Hướng dẫn sống chung với bệnh tâm thần phân liệt

01/05/2025

Nội dung bài viết

Đối với những ai mắc phải bệnh tâm thần phân liệt, việc duy trì cuộc sống bình thường và tràn đầy hạnh phúc là một thử thách không nhỏ. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn không thể làm được. Để có thể sống tốt, bạn cần tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả, chủ động kiểm soát cuộc sống của mình bằng cách tránh xa các yếu tố gây căng thẳng và xây dựng một hệ thống hỗ trợ vững vàng. Dù đã được chẩn đoán mắc bệnh, đừng để sự tuyệt vọng chiếm lấy bạn. Hãy tìm sức mạnh từ chính bản thân và dũng cảm đối diện với thử thách. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin quý giá giúp bạn có thể sống chung với bệnh tâm thần phân liệt một cách hiệu quả.

Các bước thực hiện

Khám phá các phương pháp điều trị

Điều trị sớm là chìa khóa. Đừng trì hoãn việc điều trị bệnh tâm thần phân liệt. Nếu bạn chưa được chẩn đoán rõ ràng, hãy đến gặp chuyên gia y tế càng sớm càng tốt để bắt đầu điều trị ngay khi nhận diện các dấu hiệu ban đầu. Điều trị sớm sẽ mang lại kết quả tốt hơn. Các triệu chứng bệnh tâm thần phân liệt thường xuất hiện ở nam giới từ độ tuổi thanh niên đến giữa hai mươi, còn ở nữ giới, các dấu hiệu thường xuất hiện vào cuối tuổi hai mươi. Các triệu chứng của bệnh có thể bao gồm:

Cảm giác nghi ngờ quá mức.
Những suy nghĩ kỳ lạ hoặc không bình thường, như tin rằng người xung quanh muốn hại mình.
Ảo giác hoặc cảm giác thay đổi về các giác quan; ví dụ như nghe, nhìn, ngửi hoặc cảm nhận điều gì đó mà người khác không trải qua.
Những suy nghĩ hoặc lời nói thiếu mạch lạc.
Triệu chứng “tiêu cực” như suy giảm khả năng giao tiếp, thiếu cảm xúc, không giữ vệ sinh, hoặc thu mình.
Hành vi di chuyển không bình thường, chẳng hạn như đi đứng kỳ quặc hoặc những cử động vô nghĩa.

Khám phá các yếu tố rủi ro có thể dẫn đến bệnh. Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt:

Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tâm thần phân liệt.
Thói quen sử dụng các chất kích thích từ khi còn trẻ hoặc thời niên thiếu.
Các tác động từ môi trường trong bụng mẹ, chẳng hạn như tiếp xúc với virus hoặc chất độc.
Viêm nhiễm có thể làm tăng sự kích hoạt của hệ miễn dịch.

Tìm đến bác sĩ để được điều trị chuyên nghiệp. Thật không may, bệnh tâm thần phân liệt không thể tự khỏi. Điều trị là một phần không thể thiếu trong hành trình phục hồi của bạn, và việc lập kế hoạch điều trị sẽ giúp bạn dễ dàng tích hợp việc này vào cuộc sống hàng ngày. Hãy trao đổi với bác sĩ để lựa chọn các loại thuốc và liệu pháp phù hợp nhất với tình trạng của bạn.

Nhớ rằng mỗi người có một tình trạng khác biệt, vì vậy không phải phương pháp điều trị nào cũng sẽ hiệu quả với tất cả mọi người. Hãy kiên trì tìm ra phương pháp tối ưu cho bản thân.

Thảo luận với bác sĩ về các lựa chọn thuốc điều trị. Đừng tìm thuốc trên mạng. Có quá nhiều thông tin không chính xác. Bạn nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ, vì chỉ bác sĩ mới có thể xác định thuốc nào phù hợp với bạn. Các yếu tố như triệu chứng, độ tuổi và tiền sử bệnh sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị chính xác.

Nếu bạn cảm thấy không thoải mái với thuốc đang dùng, đừng ngần ngại chia sẻ với bác sĩ. Họ có thể điều chỉnh liều hoặc thay đổi thuốc cho bạn.
Thuốc chống loạn thần phổ biến tác động vào các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và serotonin.
Thuốc chống loạn thần không điển hình thường ít tác dụng phụ hơn, do đó được ưa chuộng hơn, bao gồm:
- Aripiprazole (Abilify)
- Asenapine (Saphris)
- Clozapine (Clozaril)
- Iloperidone (Fanapt)
- Lurasidone (Latuda)
- Olanzapine (Zyprexa)
- Paliperidone (Invega)
- Quetiapine (Seroquel)
- Risperidone (Risperdal)
- Ziprasidone (Geodon)
Thuốc chống loạn thần thế hệ trước có nhiều tác dụng phụ hơn, nhưng thường có giá thành thấp hơn. Ví dụ:
- Chlorpromazine (Thorazine)
- Fluphenazine (Prolixin, Modecate)
- Haloperidol (Haldol)
- Perphenazine (Trilafon)

Khám phá liệu pháp tâm lý trị liệu. Liệu pháp tâm lý có thể giúp bạn tuân thủ phác đồ điều trị, từ đó bạn sẽ hiểu rõ hơn về bản thân và tình trạng bệnh. Tham khảo ý kiến bác sĩ về các phương pháp tâm lý trị liệu phù hợp với bạn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng liệu pháp tâm lý không thể chữa khỏi bệnh tâm thần phân liệt. Một số phương pháp tâm lý trị liệu phổ biến là:

Trị liệu tâm lý cá nhân: Trong liệu pháp này, bạn sẽ gặp riêng chuyên gia trị liệu để trao đổi về cảm xúc, vấn đề và mối quan hệ trong cuộc sống. Chuyên gia sẽ hướng dẫn bạn cách đối phó với những khó khăn hằng ngày và giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng của mình.
Liệu pháp gia đình: Liệu pháp này mời gọi sự tham gia của các thành viên trong gia đình, giúp mọi người hiểu hơn về bệnh tình và giao tiếp hiệu quả hơn với người mắc bệnh.
Liệu pháp nhận thức: Đây là một phương pháp hữu ích cho người bệnh, tuy nhiên, sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc điều trị sẽ mang lại hiệu quả tối ưu.

Đánh giá liệu pháp cộng đồng. Nếu bạn đang điều trị tại bệnh viện, hãy xem xét liệu pháp cộng đồng như một sự lựa chọn. Liệu pháp này giúp bạn tái hòa nhập cộng đồng, nhận sự hỗ trợ cần thiết và phát triển thói quen sinh hoạt bình thường cũng như mối quan hệ xã hội.

Liệu pháp cộng đồng bao gồm đội ngũ chuyên gia đa ngành, với nhiều phương pháp đánh giá và can thiệp khác nhau, chẳng hạn như chuyên gia trị liệu lạm dụng chất, điều dưỡng viên và chuyên gia phục hồi nghề nghiệp.
Hãy tìm kiếm các cơ hội điều trị bằng liệu pháp cộng đồng tại địa phương hoặc hỏi bác sĩ để biết thêm thông tin.

Quản lý cuộc sống

Tuân thủ phác đồ điều trị bằng thuốc. Việc ngừng sử dụng thuốc là một vấn đề phổ biến trong việc điều trị bệnh tâm thần phân liệt. Bạn có thể áp dụng một số chiến lược để duy trì việc dùng thuốc, đặc biệt khi cảm giác muốn ngừng:

Nhắc nhở bản thân rằng thuốc giúp kiểm soát bệnh, chứ không phải chữa khỏi hẳn. Vì vậy, để cải thiện tình trạng, bạn cần kiên trì uống thuốc.
Tận dụng sự hỗ trợ từ bạn bè và gia đình. Khi cảm thấy khá hơn, hãy chia sẻ với những người xung quanh để họ khuyến khích bạn tiếp tục điều trị.
- Ghi âm một thông điệp cho chính mình về lý do tiếp tục uống thuốc, và yêu cầu người thân phát lại khi bạn có ý định ngừng.

Chấp nhận và đối diện với căn bệnh của mình. Chấp nhận bệnh tình giúp bạn dễ dàng bước vào quá trình điều trị. Ngược lại, nếu bạn phủ nhận bệnh hoặc hy vọng nó sẽ tự khỏi, tình trạng có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy, việc nhận thức rõ ràng hai điều sau là rất quan trọng:

Đúng, bạn mắc bệnh tâm thần phân liệt, và điều trị sẽ là một thử thách.
Đúng, bạn có thể sống một cuộc sống bình thường, hạnh phúc.
Chấp nhận bệnh sẽ là bước đầu tiên giúp bạn tìm ra phương pháp điều trị phù hợp, và chuẩn bị tâm lý để chiến đấu vì một cuộc sống viên mãn.

Tin rằng có thể sống một cuộc sống bình thường. Cú sốc ban đầu khi nhận chẩn đoán có thể rất nặng nề, nhưng điều quan trọng là bạn có thể sống như bao người khác. Mặc dù quá trình điều chỉnh sẽ cần thời gian và tìm kiếm phương pháp điều trị thích hợp, nhưng bệnh nhân tâm thần phân liệt, nếu được điều trị đúng cách, vẫn có thể hòa nhập tốt với xã hội, giữ công việc, có gia đình và đạt được thành công trong cuộc sống.

Với sự hỗ trợ từ thuốc và liệu pháp, nhiều người bệnh vẫn duy trì được cuộc sống bình thường và thậm chí phát triển mạnh mẽ trong xã hội.

Hạn chế các tác nhân gây căng thẳng. Các cơn bệnh tâm thần phân liệt thường xảy ra khi bạn đối mặt với quá nhiều căng thẳng. Vì vậy, việc nhận thức và tránh các yếu tố kích thích có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng bệnh. Bạn có thể áp dụng những biện pháp đối phó với stress hiệu quả như:

Nhận diện các yếu tố gây căng thẳng là bước quan trọng. Các liệu pháp có thể giúp bạn xác định những tác nhân này, dù đó là một người, một tình huống, hay một nơi chốn nào đó. Khi đã nhận ra, hãy tránh tiếp xúc với chúng khi có thể.
Thực hành thư giãn bằng các phương pháp như thiền hoặc hít thở sâu để giảm căng thẳng.

Thường xuyên luyện tập thể dục. Việc duy trì thói quen tập thể dục không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn kích thích cơ thể sản sinh ra endorphin, giúp nâng cao cảm giác hạnh phúc.

Hãy thử thưởng thức một loại nhạc năng động khi tập luyện để tạo động lực và thêm phần hứng khởi.

Ngủ đủ giấc mỗi đêm. Một đêm thiếu ngủ có thể khiến cơ thể bạn cảm thấy căng thẳng và lo âu. Hãy chú ý đến thời gian ngủ cần thiết để cơ thể phục hồi, và duy trì thói quen ngủ ổn định mỗi đêm.

Để cải thiện giấc ngủ, hãy tạo không gian phòng ngủ tối và yên tĩnh bằng cách sử dụng băng che mắt hoặc nút tai, đồng thời thiết lập một thói quen ngủ đều đặn mỗi ngày.

Chế độ ăn uống lành mạnh. Những thực phẩm không tốt cho sức khỏe có thể góp phần gây nên cảm giác căng thẳng. Vì vậy, một chế độ ăn hợp lý và cân bằng có thể giúp bạn giảm stress hiệu quả.

Hãy ưu tiên thực phẩm như thịt nạc, các loại hạt, trái cây và rau củ trong chế độ ăn hàng ngày.
Đảm bảo một chế độ ăn uống đa dạng, tránh lạm dụng bất kỳ một loại thực phẩm nào.

Áp dụng các phương pháp nhận thức. Mặc dù không thể thay thế liệu pháp trị liệu, bạn có thể thử áp dụng những phương pháp nhận thức để làm dịu các triệu chứng căng thẳng.

Ví dụ, một phương pháp gọi là bình thường hóa giúp bạn xem những trải nghiệm lo âu như một phần tự nhiên của cuộc sống, từ đó giảm bớt cảm giác cô đơn và mặc cảm, đồng thời cải thiện sức khỏe tinh thần.
Đối với những ảo giác âm thanh, bạn có thể tìm kiếm những lập luận phản biện để chứng minh những lời nói đó không có cơ sở, ví dụ như nhận thấy hành vi không hợp lý và không có lợi ích trong việc làm theo chúng.

Thử chuyển hướng sự chú ý. Khi đối mặt với ảo giác, hãy thử phân tâm bản thân bằng những hoạt động như nghe nhạc hoặc tạo ra các tác phẩm nghệ thuật. Hãy cố gắng đắm chìm vào những trải nghiệm mới này để thay thế những cảm giác không mong muốn.

Đối mặt với những suy nghĩ sai lệch. Để vượt qua nỗi lo âu xã hội có thể liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt, bạn cần nhận diện và phản bác những suy nghĩ sai lệch trong đầu. Chẳng hạn, khi bạn cảm thấy như "mọi người trong phòng đang nhìn mình", hãy thử đánh giá lại. Quan sát xung quanh và hỏi bản thân: liệu có thực sự ai đang chú ý đến bạn không? Hãy tự nhủ rằng một căn phòng đông người có thể khiến mọi người chỉ liếc nhìn nhau thoáng qua mà thôi.

Hãy nhớ rằng trong một không gian đông đúc, ánh mắt của mọi người không tập trung vào một cá nhân nào, mà chỉ là những cái nhìn vô thức trong không gian chung.

Giữ cho bản thân luôn bận rộn. Sau khi đã kiểm soát được các triệu chứng nhờ thuốc và liệu pháp, bạn nên khôi phục lại nhịp sống bình thường và giữ mình bận rộn. Thời gian rảnh có thể dễ dàng kích thích những suy nghĩ căng thẳng và làm gia tăng các triệu chứng. Bạn có thể tìm cách để duy trì sự bận rộn như sau:

Đầu tư vào công việc và phát triển sự nghiệp.
Dành thời gian cho gia đình và bạn bè.
Khám phá sở thích mới để làm phong phú cuộc sống.
Tham gia vào các hoạt động tình nguyện, giúp đỡ cộng đồng hoặc bạn bè.

Hạn chế sử dụng đồ uống có caffeine. Lượng caffeine quá cao có thể làm gia tăng các triệu chứng tiêu cực của bệnh tâm thần phân liệt, như ảo giác hoặc ảo tưởng. Dù bạn có thói quen tiêu thụ caffeine thường xuyên, việc thay đổi đột ngột thói quen này có thể khiến tình trạng sức khỏe xấu đi. Mỗi ngày, bạn không nên tiêu thụ quá 400 mg caffeine, nhưng cần lưu ý rằng khả năng dung nạp caffeine của mỗi người có thể khác nhau, tùy vào cơ thể và tiền sử sử dụng.

Kiêng uống rượu bia và các đồ uống có cồn. Việc tiêu thụ đồ uống có cồn không chỉ làm giảm hiệu quả của điều trị, mà còn làm gia tăng các triệu chứng bệnh và có thể dẫn đến nguy cơ tái nhập viện cao hơn. Tốt nhất là kiêng hoàn toàn rượu bia để hỗ trợ quá trình phục hồi của bạn.

Xây dựng một mạng lưới hỗ trợ vững chắc.

Gần gũi với những người thấu hiểu tình trạng của bạn. Quan trọng là bạn nên ở bên những người có thể hiểu và thông cảm với những gì bạn đang trải qua, tránh việc phải giải thích căn bệnh của mình với những người xa lạ. Dành thời gian bên những người biết chia sẻ, chân thành và trung thực sẽ giúp bạn cảm thấy yên bình hơn.

Tránh xa những ai thiếu nhạy cảm hoặc gây thêm căng thẳng cho bạn.

Đừng thu mình lại, hãy chủ động giao tiếp xã hội. Mặc dù bạn có thể cảm thấy khó khăn khi tham gia các tình huống xã hội, nhưng giao tiếp vẫn là yếu tố quan trọng. Con người được sinh ra để kết nối với nhau, và sự tương tác sẽ giúp não bộ giải phóng các hóa chất giúp chúng ta cảm thấy an toàn và hạnh phúc.

Dành thời gian cho những hoạt động bạn yêu thích cùng những người bạn quý mến, điều này sẽ làm cho bạn cảm thấy thoải mái hơn.

Chia sẻ cảm xúc và lo âu với người bạn tin tưởng. Bệnh tâm thần phân liệt có thể tạo ra cảm giác cô đơn, nhưng bạn có thể vượt qua nó bằng cách tâm sự với một người bạn thân về những gì bạn đang trải qua. Việc bộc lộ cảm xúc sẽ giúp giảm bớt căng thẳng và góp phần chữa lành.

Đừng ngần ngại chia sẻ những suy nghĩ và cảm xúc của mình, ngay cả khi người nghe không có lời khuyên. Đôi khi, chỉ cần nói ra, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm và tự chủ hơn.

Tham gia vào một nhóm hỗ trợ. Việc gia nhập nhóm hỗ trợ có thể mang lại nhiều lợi ích trong quá trình chấp nhận bệnh tâm thần phân liệt. Khi bạn nhận ra rằng không chỉ mình bạn có vấn đề, mà còn có những người khác đang trải qua những thử thách tương tự, bạn sẽ học được cách đối phó và chấp nhận tình trạng của mình.

Nhóm hỗ trợ sẽ giúp bạn tự tin hơn, giảm bớt sự sợ hãi và tìm lại sự bình an trong cuộc sống.

Lời khuyên

Cuộc sống với bệnh tâm thần phân liệt không phải là điều không thể vượt qua, mặc dù nó mang lại nhiều thử thách cho người bệnh và gia đình. Tuy nhiên, người bệnh vẫn có thể sống một cuộc sống bình thường nếu họ chấp nhận tình trạng và kiên trì với liệu trình điều trị.
Hạnh phúc và sự viên mãn vẫn có thể đạt được, miễn là bạn luôn tin tưởng vào quá trình điều trị và tự chăm sóc bản thân một cách tích cực.

Cảnh báo

Hãy lưu ý rằng bệnh tâm thần phân liệt có thể gia tăng nguy cơ tự sát so với người bình thường. Nếu bạn có những suy nghĩ hay hành vi tự sát, đừng chần chừ, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ ngay lập tức để bảo vệ chính mình.

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi