Cách Hỗ trợ Người tự kỷ Hiệu quả

• Khi người tự kỷ cần ngồi xuống, hãy chọn một vị trí ít yếu tố gây xao nhãng (ví dụ như tránh xa khu vực bếp ồn ào).
• Chuyển đến những không gian yên tĩnh hơn để trò chuyện.
• Thiết kế một góc riêng để người tự kỷ có thể lui vào khi cần và trang trí bằng những vật dụng mang lại cảm giác thoải mái.

• Hỗ trợ họ lập thời gian biểu chi tiết, phân bổ thời gian cụ thể cho từng hoạt động trong ngày.
• Trình bày thời gian biểu một cách rõ ràng, dễ đọc và đặt ở nơi dễ nhìn thấy, chẳng hạn như trên tường phòng khách.
• Sử dụng hình ảnh minh họa hoặc biểu tượng để làm thời gian biểu trở nên sinh động và thu hút hơn.

• Ví dụ, nếu có cuộc hẹn với nha sĩ, hãy trao đổi trước với trẻ để trẻ hiểu và chấp nhận sự thay đổi trong lịch trình.
• Cố gắng duy trì các hoạt động vào cùng một khung giờ mỗi ngày. Ví dụ, nếu trẻ học toán vào 3 giờ chiều thứ ba và thứ năm, hãy sắp xếp các hoạt động khác (như đi dạo) vào cùng khung giờ những ngày còn lại.

• Lưu ý rằng cách thư giãn của bạn có thể khác với người tự kỷ.
• Sau những hoạt động căng thẳng, hãy sắp xếp thời gian nghỉ ngơi. Ví dụ, sau khi đi khám bệnh, hãy cho trẻ thời gian tự do trước bữa tối.

• Trao đổi với người tự kỷ về các yếu tố gây khó chịu. Quan sát hoặc hỏi trực tiếp để xác định nguyên nhân.
• Ví dụ, nếu người thân của bạn không chịu được vị cay của kem đánh răng, hãy chọn loại kem có hương vị dịu nhẹ hơn, như kem đánh răng dành cho trẻ em.

• Tránh các liệu pháp thử nghiệm hoặc dựa trên sự phục tùng.
• Người tự kỷ cần được quyền từ chối hoặc nghỉ ngơi khi cần thiết.
• Liệu pháp không bao giờ được bao gồm hành vi bạo lực, la hét hoặc gây đau đớn.
• Nếu nghi ngờ liệu pháp gây hại, hãy ngăn chặn ngay và thông báo với người có trách nhiệm.

• Người tự kỷ thường phù hợp với các môn thể thao cá nhân hoặc môi trường không cạnh tranh. Ngay cả việc đi bộ đều đặn cũng mang lại nhiều lợi ích.

• Chọn đồ chơi hoặc tài liệu liên quan đến sở thích của họ.
• Trò chuyện về chủ đề họ yêu thích trong không gian thoải mái, chẳng hạn như khi đi xe.
• Khuyến khích họ học hỏi thông qua sách vở hoặc tham gia các câu lạc bộ liên quan.

• Ví dụ, một bữa ăn tại nhà hàng có thể gây quá tải cho trẻ tự kỷ. Đưa trẻ ra ngoài vài phút có thể giúp trẻ bình tĩnh lại.

• Bực bội hoặc khó chịu.
• Nhận quá nhiều hướng dẫn cùng lúc.
• Chứng kiến sự bất công.
• Đau đớn hoặc bị kích động quá mức.
• Thay đổi thói quen hàng ngày.
• Khó khăn trong việc hiểu hoặc giao tiếp.

Hiểu cách người tự kỷ tương tác với thế giới. Luna Rose, một thành viên của cộng đồng tự kỷ, chia sẻ: "Ví dụ, nếu người đó nhạy cảm với tiếng ồn, hãy gặp họ ở những nơi yên tĩnh. Quan sát hành vi lắc lư - nếu họ cúi đầu và bịt tai, đó là dấu hiệu căng thẳng. Lúc này, họ cần được đưa ra khỏi môi trường khó chịu để cảm thấy an toàn."

• Đưa họ ra ngoài để nghỉ ngơi.
• Tránh xa đám đông hoặc các tác nhân kích thích.
• Không đặt thêm yêu cầu cho họ. Nếu người khác làm vậy, hãy đề nghị cho họ thời gian tạm nghỉ.

• Đừng bỏ qua nhu cầu của họ. Dù họ không thể diễn đạt bằng lời hoặc nói một cách lịch sự, hãy coi đó là tình huống khẩn cấp. Bạn có thể hướng dẫn họ cách diễn đạt phù hợp khi họ bình tĩnh hơn.

• Tránh đám đông hoặc ánh nhìn tò mò của người khác. Yêu cầu mọi người tôn trọng không gian riêng hoặc đưa họ đến nơi yên tĩnh hơn.

• Cho trẻ ngồi ghế bập bênh (nếu có).
• Mang đến đồ chơi yêu thích hoặc chăn nặng dành cho trẻ tự kỷ.
• Hỏi xem hành vi nào giúp trẻ tự xoa dịu (ví dụ: "Con có muốn vẫy tay không?").
• Cho trẻ ôm thật chặt.
• Không phán xét hoặc nhìn họ bằng ánh mắt kỳ lạ. Nếu ai đó tỏ thái độ khó chịu, hãy nhẹ nhàng nhắc nhở họ rằng điều đó là không phù hợp.

Nếu không hiểu ngôn ngữ cơ thể của họ, hãy hỏi trực tiếp. Luna Rose, một chuyên gia cộng đồng, chia sẻ: "Đôi khi bạn chỉ cần tìm hiểu thêm về họ. Hãy cởi mở, hỗ trợ và đừng ngại đặt câu hỏi. Nếu không hiểu ngôn ngữ cơ thể của họ, hãy nói: 'Bạn làm thế vì có gì đó khiến bạn khó chịu à? Hay bạn chỉ đang vui đùa thôi?'"

• Nếu con gái bạn sợ hãi khi đến cửa hàng đông đúc, hãy đi vào giờ vắng khách, mang theo nút bịt tai hoặc đồ chơi tự kích thích, hoặc để trẻ ở nhà.
• Nếu tin tức về bạo lực khiến em trai bạn hoảng loạn, hãy đề nghị gia đình tránh xem tin tức vào ban đêm và hướng dẫn em các bài tập thư giãn.

• Đừng ép họ giao tiếp bằng mắt. Người tự kỷ thường tập trung tốt hơn khi không phải nhìn thẳng vào mắt người khác.
• Chấp nhận rằng họ có thể cử động hoặc có những hành vi khác biệt.
• Tìm hiểu và giải mã ngôn ngữ cơ thể riêng của người tự kỷ để hiểu họ hơn.

• Ví dụ, giọng nói của họ có thể nghe khô khan, nhưng thực tế họ đang rất vui.
• Quan sát hành vi tự kích thích của họ để hiểu cảm xúc. Nếu một đứa trẻ vỗ tay khi vui, đó có thể là dấu hiệu tích cực.
• Nếu họ bực bội, nguyên nhân có thể không liên quan đến bạn. Ví dụ, tiếng chó sủa có thể khiến họ lo lắng cả ngày.

Đừng ngại đặt câu hỏi. Luna Rose, một thành viên của cộng đồng tự kỷ, chia sẻ: "Phần lớn, bạn chỉ cần thấu hiểu, và cách tốt nhất là đặt câu hỏi. Nhiều người lo sợ sẽ nói sai điều gì đó, nhưng ý định của bạn mới là điều quan trọng. Nếu bạn thể hiện rằng mình muốn hiểu và hỗ trợ, người tự kỷ sẽ sẵn lòng chia sẻ với bạn."

• Họ có thể khó nhớ các danh sách bằng lời nói và cần chúng được viết ra hoặc minh họa bằng hình ảnh.
• Cho họ thời gian suy nghĩ và phản hồi.
• Họ có thể đọc và viết tốt hơn nói chuyện.

• Di chuyển đến nơi khác nếu phòng quá đông.
• Sử dụng phương pháp giao tiếp thay thế như ngôn ngữ ký hiệu, vẽ biểu đồ hoặc viết ra nếu không thể rời đi.

• Không phải nhóm kỹ năng xã hội nào cũng phù hợp. Ví dụ, nếu nhóm tập trung vào định chuẩn dị tính, nó có thể không hữu ích cho trẻ đồng tính.

• Hít thở sâu.
• Đếm để tĩnh tâm.
• Cầm đồ chơi hoặc vật yêu thích để cảm thấy thoải mái hơn.
• Thực hiện hành vi tự kích thích.
• Tập yoga, thiền hoặc giãn cơ.
• Nghỉ ngơi và nghe nhạc hoặc ca hát.

• Khen ngợi khi họ chủ động yêu cầu giúp đỡ.
• Nếu họ mới học cách này, hãy cảm ơn và hỗ trợ ngay lập tức. Ví dụ: "Cảm ơn con đã nói với mẹ về tiếng ồn. Mẹ sẽ tìm nút bịt tai cho con nhé."

• Sử dụng thẻ học nếu trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu biểu cảm cơ bản.
• Đặt câu hỏi như "Con nghĩ nhân vật này đang cảm thấy thế nào?" khi đọc sách hoặc xem phim.
• Dạy kỹ năng xã hội qua các tình huống: "Con nghĩ cô ấy làm thế có tốt không? Nếu không, thế nào là tốt?"
• Chọn chương trình vừa giải trí vừa giáo dục, như phim hoạt hình Ngựa con bé nhỏ.

• Cách đặt câu hỏi để bắt chuyện ("Mẹ ơi, hôm nay mẹ làm việc thế nào?").
• Nhận biết khi người khác bận rộn hoặc không chú ý.
• Cho phép cuộc trò chuyện thay đổi tự nhiên.
• Lắng nghe và biết khi nào nên dừng lại.
• Nhận ra khi việc độc chiếm cuộc trò chuyện là phù hợp (ví dụ, khi ai đó muốn tìm hiểu về sở thích của trẻ).

• Lắng nghe và đặt câu hỏi khi trò chuyện với người tự kỷ.
• Khi bực bội hoặc mệt mỏi, hãy hành xử một cách bình tĩnh và tạm nghỉ nếu cần.
• Thể hiện sự đồng cảm và đối xử với người tự kỷ bằng sự tôn trọng như với bất kỳ ai khác.
• Luôn coi trọng cảm xúc của họ.

• Khen ngợi có thể là lời nói, cái ôm, thời gian bên nhau hoặc thêm thời gian tự do.
• Đừng biến lời khen thành mục tiêu chính, vì điều này có thể khiến họ trở nên phụ thuộc vào sự chấp thuận của người khác.

• Cho phép họ từ chối ("Con không thích cái áo này, nó ngứa lắm!").
• Khen ngợi khi họ bày tỏ nhu cầu ("Cảm ơn con đã nói với mẹ về tiếng nhạc. Mẹ sẽ vặn nhỏ lại ngay").
• Khuyến khích họ đưa ra lựa chọn và suy nghĩ độc lập.
• Tránh các liệu pháp ép buộc, vì chúng có thể làm suy yếu khả năng từ chối của họ.
• Lắng nghe khi họ nói "không" và tìm hiểu nguyên nhân. Chỉ bỏ qua sự từ chối trong trường hợp liên quan đến sức khỏe hoặc an toàn.
• Ở Mỹ, thanh thiếu niên và người trưởng thành có thể tham gia các nhóm tự hỗ trợ như ASAN để học kỹ năng, nhưng cần cân nhắc nếu họ nhạy cảm với các vấn đề như lạm dụng hoặc căng thẳng.

• Tự kỷ không phải là một phổ đơn giản từ "nhẹ" đến "nặng". Nó ảnh hưởng đến nhiều mặt và theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ, một người tự kỷ có thể rất hài hước nhưng lại gặp khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân hoặc xử lý cảm giác. Mỗi người tự kỷ có điểm mạnh và điểm yếu riêng.

• Kỹ năng vận động tinh có thể chậm.
• Khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội.
• Khó hiểu ngôn ngữ trừu tượng như châm biếm hoặc ẩn dụ.
• Say mê với các sở thích đặc biệt.
• Nhạy cảm hoặc kém nhạy cảm với các kích thích giác quan (âm thanh, hình ảnh, mùi, v.v.).
• Khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân.
• Có hành vi lặp lại hoặc tự kích thích.

• Lưu ý rằng thời gian biểu của người tự kỷ có thể bao gồm những hành vi khác biệt, chẳng hạn như mặc cùng một bộ quần áo trong nhiều ngày.
• Có tranh luận về việc sử dụng ngôn ngữ "con người trước" hay "nhận dạng trước". Bài viết này dùng "nhận dạng trước" (ví dụ: "người tự kỷ"), vì đây là cách phổ biến trong cộng đồng. Hãy hỏi người thân của bạn cách họ muốn được gọi và tôn trọng sự lựa chọn đó.
• Nếu bạn cũng là người tự kỷ, hãy chia sẻ về những đặc điểm hoặc khó khăn tương tự (nhưng đừng cho rằng bạn hiểu hết về họ).
• Nếu bạn thuộc phổ tự kỷ, hãy chia sẻ điều này nếu bạn nghĩ nó sẽ giúp cải thiện mối quan hệ giữa hai người.

• Nhớ rằng người tự kỷ không nói không có nghĩa là họ kém thông minh. Mọi người, dù có khuyết tật hay khác biệt, đều xứng đáng được tôn trọng.
• Đối xử tử tế với họ. Dù họ có thô lỗ hay không, họ vẫn cần sự giúp đỡ của bạn. Đừng la mắng hay ghét bỏ; hãy là tấm gương tốt.
• Đừng cho rằng người tự kỷ nghe hoặc không nghe bạn nếu họ không phản ứng. Hãy tìm cách kiểm tra.
• Đừng đối xử kẻ cả. Nếu bạn không thực sự tốt bụng, họ sẽ nhận ra.
• Không đưa ra giả định về cuộc sống của họ, chẳng hạn như họ có người yêu hay không.
• Đừng làm gián đoạn khi họ đang tập trung, trừ khi thực sự cần thiết. Điều này có thể khiến họ mất tập trung như khi bạn làm phiền ai đó đang thiền hoặc lái xe.
• Nhớ rằng người tự kỷ đa dạng về mọi mặt. Đừng dựa vào định kiến về sắc tộc hay tầng lớp xã hội.
• Không dùng phim ảnh để xác định tình huống xã hội, vì chúng thường phóng đại hoặc thiếu chính xác.
• Cho họ biết vai trò và kinh nghiệm của bạn để giao tiếp hiệu quả hơn.
• Không ngăn cản hành vi tự kích thích hoặc ép họ giao tiếp bằng mắt. Điều này có thể làm giảm khả năng đối phó và tập trung của họ.
• Cẩn thận khi chọn chuyên gia trị liệu. Một số liệu pháp phục tùng có thể gây tổn thương hoặc rối loạn stress sau sang chấn.