Hướng dẫn Chẩn đoán Hội chứng Cơ Tháp Chậu

27/02/2025

Nội dung bài viết

Hội chứng cơ tháp chậu là tình trạng đau nhức xảy ra khi cơ tháp chậu – cơ lớn nhất hỗ trợ xoay hông – chèn ép lên dây thần kinh hông. Dây thần kinh này kéo dài từ tủy sống đến lưng dưới và xuống chân, gây đau ở lưng dưới, hông và mông. Sự tồn tại của hội chứng này vẫn là chủ đề tranh luận trong y học: một số cho rằng nó được chẩn đoán quá mức, số khác lại tin rằng nhiều trường hợp bị bỏ sót. Chỉ bác sĩ mới có thể chẩn đoán chính xác, nhưng bạn có thể học cách nhận biết triệu chứng và hiểu rõ quy trình khám bệnh.

Các bước

Nhận diện các yếu tố nguy cơ

Xem xét giới tính và độ tuổi. Nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ có nguy cơ mắc hội chứng cơ tháp chậu cao gấp 6 lần nam giới, và bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi 30 - 50.

Tỷ lệ chẩn đoán cao hơn ở phụ nữ có thể do sự khác biệt về cấu trúc sinh học của khung xương chậu.
Hội chứng này cũng dễ phát triển trong thai kỳ, khi khung xương chậu mở rộng khiến các cơ bám vào đó co thắt. Xương chậu thường nghiêng về phía trước để hỗ trợ thai nhi, dẫn đến tình trạng cơ bị căng cứng.

Đánh giá tình trạng sức khỏe. Một số bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng cơ tháp chậu, chẳng hạn như đau lưng dưới.

Khoảng 15% trường hợp có liên quan đến dị tật bẩm sinh hoặc cấu trúc bất thường giữa cơ tháp chậu và dây thần kinh hông.

Xem xét các hoạt động. Hầu hết các trường hợp hội chứng cơ tháp chậu đều bắt nguồn từ "chấn thương vĩ mô" hoặc "chấn thương vi mô".

"Chấn thương vĩ mô" xảy ra do va chạm mạnh như ngã hoặc tai nạn xe hơi, gây viêm mô mềm, co thắt cơ và chèn ép dây thần kinh.
"Chấn thương vi mô" là những tổn thương nhỏ nhưng lặp đi lặp lại, chẳng hạn như ở vận động viên chạy bộ đường dài. Các hoạt động như chạy bộ, đi bộ, leo cầu thang hoặc ngồi lâu cũng có thể gây áp lực lên cơ tháp chậu và dây thần kinh hông.
Một dạng chấn thương vi mô khác là "viêm dây thần kinh do để ví", xảy ra khi mang ví hoặc điện thoại trong túi sau, gây kích ứng dây thần kinh hông.

Nhận biết triệu chứng

Theo dõi nguồn gốc, kiểu và mức độ đau. Triệu chứng nổi bật của hội chứng cơ tháp chậu là đau ở mông, nơi cơ tháp chậu nằm. Các dấu hiệu khác bao gồm:

Đau khi ngồi, đứng hoặc nằm lâu hơn 15 - 20 phút.
Đau lan xuống đùi, bắp chân và có thể đến bàn chân.
Cơn đau giảm khi đi lại và tăng khi ngồi yên.
Đau không biến mất dù thay đổi tư thế.
Đau ở vùng bẹn, chậu, đau môi âm hộ ở phụ nữ hoặc đau bìu ở nam giới.
Đau khi giao hợp ở phụ nữ.
Đau khi đại tiện.

Đánh giá dáng đi. Hội chứng cơ tháp chậu gây chèn ép dây thần kinh hông, dẫn đến khó khăn khi di chuyển và yếu chân. Các dấu hiệu cần lưu ý:

Dáng đi chống đau, thường là đi khập khiễng hoặc bước ngắn để giảm đau.
Bàn chân rơi, tình trạng bàn chân không thể kiểm soát do đau ở cẳng chân, đôi khi không thể nâng bàn chân lên cao.

Chú ý hiện tượng ngứa ran hoặc tê buốt. Khi dây thần kinh hông bị chèn ép, bạn có thể cảm thấy tê buốt hoặc ngứa ran ở bàn chân hoặc chân.

Hiện tượng này còn được gọi là "dị cảm", có thể biểu hiện như cảm giác kim châm, tê cứng hoặc ngứa ran.

Chẩn đoán y khoa

Cân nhắc gặp bác sĩ chuyên khoa. Hội chứng cơ tháp chậu rất khó chẩn đoán do triệu chứng tương tự đau thần kinh tọa, đều liên quan đến dây thần kinh hông bị chèn ép. Sự khác biệt duy nhất là vị trí chèn ép trên dây thần kinh. Hội chứng này hiếm gặp hơn và nhiều bác sĩ đa khoa không được đào tạo chuyên sâu về nó. Do đó, bạn nên tìm đến bác sĩ ngoại chỉnh hình, chuyên gia vật lý trị liệu hoặc bác sĩ xương khớp.

Bạn có thể cần khám với bác sĩ đa khoa trước để được giới thiệu đến chuyên khoa phù hợp.

Lưu ý rằng không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán chính xác hội chứng cơ tháp chậu. Bác sĩ cần thực hiện đánh giá toàn diện và tiến hành nhiều xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý khác.

Các xét nghiệm như MRI, CT hoặc đo dẫn truyền thần kinh có thể được sử dụng để loại trừ các tình trạng như thoát vị đĩa đệm.

Để bác sĩ thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán. Để xác định hội chứng cơ tháp chậu, bác sĩ sẽ đánh giá phạm vi cử động của bạn thông qua các động tác như nâng thẳng chân và xoay chân. Một số xét nghiệm khác bao gồm:

Dấu hiệu Lasègue: Nằm ngửa, uốn cong hông 90 độ và duỗi thẳng đầu gối. Đau ở tư thế này cho thấy áp lực lên cơ tháp chậu.
Dấu hiệu Freiberg: Nằm ngửa, bác sĩ xoay chân vào trong và nâng lên. Đau khi thực hiện động tác này là dấu hiệu của hội chứng.
Dấu hiệu Pace: Nằm nghiêng về bên không đau, bác sĩ uốn cong hông và đầu gối, sau đó xoay hông và ấn vào đầu gối. Đau là dấu hiệu của hội chứng.
Bác sĩ cũng có thể sờ nắn rãnh hông lớn, nơi cơ tháp chậu đi qua, để kiểm tra.

Tìm kiếm sự thay đổi về cảm giác. Bác sĩ sẽ kiểm tra chân bị ảnh hưởng để phát hiện những thay đổi về cảm giác hoặc tình trạng mất cảm giác. Ví dụ, họ có thể nhẹ nhàng sờ nắn hoặc sử dụng dụng cụ để kích thích cảm giác. Chân bị ảnh hưởng thường có cảm giác kém hơn đáng kể so với chân không bị ảnh hưởng.

Kiểm tra cơ bắp. Bác sĩ sẽ đánh giá sức mạnh và kích thước của các cơ. Chân bị ảnh hưởng thường yếu và ngắn hơn chân không bị ảnh hưởng.

Họ cũng sẽ sờ nắn cơ mông (cơ lớn nhất ở mông) để xác định tình trạng cơ tháp chậu. Khi cơ này co lại và căng cứng, bạn có thể cảm thấy như đang chạm vào một khối cơ cứng.
Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ đau khi ấn vào cơ mông. Nếu bạn cảm thấy đau sâu trong mông hoặc vùng hông, đây có thể là dấu hiệu của cơ tháp chậu bị co thắt.
Kiểm tra tình trạng teo cơ mông. Trong một số trường hợp mãn tính, cơ mông có thể teo lại, dẫn đến sự mất cân đối giữa hai bên mông.

Yêu cầu chụp CT hoặc MRI. Mặc dù bác sĩ có thể thực hiện các kiểm tra thực thể, nhưng hiện tại không có xét nghiệm cụ thể nào để chẩn đoán hội chứng cơ tháp chậu. Do đó, bác sĩ thường yêu cầu chụp CT (cắt lớp vi tính) hoặc MRI (cộng hưởng từ) để xác định xem có yếu tố nào đang chèn ép dây thần kinh hông.

Chụp CT sử dụng tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh 3D của các cấu trúc bên trong cơ thể, giúp phát hiện bất thường xung quanh cơ tháp chậu.
Chụp MRI sử dụng sóng vô tuyến và từ trường để tạo hình ảnh chi tiết, giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau lưng hoặc đau dây thần kinh hông.

Thảo luận với bác sĩ về đo điện cơ. Đo điện cơ là phương pháp kiểm tra phản ứng của cơ khi bị kích thích bằng điện, thường được sử dụng để phân biệt giữa hội chứng cơ tháp chậu và thoát vị đĩa đệm. Trong hội chứng cơ tháp chậu, các cơ xung quanh phản ứng bình thường, trong khi cơ tháp chậu và cơ mông lớn phản ứng bất thường. Xét nghiệm này bao gồm hai phần:

Đo dẫn truyền thần kinh sử dụng điện cực dán trên da để đánh giá tế bào thần kinh vận động.
Kiểm tra bằng điện cực kim, sử dụng một kim nhỏ đâm vào cơ để đánh giá hoạt động điện của cơ.

Điều trị hội chứng cơ tháp chậu

Ngừng các hoạt động gây đau. Bác sĩ thường khuyên bạn tạm dừng các hoạt động như chạy bộ hoặc đạp xe nếu chúng gây đau.

Nếu ngồi lâu gây đau, hãy dành thời gian nghỉ ngơi định kỳ để đứng dậy và kéo giãn cơ. Bác sĩ khuyến nghị nên đứng dậy, đi lại và kéo giãn nhẹ nhàng sau mỗi 20 phút. Khi lái xe đường dài, hãy dừng lại thường xuyên để kéo giãn cơ thể.
Tránh ngồi hoặc đứng ở những tư thế gây đau.

Tập vật lý trị liệu. Điều trị bằng vật lý trị liệu sớm thường mang lại hiệu quả cao. Bác sĩ có thể phối hợp với chuyên gia vật lý trị liệu để thiết kế chương trình tập luyện phù hợp.

Chuyên gia sẽ hướng dẫn bạn các động tác kéo giãn, uốn cong, khép và xoay cơ.
Mát xa mô mềm ở vùng mông và thắt lưng cũng giúp giảm đau hiệu quả.

Cân nhắc áp dụng y học thay thế. Các phương pháp như nắn xương, yoga, châm cứu và xoa bóp đã được sử dụng để điều trị hội chứng cơ tháp chậu.

Vì y học thay thế chưa được nghiên cứu sâu rộng như y học truyền thống, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng.

Xem xét phương pháp trị liệu kích hoạt điểm. Các điểm kích hoạt, hay còn gọi là nút thắt cơ, có thể là nguyên nhân gây ra triệu chứng đau. Những nút thắt này thường xuất hiện trong cơ tháp chậu hoặc cơ mông, gây đau cục bộ hoặc lan tỏa.

Tìm chuyên gia được đào tạo về kích hoạt điểm trị liệu, chẳng hạn như chuyên gia mát xa, bác sĩ xương khớp hoặc vật lý trị liệu. Điều trị thường bao gồm châm cứu, bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh cơ bắp.

Tham khảo bác sĩ về các bài tập kéo giãn. Ngoài các bài tập từ chuyên gia vật lý trị liệu, bác sĩ có thể đề xuất các động tác kéo giãn tại nhà. Một số bài tập phổ biến bao gồm:

Lăn người qua lại khi nằm, uốn và kéo đầu gối trong khi nằm nghiêng. Lặp lại mỗi bên trong 5 phút.
Đứng thẳng, xoay người qua lại trong 1 phút, lặp lại sau vài giờ.
Nằm ngửa, nâng hông và đạp chân như đang đạp xe.
Uốn cong đầu gối 6 lần sau vài giờ, có thể tựa vào bàn hoặc ghế nếu cần.

Áp dụng liệu pháp nóng và lạnh. Hơi ẩm nóng giúp thư giãn cơ bắp, trong khi chườm lạnh giảm viêm và đau hiệu quả.

Để chườm nóng, sử dụng đai quấn nóng hoặc làm ấm khăn tắm trong lò vi sóng vài giây trước khi đặt lên vùng đau. Tắm nước ấm cũng giúp giảm căng cơ và khó chịu do hội chứng cơ tháp chậu.
Để chườm lạnh, cho đá vào khăn hoặc túi chườm. Không chườm lạnh quá 20 phút.

Sử dụng thuốc giảm đau NSAID. Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) giúp giảm đau và viêm, thường được dùng để điều trị hội chứng cơ tháp chậu.

Các loại NSAID phổ biến bao gồm aspirin, ibuprofen (Mofen-400, Ibuprofen) và naproxen (Ameproxen).
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng NSAID vì chúng có thể tương tác với thuốc khác hoặc ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe.
Nếu NSAID không hiệu quả, bác sĩ có thể kê thuốc giãn cơ. Hãy tuân thủ đúng chỉ định.

Thảo luận với bác sĩ về tiêm thuốc. Nếu cơn đau kéo dài, hãy trao đổi với bác sĩ về việc tiêm thuốc tê, steroid hoặc botox.

Thuốc tê như lidocain hoặc bupivacain được tiêm trực tiếp vào điểm kích hoạt, giúp giảm đau hiệu quả trong 85% trường hợp khi kết hợp với vật lý trị liệu.
Nếu thuốc tê không hiệu quả, bác sĩ có thể đề nghị tiêm steroid hoặc botulinum toxin loại A (botox) để giảm đau cơ.

Tham khảo bác sĩ về phẫu thuật. Phẫu thuật là lựa chọn cuối cùng khi các phương pháp điều trị khác thất bại. Nếu cơn đau không thuyên giảm, hãy trao đổi với bác sĩ về phẫu thuật.

Phẫu thuật giải nén cơ tháp chậu chỉ hiệu quả khi có tổn thương thần kinh. Bác sĩ sẽ yêu cầu đo điện cơ và các xét nghiệm khác để xác định liệu phẫu thuật giải phóng dây thần kinh hông có phù hợp hay không.