Quả bồ hòn có thể ăn được không? Khám phá công dụng và 5 bài thuốc từ quả bồ hòn

01/05/2025

Nội dung bài viết

Quả bồ hòn đang trở nên ngày càng phổ biến trong đời sống, nhưng nhiều người vẫn băn khoăn liệu nó có thể ăn được như những loại trái cây khác? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp thắc mắc này, đồng thời chia sẻ những công dụng thú vị và 5 bài thuốc từ quả bồ hòn mà bạn không thể bỏ qua.

Bồ hòn nổi bật với vai trò là một loại xà phòng thiên nhiên an toàn, không gây kích ứng da. Bạn có thể sử dụng bồ hòn để rửa bát, giặt đồ, lau dọn nhà cửa... rất đơn giản và hiệu quả.

Tuy nhiên, nhiều người vẫn thắc mắc liệu quả bồ hòn có thể ăn được như các loại trái cây thông thường? Và những công dụng tuyệt vời khác của nó là gì? Hãy cùng tìm hiểu ngay trong bài viết này.

Tổng quan về công dụng và đặc điểm của dược liệu bồ hòn

Giới thiệu về cây bồ hòn

Bồ hòn (hay còn gọi là bòn hòn hoặc vô hoạn) là loại cây gỗ lớn, ưa sáng và phát triển nhanh, cao trung bình từ 5 đến 10 mét (hoặc hơn). Cây có lá nhọn, mép nguyên, gân lá nổi rõ và thường mọc so le, rụng vào mùa khô. Hoa của cây bồ hòn mọc thành chùm ở đầu cành, mỗi chùm gồm rất nhiều hoa nhỏ màu xanh nhạt rất đẹp mắt.

Tổng quan về đặc tính dược liệu của quả bồ hòn

Quả bồ hòn có hình cầu, với đường sống rõ nét và cùi dày. Khi chín, lớp vỏ trở nên nhăn nheo, màu vàng nâu, và bên trong chứa một hạt tròn màu đen. Mùa hoa nở thường diễn ra từ tháng 7 đến tháng 9, trong khi mùa quả kéo dài từ tháng 10 đến tháng 12.

Ở Việt Nam, cây bồ hòn thường phân bố rải rác ở các vùng núi thấp (dưới 1000m) và trung du như Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, Nghệ An,... Ngoài ra, cây còn được trồng ở các khu vực như đình chùa hay làng bản để lấy quả và bóng mát. Cây thích hợp sống trên nhiều loại đất, đặc biệt là đất dày, ẩm và màu mỡ.

Bộ phận sử dụng của cây bồ hòn

Đối với bồ hòn, phần quả và hạt đen bên trong thường được sử dụng. Quả bồ hòn thường được thu hoạch vào mùa thu, có thể để nguyên hoặc bỏ hạt rồi phơi khô để sử dụng.

Thành phần hóa học của bồ hòn

Quả bồ hòn chứa hàm lượng saponin rất cao, đặc biệt là phần thịt quả, với tỉ lệ lên đến 18%. Các saponin triterpen như A, B, C, D, E, E1, X, Y, Y2 là những thành phần tiêu biểu. Ngoài ra, hạt bồ hòn cũng chứa khoảng 9-10% dầu béo.

Với saponin, có nhiều phương pháp chiết xuất khác nhau. Cách đơn giản nhất là nấu sôi bột quả bồ hòn với nước, sau đó cô đặc dịch chiết và dùng sulfat amoni để kết tủa saponin.

Quả bồ hòn có thể ăn được không? Nó có độc không?

Như đã đề cập, bồ hòn có thành phần hóa học rất giàu saponin, có tính năng tẩy rửa và diệt khuẩn. Chính vì thế, không nên tiêu thụ bồ hòn trực tiếp. Bạn có thể sử dụng bồ hòn để chiết xuất làm các bài thuốc chữa sâu răng, chăm sóc răng miệng hoặc cho cơ thể mà không nên ăn.

Lợi ích và công dụng của quả bồ hòn

Theo sự tham vấn từ bác sĩ Nguyễn Thường Hanh (chuyên ngành Nội tổng quát – Hồi sức cấp cứu, công tác tại Bảo hiểm xã hội TP.HCM), bồ hòn mang lại nhiều lợi ích và công dụng cho sức khỏe con người.

Lợi ích tuyệt vời từ quả bồ hòn

- Diệt khuẩn, sát trùng hiệu quả

- Bồ hòn được biết đến với khả năng sát trùng mạnh mẽ. Các cao chiết từ nước và cồn của quả bồ hòn có thể ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn, như Staphylococcus aureus.

- Một loại kem được chiết xuất từ saponin toàn phần của bồ hòn đã được thử nghiệm dược lý và lâm sàng, được sử dụng như một phương pháp ngừa thai cho vùng âm đạo.

- Trong y học dân gian Ấn Độ, vỏ bồ hòn kết hợp cùng mật ong tạo thành viên thuốc hình cầu, mỗi viên khoảng 2g, được dùng để điều trị viêm phổi. Mỗi ngày uống một viên hoàn với sữa nóng, hai lần/ngày.

- Tại Nepal, vỏ bồ hòn sau khi giã nát thành bột nhão được dùng để đắp lên vùng da bị ghẻ, nấm. Hơn nữa, bột vỏ bồ hòn có thể kết hợp với bột ngô để trị gàu và diệt chấy.

- Bên cạnh đó, bồ hòn còn có nhiều công dụng tuyệt vời: làm nước giặt đồ (an toàn cho đồ len, lụa), dùng làm tràng hạt cho nhà sư, trị ho, tiêu đờm, chữa hôi miệng và sâu răng.

5 cách sử dụng bồ hòn trong đời sống hàng ngày

Dùng bồ hòn làm nước tắm

Bồ hòn với đặc tính dịu nhẹ, phù hợp cho mọi loại da, trở thành lựa chọn tuyệt vời để vệ sinh cơ thể, giúp làn da luôn mềm mại và tươi mới.

Nguyên liệu cần có

25g quả bồ hòn (có thể tìm mua ở các cửa hàng dược liệu hoặc trang thương mại điện tử)
½ muỗng cà phê axit citric (mua tại các cửa hàng phụ gia hoặc các trang bán online)
Một ít bột ngô
Dụng cụ: Cái rây và chai xịt

Cách thực hiện

Đầu tiên, bạn đun sôi 25g quả bồ hòn cùng 500ml nước trong khoảng 15-20 phút (nếu muốn nhiều dung dịch hơn, bạn có thể dùng tỷ lệ 50g bồ hòn với 1 lít nước). Đảm bảo khuấy đều để saponin được chiết xuất tối đa. Sau đó, cho axit citric vào, khuấy đều và để nguội.

Tiếp theo, lọc hỗn hợp qua rây để loại bỏ cặn bồ hòn. Để tạo nước tắm, dầu gội hay nước rửa tay, bạn cần trộn hỗn hợp vừa lọc với một ít bột ngô cho đến khi đạt được độ đặc mong muốn. Sau đó, cho vào chai xịt và sử dụng dần.

Lưu ý: Dung dịch này là sản phẩm tự nhiên, nên có hạn sử dụng ngắn (khoảng 7 – 10 ngày). Để bảo quản lâu hơn, bạn nên giữ chúng trong ngăn mát tủ lạnh và sử dụng trong vòng 1 – 2 tháng.

Giặt quần áo hiệu quả với bồ hòn

Ngoài công dụng làm sạch da, bồ hòn còn là một lựa chọn tuyệt vời để giặt giũ, giúp tẩy sạch vết bẩn trên quần áo mà vẫn an toàn và tự nhiên.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

5 quả bồ hòn
Dụng cụ: Túi vải

Cách thực hiện

Giặt máy: Cho bồ hòn vào túi vải rồi đặt vào máy giặt cùng với quần áo. Tiến hành giặt như bình thường, có thể điều chỉnh chế độ giặt với nước ấm nếu cần giặt số lượng đồ nhiều. Sau khi giặt xong, bạn có thể giữ lại túi bồ hòn và tiếp tục sử dụng cho các lần giặt sau (giặt được khoảng 4 lần).

Giặt tay: Cho bồ hòn vào thau với nước ấm, khuấy đều để saponin tiết ra. Ngâm quần áo trong dung dịch này khoảng 10 phút và tiến hành giặt như bình thường để có kết quả sạch sẽ và tươi mới.

Lưu ý: Nước giặt từ bồ hòn có đặc điểm là không có mùi, vì vậy bạn có thể thêm vài giọt tinh dầu yêu thích để tạo hương thơm nếu muốn.

Nước rửa chén từ bồ hòn

Bồ hòn không chỉ là lựa chọn tuyệt vời để giặt quần áo, mà còn là giải pháp an toàn, tự nhiên để làm sạch chén bát, đồng thời bảo vệ làn da tay khỏi các hóa chất gây hại.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

4 quả bồ hòn
Dụng cụ: Túi vải

Cách thực hiện

Cho bồ hòn vào túi vải rồi ngâm trong nước ấm. Tiến hành khuấy đều để tạo ra dung dịch với nhiều bột và saponin. Sau đó, bạn có thể dùng hỗn hợp này để rửa chén bát như bình thường, mang lại hiệu quả tẩy rửa sạch sẽ và an toàn.

Khám phá cách làm kem cạo lông từ bồ hòn

Không chỉ là một lựa chọn an toàn cho làn da, kem cạo lông từ bồ hòn còn cung cấp độ ẩm sâu cho da, giúp việc cạo lông trở nên nhẹ nhàng và mịn màng hơn.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

25g quả bồ hòn
½ muỗng cà phê axit citric
Một ít dầu olive, dầu dưỡng ẩm, hoặc tinh dầu thiên nhiên
Dụng cụ: Cái hộp, cái rây

Cách thực hiện

Trước hết, bạn đun sôi bồ hòn với 500ml nước trong khoảng 15 – 20 phút. Nếu muốn nhiều dung dịch hơn, bạn có thể tăng tỷ lệ lên 50g bồ hòn:1 lít nước. Lưu ý khuấy đều để saponin trong bồ hòn tiết ra nhiều nhất. Sau đó, cho axit citric vào nồi, khuấy đều và để nguội.

Khi dung dịch đã nguội, lọc qua rây để loại bỏ cặn bồ hòn. Tiếp theo, bạn pha hỗn hợp vừa lọc với một ít dầu olive hoặc dầu dưỡng ẩm, hoặc tinh dầu thiên nhiên. Khuấy đều cho đến khi hỗn hợp có độ đặc như kem. Sau cùng, chỉ cần thoa kem lên da và cạo lông như bình thường.

Những lưu ý khi sử dụng kem bồ hòn: Bạn nên bảo quản kem bồ hòn trong hộp kín, và nhớ khuấy đều trước mỗi lần sử dụng để đảm bảo chất lượng của sản phẩm.

Giải pháp lau dọn nhà cửa hiệu quả

Dung dịch bồ hòn không chỉ là lựa chọn tuyệt vời cho da mà còn giúp bạn vệ sinh nhà cửa một cách dễ dàng. Nó có thể làm sạch tấm kiếng mờ, bồn rửa mặt bị ố vàng, và cả sàn nhà bẩn một cách rất hiệu quả.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

25g quả bồ hòn
½ muỗng cà phê axit citric
250ml giấm
Một ít dầu tinh dầu thiên nhiên (tràm trà, bạch đàn,...)
Dụng cụ: Cái hộp, cái rây

Hướng dẫn cách thực hiện

Đầu tiên, bạn cho 500ml nước vào nồi, sau đó thêm bồ hòn vào và đun sôi trong khoảng 15 – 20 phút. Nếu bạn muốn có nhiều dung dịch hơn, bạn có thể gia tăng nguyên liệu với tỷ lệ 50g bồ hòn:1 lít nước. Sau khi đun xong, dung dịch của bạn đã sẵn sàng để sử dụng.

Lưu ý khi nấu: Hãy nhớ khuấy đều trong suốt quá trình để saponin tiết ra nhiều hơn. Khi hoàn tất, thêm axit citric vào nồi bồ hòn, tiếp tục khuấy đều rồi để nguội.

Tiếp theo, bạn lọc hỗn hợp qua rây để loại bỏ phần cặn bồ hòn. Sau đó, cho giấm và một ít tinh dầu vào, khuấy đều. Vậy là bạn đã có dung dịch bồ hòn hoàn hảo để lau dọn nhà cửa.

Những ứng dụng tuyệt vời từ bồ hòn

Trị hôi miệng và sâu răng: Chỉ cần lấy khoảng 5 – 10g nhân quả bồ hòn, tán nhuyễn và ngậm trong miệng (thời gian tùy theo bạn). Sau đó, súc miệng với nước sạch là được.

Diệt sâu và giòi: Giã nát một ít vỏ cây bồ hòn, pha với một ít nước rồi phun lên nơi cần diệt sâu, giòi. Hoặc bạn có thể sắc vỏ quả bồ hòn với một ít nước rồi tưới lên khu vực cần diệt cũng hiệu quả.

Trị hắc lào: Tán nhỏ 20g vỏ quả bồ hòn và 10g củ riềng già. Ngâm hỗn hợp vào 20ml cồn 90º, sau đó bôi trực tiếp lên vùng da bị hắc lào.

Chữa tắc họng, khó nuốt: Phơi khô vỏ quả bồ hòn và tán nhuyễn, sau đó thổi nhẹ vào cổ họng, giúp làm thông thoáng và dễ nuốt hơn.

Chữa ghẻ lở và hắc lào: Hãy nấu quả bồ hòn (bỏ hạt) để chiết xuất thành dầu. Sau đó, tán nhỏ một ít hạt củ đậu và diêm sinh (lưu huỳnh) với số lượng tương đương, rồi hòa chung vào dầu bồ hòn. Trước khi bôi, bạn cần rửa sạch vùng da bị bệnh với nước nóng, rồi thoa dung dịch này lên.

Những lưu ý quan trọng khi sử dụng bồ hòn

- Tránh sử dụng thuốc mỡ bồ hòn để chữa bỏng da, vì có thể làm vết thương bị nhiễm mủ nhiều hơn.

- Mặc dù chưa có nghiên cứu chính thức về độc tính của bồ hòn, nhưng bạn cần cẩn thận, không để nước bồ hòn dính vào mắt để tránh kích ứng và đỏ mắt.

- Nếu xuất hiện các triệu chứng như phát ban, ngứa, hay đỏ da khi dùng bồ hòn, hãy ngừng ngay và đi thăm khám. Tốt nhất, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng dược liệu này.

- Thai phụ trong giai đoạn đầu nên tránh dùng nhiều bồ hòn để bảo vệ sức khỏe của mẹ và thai nhi.

- Bồ hòn có thể tương tác với một số loại thuốc, thực phẩm chức năng hoặc dược liệu khác bạn đang dùng. Vì vậy, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Hy vọng rằng qua những chia sẻ trên, bạn đã có cái nhìn sâu sắc hơn về bồ hòn. Đây quả là một loại dược liệu kỳ diệu, vừa mang lại vô vàn lợi ích cho sức khỏe, lại vừa an toàn cho con người và môi trường xung quanh.

Nguồn: Hellobacsi

Khám phá trái cây tươi ngon tại Tripi:

Những bí quyết hữu ích từ Tripi

Du lịch

Ẩm thực

Khám phá

Đi Phượt

Vẻ đẹp Việt Nam

Chuyến đi