Cách Phòng Tránh Chứng Say Độ Cao
27/02/2025
Nội dung bài viết
Khi di chuyển đến những khu vực có độ cao lớn, cơ thể bạn có thể phản ứng với những thay đổi đột ngột như giảm nhiệt độ, độ ẩm, tăng cường bức xạ tia UV, giảm áp suất không khí và thiếu hụt oxy. Chứng say độ cao là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước sự thay đổi áp suất và nồng độ oxy trong không khí, thường xảy ra ở độ cao trên 2400 mét. Nếu bạn dự đoán mình có thể gặp phải tình trạng này, hãy áp dụng các biện pháp dưới đây để giảm thiểu tác động.
Các bước thực hiện
Phòng Ngừa Chứng Say Độ Cao
Di chuyển lên cao một cách từ từ. Khi leo lên những vùng cao, hãy di chuyển chậm rãi. Ở độ cao trên 2400 mét, cơ thể cần khoảng 3-5 ngày để thích nghi. Bạn nên sử dụng thiết bị đo độ cao hoặc đồng hồ tích hợp tính năng này để theo dõi độ cao hiện tại, đặc biệt khi không có biển báo chỉ dẫn. Thiết bị này có thể mua trực tuyến hoặc tại các cửa hàng chuyên dụng cho hoạt động leo núi.
- Hạn chế một số thói quen. Tránh leo lên độ cao quá 2700 mét trong một ngày. Không nên ngủ ở nơi cao hơn 300-600 mét so với nơi bạn đã ngủ đêm trước. Sau khi đạt độ cao 3000 mét, hãy dành một ngày nghỉ ngơi để cơ thể thích nghi với môi trường mới.
Nghỉ ngơi đầy đủ. Nghỉ ngơi nhiều là chìa khóa giúp bạn chống lại chứng say độ cao. Di chuyển dù xa hay gần đều có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi và mất nước, hai yếu tố làm tăng nguy cơ say độ cao. Trước khi tiếp tục leo cao, hãy dành vài ngày để nghỉ ngơi và thích nghi với môi trường, đặc biệt khi bạn đang ở nước ngoài.
- Trong 3-5 ngày đầu làm quen với độ cao mới, hãy dành 1-2 ngày đầu để nghỉ ngơi trước khi khám phá xung quanh.
Sử dụng thuốc phòng ngừa. Trước khi bắt đầu hành trình chinh phục độ cao, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được kê đơn thuốc phòng ngừa. Trong buổi tư vấn, hãy chia sẻ tiền sử bệnh và thông báo về kế hoạch đến nơi có độ cao từ 2400-2700 mét. Nếu không bị dị ứng, bác sĩ có thể kê acetazolamide.
- Acetazolamide là thuốc được FDA chứng nhận để phòng và điều trị chứng say độ cao cấp tính. Thuốc này có tác dụng lợi tiểu và tăng cường trao đổi khí, giúp cải thiện lượng oxy trong cơ thể.
- Dùng 125mg acetazolamide hai lần mỗi ngày, bắt đầu một ngày trước chuyến đi và tiếp tục trong hai ngày đầu ở độ cao.
Sử dụng dexamethasone. Nếu bị dị ứng hoặc không thể dùng acetazolamide, bạn có thể dùng dexamethasone, một loại steroid chưa được FDA chứng nhận nhưng có hiệu quả giảm triệu chứng say độ cao.
- Dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, thường là 4mg mỗi 6-12 giờ, bắt đầu trước chuyến đi và tiếp tục cho đến khi cơ thể thích nghi hoàn toàn.
- Ibuprofen 600mg mỗi 8 giờ cũng có thể giúp phòng ngừa say độ cao.
- Bạch quả đang được nghiên cứu nhưng chưa có kết quả thống nhất, vì vậy không được khuyến khích sử dụng.
Kiểm tra hồng cầu (RBC). Trước chuyến đi, hãy kiểm tra hồng cầu bằng cách xét nghiệm máu. Nếu bị thiếu máu hoặc hồng cầu thấp, bác sĩ sẽ đề xuất điều trị trước khi bạn lên đường. Hồng cầu đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan, giúp duy trì sự sống.
- Thiếu hồng cầu có thể do thiếu sắt hoặc vitamin B. Tùy nguyên nhân, bác sĩ sẽ khuyên bổ sung sắt hoặc vitamin B.
Sử dụng lá coca. Nếu leo núi ở Trung hoặc Nam Mỹ, bạn có thể dùng lá coca để phòng ngừa say độ cao. Dù bị cấm ở Mỹ, người dân địa phương vẫn sử dụng lá coca để chống lại tình trạng này. Bạn có thể nhai lá hoặc pha trà.
- Lưu ý rằng trà coca có thể khiến bạn dương tính với cocain. Lá coca là chất kích thích giúp cải thiện khả năng thích ứng ở độ cao.
Uống đủ nước. Mất nước làm giảm khả năng thích nghi với độ cao. Hãy uống 2-3 lít nước mỗi ngày trước và trong khi leo núi. Mang theo ít nhất 1 lít nước khi di chuyển và đảm bảo uống đủ nước cả khi xuống núi.
- Tránh rượu và đồ uống có cồn 48 giờ trước chuyến đi. Cồn làm chậm nhịp thở và gây mất nước.
- Hạn chế đồ uống chứa caffeine như nước tăng lực hoặc soda vì chúng có thể gây mất nước.
Chế độ ăn hợp lý. Thực phẩm giàu carbohydrate giúp giảm triệu chứng say độ cao, cải thiện tâm trạng và khả năng vận động. Carbohydrate cũng làm tăng độ bão hòa oxy trong máu khi cơ thể thích nghi với độ cao. Hãy ăn thực phẩm giàu carbohydrate trước và trong khi leo núi.
- Thực phẩm giàu carbohydrate bao gồm mì ống, bánh mì, trái cây và khoai tây.
- Hạn chế muối vì dư thừa muối gây mất nước trong các mô. Ưu tiên thực phẩm ít muối.
- Tập luyện sức bền có lợi, nhưng không có bằng chứng cho thấy nó giúp giảm say độ cao ở độ cao lớn.
Nhận Biết Triệu Chứng
Các dạng say độ cao. Say độ cao bao gồm ba hội chứng: say độ cao cấp tính, phù não do độ cao (HACE) và phù phổi do độ cao (HAPE).
- Say độ cao cấp tính xảy ra do giảm áp suất và oxy.
- HACE là biến chứng nặng của say độ cao, gây phù não do mạch máu giãn nở và rò rỉ.
- HAPE có thể xảy ra cùng HACE hoặc sau say độ cao cấp tính, thường xuất hiện 1-4 ngày sau khi lên độ cao trên 2400 mét. Đây là tình trạng phù phổi do áp suất cao và co thắt mạch máu phổi.
Nhận biết say độ cao cấp tính. Say độ cao cấp tính phổ biến, ảnh hưởng đến 25% du khách ở độ cao trên 2400 mét tại Colorado, 50% ở Himalaya và 85% ở đỉnh Everest. Các triệu chứng bao gồm:
- Đau đầu kéo dài 2-12 giờ, khó ngủ, chóng mặt, mệt mỏi, lâng lâng, nhịp tim nhanh, khó thở khi vận động và nôn mửa.
Nhận biết phù não do độ cao (HACE). HACE là biến chứng nặng của say độ cao cấp tính, vì vậy cần nhận diện sớm các triệu chứng ban đầu. Khi tình trạng trở nặng, các dấu hiệu rõ rệt hơn bao gồm mất khả năng điều hòa vận động, đi loạng choạng hoặc không thể đi thẳng. Bạn cũng có thể gặp các vấn đề tâm lý như ngủ gật, rối loạn hành vi, thay đổi lời nói, trí nhớ, tư duy và mất tập trung.
- Trong trường hợp nặng, bạn có thể mất ý thức hoặc hôn mê.
- HACE hiếm gặp, chỉ ảnh hưởng 0,1-4% dân số thế giới.
Cảnh giác với phù phổi do độ cao (HAPE). HAPE là tình trạng nghiêm trọng hơn HACE, thường đi kèm với các triệu chứng của cả HACE và say độ cao cấp tính. HAPE có thể xuất hiện đột ngột mà không qua giai đoạn chuyển tiếp, với các triệu chứng như khó thở, đau tức ngực, tăng nhịp tim và nhịp thở, ho và suy nhược.
- Bạn cũng có thể nhận thấy dấu hiệu tím tái ở môi và ngón tay.
- HAPE cũng hiếm gặp, chỉ ảnh hưởng 0,1-4% dân số thế giới.
Xử lý triệu chứng. Dù đã phòng ngừa, say độ cao vẫn có thể xảy ra. Nếu gặp say độ cao cấp tính, hãy chờ 12 giờ để cải thiện. Nếu triệu chứng không thuyên giảm hoặc trở nặng, hãy di chuyển xuống nơi thấp hơn khoảng 300 mét. Nếu không thể hạ độ cao, sử dụng khí oxy và theo dõi sát sao.
- Nếu có dấu hiệu HACE hoặc HAPE, hãy lập tức xuống vùng thấp hơn và tránh gắng sức. Sử dụng bình oxy hoặc buồng oxy cao áp nếu có sẵn.
- Liên hệ đội cứu hộ và cung cấp vị trí chính xác nếu cần hỗ trợ.
Sử dụng thuốc khẩn cấp. Trong tình huống cấp bách, bác sĩ có thể kê acetazolamide hoặc dexamethasone để điều trị say độ cao cấp tính. Đối với HAPE, một số loại thuốc như nifedipine, salmeterol, hoặc phosphodiesterase-5 inhibitors (tadalafil, sildenafil) có thể được sử dụng để giảm nguy cơ.
- Các loại thuốc này nên được dùng 24 giờ trước khi lên độ cao.
Cảnh báo
- Nếu xuất hiện dấu hiệu bệnh liên quan đến độ cao, hãy dừng di chuyển lên cao và tránh ngủ ở độ cao lớn.
- Di chuyển xuống vùng thấp hơn nếu tình trạng không cải thiện sau khi nghỉ ngơi.
- Những người mắc bệnh như loạn nhịp tim, COPD, suy tim nặng, bệnh mạch vành, huyết áp cao, cao áp phổi, tiểu đường hoặc hồng cầu lưỡi liềm có thể gặp nguy hiểm khi lên cao. Cần khám và chuẩn bị kỹ lưỡng trước chuyến đi. Thuốc giảm đau có thể làm tăng nguy cơ do ảnh hưởng đến nhịp thở.
- Phụ nữ mang thai không nên ngủ ở độ cao trên 3600 mét.
Du lịch
Ẩm thực
Khám phá
Đi Phượt
Vẻ đẹp Việt Nam
Chuyến đi
