậm chí nghĩ rằng mình đang trở thành gánh nặng cho người khác. Bằng cách khẳng định rằng bạn luôn sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ, bạn có thể xoa dịu nỗi lo lắng và giúp họ nhận ra giá trị của bản thân.

“Tớ luôn ở đây vì cậu. Cậu có thể nói cho tớ biết tớ có thể giúp gì không?”
“Có thể em không hiểu hết cảm giác của chị, nhưng em rất lo và muốn giúp đỡ chị.”
“Em rất quan trọng với anh.”

Đề xuất việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý

Giải thích lợi ích của việc trị liệu chuyên nghiệp. Dù bạn có thể hỗ trợ và quan tâm, chỉ có chuyên gia tâm lý mới có đủ kiến thức và phương pháp để giải quyết những vấn đề sâu xa. Hãy chia sẻ với họ rằng các chuyên gia được đào tạo bài bản và sử dụng các phương pháp khoa học để giúp họ vượt qua khó khăn.

“Nghe em kể về cảm giác (bức xúc/buồn phiền/giận dữ/căng thẳng), chị rất lo. Chị nghĩ nếu em nói chuyện với chuyên gia, điều đó sẽ rất hữu ích.”
“Tớ có thể giúp cậu tìm một bác sĩ/chuyên gia trị liệu phù hợp.”
Nếu bạn đã từng trải qua trị liệu, hãy chia sẻ cách nó giúp ích cho bạn. Điều này có thể giúp họ cởi mở hơn.
Nếu họ gặp khó khăn tài chính, hãy gợi ý các dịch vụ y tế miễn phí hoặc liên hệ đường dây nóng hỗ trợ tâm lý như NAMI (nhắn NAMI đến 741741).

Hỗ trợ họ trong quá trình trị liệu bằng mọi cách có thể

Đề nghị đưa họ đi hoặc đồng hành cùng họ đến phòng khám, hoặc hỗ trợ một phần chi phí. Bạn cũng có thể giúp họ liên hệ với bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu để được giới thiệu chuyên gia tâm lý. Dù chỉ là cùng họ tìm kiếm thông tin về bác sĩ qua internet hoặc chương trình giới thiệu tại nơi làm việc, đó cũng là một hành động ý nghĩa. Hãy hỏi họ cách họ muốn được giúp đỡ và luôn tôn trọng ranh giới của họ.

“Em có muốn anh đưa em đến phòng khám không?”
“Tớ có thể làm gì để hỗ trợ cậu tốt nhất?”
“Em có thể giúp gì cho anh không?”

Nếu có thể, hãy giúp họ với những công việc hàng ngày

Giúp đỡ họ trong các công việc thường nhật để giảm bớt căng thẳng. Việc cùng họ thực hiện những công việc này không chỉ giúp họ bớt cảm thấy cô đơn mà còn góp phần giảm thiểu áp lực tinh thần. Hãy chọn những việc phù hợp với khả năng của bạn để đảm bảo sự hỗ trợ lâu dài.

“Có việc gì mình có thể giúp bạn không?”
Đề nghị giúp họ mua sắm, nấu ăn, chăm sóc con cái hoặc dọn dẹp nhà cửa.

Chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tự tử

Nếu bạn nghi ngờ người đó có ý định tự làm hại bản thân, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ ngay lập tức. Liên hệ với số điện thoại khẩn cấp quốc gia hoặc đường dây nóng phòng chống tự tử tại quốc gia của bạn, ví dụ như số 988 tại Mỹ (bạn cũng có thể nhắn tin đến số này).

Chia sẻ lo lắng của bạn và hỏi thẳng: “Bạn có đang nghĩ đến việc tự tử không?”
Đưa họ đến nơi an toàn và loại bỏ mọi vật dụng có thể gây nguy hiểm trong khi chờ đợi sự hỗ trợ.
Tiếp tục quan tâm và hỏi thăm họ sau khi cơn khủng hoảng qua đi.

Đừng quên chăm sóc bản thân

Nếu cảm thấy quá tải, hãy thiết lập ranh giới rõ ràng. Việc chăm sóc người có vấn đề về sức khỏe tâm thần đôi khi rất khó khăn. Bạn hoàn toàn có quyền đặt ra giới hạn về thời gian, cách thức giao tiếp và phản ứng nếu họ thiếu tôn trọng hoặc lạm dụng bạn. Chỉ khi bạn khỏe mạnh, bạn mới có thể hỗ trợ người khác một cách hiệu quả.

“Tớ luôn ở đây vì cậu, nhưng chuyên gia tâm lý có thể giúp cậu tốt hơn.”
Nếu họ có hành vi thiếu tôn trọng, hãy nói: “Khi cậu nói chuyện với tớ như vậy, tớ cảm thấy rất khó lắng nghe.”
Dành thời gian cho bản thân, gặp gỡ bạn bè và làm những điều bạn yêu thích để giải tỏa căng thẳng.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi