Hiểu rõ về đột quỵ: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa hiệu quả

29/04/2025

Nội dung bài viết

Dù đột quỵ tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng đến tính mạng, phần lớn chúng ta vẫn chưa nắm bắt đầy đủ thông tin về căn bệnh này. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về bản chất, nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách phòng ngừa đột quỵ một cách hiệu quả.

Thời gian gần đây, cụm từ “đột quỵ” xuất hiện dày đặc trên các phương tiện truyền thông với những câu chuyện thương tâm. Điều đáng lo ngại là tình trạng này có thể xảy ra bất ngờ, ngay cả với người khỏe mạnh và đang có xu hướng trẻ hóa tại Việt Nam.

Chính vì vậy, việc trang bị kiến thức đúng đắn và toàn diện về đột quỵ trở nên vô cùng cần thiết. Hôm nay, Tripi sẽ đồng hành cùng bạn khám phá căn bệnh nguy hiểm này.

Toàn cảnh về căn bệnh đột quỵ

Định nghĩa đột quỵ

Chia sẻ từ Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Hồng Phúc – Bác sĩ Hồi sức cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc, đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng máu lên não bị gián đoạn hoặc giảm mạnh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thần kinh.

Khi dòng máu bị gián đoạn, não bộ lập tức thiếu hụt oxy và dưỡng chất thiết yếu, khiến tế bào não tổn thương rồi dần chết đi. Điều nguy hiểm là quá trình này xảy ra cực kỳ nhanh chóng, chỉ trong vài phút đã có thể để lại hậu quả nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Những dạng đột quỵ phổ biến

Đột quỵ thường được chia thành 3 nhóm chính:

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Là loại phổ biến nhất, chiếm đến khoảng 85% số ca, nguyên nhân xuất phát từ tình trạng tắc nghẽn động mạch khiến máu không thể lưu thông lên não.

Đột quỵ do huyết khối: Xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng bám (chất béo) tích tụ trong động mạch ở vùng cổ hoặc não, gây cản trở dòng chảy của máu.

Đột quỵ do tắc mạch: Cục máu đông hình thành tại một vị trí khác trong cơ thể (thường là ở tim), sau đó di chuyển theo dòng máu lên não và gây tắc nghẽn tại đây.

Dù là loại đột quỵ phổ biến nhất, đột quỵ do thiếu máu cục bộ hoàn toàn có thể được phòng ngừa hiệu quả nếu áp dụng đúng các biện pháp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe.

Đột quỵ do xuất huyết: Ít gặp hơn, chỉ chiếm khoảng 15% tổng số ca, xảy ra khi mạch máu trên bề mặt hoặc bên trong não bị rạn nứt, gây xuất huyết, phình mạch và làm biến dạng cấu trúc mạch máu trong não.

Thiếu máu não thoáng qua (hay TIA): So với hai loại đột quỵ còn lại, TIA thường ít nguy kịch hơn vì các triệu chứng chỉ kéo dài trong vài phút. Tuy nhiên, đây vẫn là tín hiệu cảnh báo sớm cần được xử lý nghiêm túc và kịp thời.

Nguyên nhân gây ra đột quỵ

Đột quỵ thường xuất hiện một cách đột ngột, bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Các nguyên nhân có thể kiểm soát

Do bệnh cao huyết áp: Huyết áp tăng cao kéo dài có thể thúc đẩy sự hình thành của các cục máu đông – tác nhân hàng đầu gây tắc nghẽn dòng máu lên não, dẫn đến đột quỵ.

Do thói quen hút thuốc lá: Việc hút thuốc thường xuyên gây tổn thương thành mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ cứng động mạch và phát triển bệnh cao huyết áp – yếu tố góp phần gây đột quỵ.

Do cholesterol cao và béo phì: Những căn bệnh này dễ làm tăng huyết áp và tích tụ mỡ trong máu, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Do bệnh tim mạch và đái tháo đường: Đây là những yếu tố nguy cơ quan trọng, góp phần làm tăng khả năng mắc đột quỵ.

Do thiếu máu não thoáng qua (TIA): Tình trạng thiếu máu não tạm thời cũng có thể là một dấu hiệu báo trước của đột quỵ, mặc dù triệu chứng chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn.

Do tái phát đột quỵ: Những người đã từng trải qua đột quỵ sẽ có nguy cơ tái phát trong vòng vài tháng đến 5 năm sau. Vì vậy, giai đoạn này đòi hỏi sự theo dõi sát sao. Tuy nhiên, khả năng tái phát sẽ dần giảm theo thời gian.

Nguyên nhân không thể kiểm soát

Tuổi tác: Đột quỵ không phân biệt tuổi tác, nhưng tỷ lệ mắc bệnh sẽ tăng theo độ tuổi, đặc biệt ở người cao tuổi.

Giới tính: Thống kê cho thấy nam giới có tỷ lệ mắc đột quỵ cao hơn nữ giới, điều này đã được xác nhận qua nhiều nghiên cứu lịch sử.

Tiểu sử gia đình: Những người có cha mẹ hoặc người thân đã từng mắc đột quỵ, bệnh tim, hay thiếu máu não thoáng qua sẽ có nguy cơ cao hơn trong việc mắc các bệnh lý tương tự.

Dấu hiệu nhận diện đột quỵ

Điều đáng chú ý là các dấu hiệu đột quỵ thường xuất hiện đột ngột và không kèm theo cảm giác đau đớn, khiến người bệnh dễ dàng bỏ qua. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:

Tê liệt đột ngột: Thường biểu hiện qua tê cứng mặt, tay chân hoặc một bên cơ thể. Bạn có thể thử kiểm tra bằng cách đưa hai tay qua đầu cùng lúc hoặc cười xem có bị lệch miệng không. Nếu có, có thể bạn đang gặp phải đột quỵ.

Cơ thể bất ngờ mất thăng bằng, chóng mặt là một dấu hiệu đáng chú ý của đột quỵ.

Thị lực đột ngột bị mờ hoặc giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt.

Đột ngột khó nói, không thể diễn đạt một câu đơn giản, là một triệu chứng cần được chú ý.

Đau đầu đột ngột, không có nguyên nhân rõ ràng, kèm theo cảm giác buồn nôn hoặc nôn mửa.

Biến chứng nguy hiểm của đột quỵ

Những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra đối với bệnh nhân đột quỵ

Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bị đột quỵ có thể gặp phải những nguy cơ sau:

Tàn tật vĩnh viễn hoặc tạm thời, mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào thời gian thiếu máu não và mức độ tổn thương của các tế bào não;
Tê liệt, mất khả năng vận động ở một số bộ phận cơ thể;
Khó khăn trong giao tiếp, ảnh hưởng đến khả năng nói và nuốt;
Suy giảm trí nhớ, nhận thức và khả năng suy nghĩ, gặp khó khăn trong việc diễn đạt bằng lời;
Tâm lý thay đổi, người bị đột quỵ có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và dễ rơi vào trầm cảm.

Cách phòng ngừa đột quỵ

Để ngăn ngừa đột quỵ, điều quan trọng là tránh các bệnh lý làm tăng nguy cơ như tiểu đường, cao huyết áp, béo phì, mỡ máu cao và các bệnh về tim mạch.

Khi đã mắc bệnh, việc theo dõi và điều trị đúng cách là rất quan trọng. Đồng thời, bạn cần duy trì những thói quen tốt sau đây:

Chế độ ăn uống lành mạnh

Bác sĩ Trần Thị Thu Liễu, chuyên gia tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP HCM, khuyên nên tăng cường thực phẩm giúp phòng ngừa đột quỵ như cá hồi, cá ngừ giàu Omega-3, hạnh nhân và đậu nành giúp giảm cholesterol, cùng ngũ cốc, bơ và rong biển giàu magie.

Tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đồ đóng hộp và những món ăn quá mặn, đặc biệt là các thực phẩm chứa nhiều cholesterol như bơ thực vật, đồ chiên, gan, phô mai.

Cần hạn chế hoặc tuyệt đối tránh các đồ uống có cồn và thuốc lá.

Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn

Nên tập thể dục ít nhất 5 ngày mỗi tuần, mỗi lần kéo dài 30 phút. Các bài tập như chạy bộ, dưỡng sinh hoặc yoga là lựa chọn lý tưởng, không nhất thiết phải quá nặng nề như tập tạ hay chơi tennis.

Khám sức khỏe định kỳ

Nên thực hiện khám sức khỏe ít nhất mỗi 6 tháng hoặc 1 năm một lần để phát hiện kịp thời các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, giúp điều chỉnh lối sống, điều trị và phòng ngừa hiệu quả theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Các phương pháp điều trị đột quỵ

Không để người bị đột quỵ rơi vào tình huống nguy hiểm, lập tức gọi xe cấp cứu vì từng giây phút trong tình huống này đều vô cùng quan trọng.

Đặt người bị đột quỵ nằm nghiêng để đảm bảo đường thở luôn thông thoáng, giúp hạn chế tình trạng nghẹt thở.

Tiếp tục theo dõi sát sao các phản ứng và dấu hiệu của người bị đột quỵ để có thể đưa ra những phản ứng kịp thời.

Lưu ý:Không tự ý bấm huyệt, châm cứu hay cạo gió cho người đang bị đột quỵ. Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống vì có thể gây sặc, tắc nghẽn đường thở, vô cùng nguy hiểm. Cũng không nên tự ý cho người bị đột quỵ sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, thời gian vàng để cấp cứu bệnh nhân đột quỵ là từ 4 đến 5 giờ đồng hồ.

Dựa trên tình trạng cụ thể của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định phương pháp cấp cứu và can thiệp phù hợp.

Trong trường hợp nhồi máu não, cần sử dụng thuốc chống đông máu trong vòng 6 giờ đầu tiên.

Ngoài ra, cần tiến hành can thiệp lấy huyết khối đối với trường hợp nhồi máu não.

Các câu hỏi thường gặp về bệnh đột quỵ

Câu hỏi 1: Tắm đêm có phải là nguyên nhân chính gây đột quỵ?

Câu trả lời là KHÔNG. Mặc dù một số ca đột quỵ xảy ra vào giữa đêm sau khi tắm, nhưng tắm đêm không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra đột quỵ. Các bác sĩ khuyến cáo tránh tắm vào ban đêm vì nhiệt độ thấp vào thời điểm này làm huyết áp tăng cao, gây ảnh hưởng đến sự lưu thông máu và có thể là yếu tố kích thích gián tiếp dẫn đến tai biến mạch máu não.

Câu hỏi 2: Tại sao đột quỵ lại đang ngày càng xảy ra ở độ tuổi trẻ?

Để lý giải cho câu hỏi này, chúng ta cần xem xét các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ra đột quỵ. Lối sống của giới trẻ hiện nay, với thói quen uống bia rượu, hút thuốc, sử dụng chất kích thích, ít vận động, đã làm gia tăng các yếu tố nguy cơ như mỡ máu cao, béo phì và lượng cholesterol dư thừa, dẫn đến các bệnh lý tim mạch và huyết áp, là những yếu tố chính gây đột quỵ.

Câu hỏi 3: Bài kiểm tra đứng một chân có thể phát hiện đột quỵ không?

Bài kiểm tra đứng một chân để phát hiện đột quỵ bắt nguồn từ một nghiên cứu tại Nhật Bản vào năm 2014. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ được thực hiện trên một nhóm nhỏ người trên 60 tuổi có các bệnh lý nền như đái tháo đường và cao huyết áp. Vì vậy, tính khả thi của bài test này chưa được xác nhận đối với các nhóm đối tượng khác.

Vì vậy, để chẩn đoán chính xác đột quỵ, người bệnh cần được thăm khám y tế và thực hiện các xét nghiệm, đặc biệt là tầm soát các bệnh lý nền để có kết quả chính xác nhất.

Với những kiến thức đã được chia sẻ, Tripi hy vọng bạn sẽ cảm thấy tự tin hơn trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và người thân yêu. Sức khỏe là tài sản quý giá nhất, vì vậy hãy luôn lắng nghe cơ thể và chăm sóc nó mỗi ngày. Chúc bạn luôn khỏe mạnh và hạnh phúc.

Nguồn: Vinmec

Mua các loại rong biển tại Tripi:

Khám phá thêm các kinh nghiệm thú vị tại Tripi

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi