10 Áng Thơ Bất Tử Được Hóa Thân Thành Giai Điệu

Em kể anh nghe chuyện

Giữa thuyền và biển khơi:

"Tự bao giờ không nhớ

Thuyền nghe biển gọi mời

Cánh âu bay, sóng vỗ

Đưa thuyền đi khắp nơi

Lòng thuyền đầy khát vọng

Biển ôm trọn tình đời

Thuyền đi không mệt mỏi

Biển vẫn xa chân trời

Đêm trăng vàng lãng đãng

Biển như thiếu nữ ngồi

Thủ thỉ bao tâm sự

Sóng vỗ nhẹ mạn thôi

Có khi trời đột ngột

Biển cuồng phong dậy trời

(Vì tình yêu muôn thuở

Nào bao giờ lặng yên?)

Chỉ thuyền hay nỗi nhớ

Biển mênh mông bao la

Chỉ biển hiểu nỗi niềm

Thuyền phương trời xa xa

Những ngày xa cách ấy

Biển bạc đầu nhớ thương

Những ngày không gặp gỡ

Lòng thuyền đau vấn vương

Nếu một mai thuyền khuất

Biển chỉ còn gió mưa"

Nếu phải xa cách anh

Em thành cơn bão lùa.

4-1963

Kiệt tác này đã được nhạc sĩ tài hoa Phan Huỳnh Điểu và Hữu Xuân phổ thành ca khúc bất hủ.

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ chơi vơi những rừng núi xa vời

Sài Khao sương phủ đoàn quân mỏi mệt

Mường Lát hoa đêm thoảng gió nhẹ lướt

Dốc đứng quanh co vời vợi thăm thẳm

Mây vờn đầu súng chạm tới chân trời

Ngàn thước lên cao rồi đổ xuống

Pha Luông mưa giăng mờ ải xa khơi

Bạn ta kiệt sức dừng chân bất chợt

Gục trên súng mũ giã từ cuộc đời!

Chiều về thác gầm vang oai linh

Đêm Mường Hịch hổ vờn trong bóng tối

Nhớ khói cơm chiều Tây Tiến ấm áp

Mai Châu hương nếp ngọt ngào hương xôi

Doanh trại bừng lên trong ánh đuốc hoa

Nàng e ấp xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu say hồn lữ khách

Nhạc Viên Chăn thơm ngát giấc mộng mơ

Chiều sương Châu Mộc ai qua đó

Có thấy hồn lau phất phơ bến mơ

Có nhớ dáng người trên con độc mộc

Hoa trôi lững lờ theo dòng nước đưa

Tây Tiến đoàn quân đầu trọc nhẵn

Quân xanh màu lá dữ dội oai hùng

Mắt gửi mộng qua biên thùy xa thẳm

Đêm nằm mơ phố cũ dáng kiều thơm

Biên cương xa kia mồ viễn xứ

Ra đi nào tiếc tuổi thanh xuân

Áo bào thay chiếu về với đất

Sông Mã gầm vang khúc tiễn đưa

Tây Tiến người đi không hẹn trước

Đường lên thăm thẳm một lời chia

Ai về Tây Tiến mùa xuân ấy

Hồn mãi Sầm Nứa chẳng quay về

Phù Lưu Chanh, 1948

Quang Dũng gia nhập đoàn quân Tây Tiến năm 1947, hành quân lên Tây Bắc phối hợp cùng bộ đội Lào bảo vệ biên giới. Ban đầu có tên Nhớ Tây Tiến, sau được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc bất hủ.

Kính dâng lên thi sĩ Xuân Diệu

Hạt gạo quê mình

Mang hương phù sa

Dòng Kinh Thầy đỏ nặng

Thoảng hương sen ngát

Trong hồ nước trong

Lời ru mẹ hát

Ngọt bùi cay đắng xưa...

Hạt gạo quê mình

Trải bão tháng bảy

Qua mưa tháng ba

Giọt mồ hôi rơi

Những trưa tháng sáu

Nắng như thiêu đốt

Cá cờ chết ngạt

Cua bò lên bờ

Mẹ em lội xuống cấy...

Hạt gạo quê mình

Những ngày bom Mỹ

Dội xuống mái tranh

Những năm cây súng

Theo người ra trận

Những năm đạn vàng

Như lúa chín đồng

Bát cơm mùa gặt

Thơm mùi chiến công...

Hạt gạo quê mình

Có công bạn nhỏ

Sớm nào chống hạn

Gàu sòng đổ nước

Trưa nào bắt sâu

Lúa cao rát mặt

Chiều nào gánh phân

Quang gánh nặng trĩu

Hạt gạo quê mình

Gửi ra tiền tuyến

Gửi về phương xa

Em vui em hát

Hạt vàng quê ta...

1969

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hoá dân tộc, 1999

Bài thơ được sáng tác năm 1969, sau được nhạc sĩ Trần Viết Bính phổ nhạc (1971) thành ca khúc nổi tiếng.

Tưởng niệm người vợ yêu - Lê Đỗ Thị Ninh

Nàng có ba anh trai nơi chiến trận

Những em nhỏ

Có em chưa biết nói

Khi mái tóc xanh ngắt

Tôi - người lính Vệ quốc

xa nhà

Yêu nàng như yêu em gái nhỏ

Ngày thành hôn

nàng không đòi áo mới

Tôi bộ quân phục

đôi giày đinh

lấm đầy bùn hành quân

Nàng cười e ấp

bên chồng lính trận

Vừa cưới xong đã đi

Từ chiến khu xa

Lòng đầy băn khoăn

Lấy chồng thời loạn

Mấy ai trở về

Nhỡ khi mình hi sinh

thương người vợ trẻ

đơn côi quê nhà...

Nhưng người trai trở về

Người gái hậu phương lại mất

Tôi về

không gặp nàng

Mẹ già ngồi bên mộ

Bình hoa ngày cưới

thành bình hương lạnh

Tóc nàng xanh ngắn

chưa kịp búi

Giây phút cuối

không được nhìn nhau

không được nói lời từ

Ngày xưa nàng yêu sim tím

Áo nàng màu tím hoa sim

Đêm đêm bóng nhỏ

bên đèn khuya

Vá áo cho chồng...

Một chiều mưa rừng

Ba người anh trên chiến trường

Nhận tin em mất

trước cả tin em lấy chồng

Gió thu về rùng rợn sông

Em nhỏ lớn lên

Ngỡ ngàng nhìn ảnh chị

Gió thu về

cỏ vàng nấm mộ

Chiều hành quân

Qua đồi sim tím

Những đồi sim dài

bất tận chiều hoang

Màu tím hoa sim

tím cả trời thương nhớ

Như khúc ca dao

xưa cũ nào xa

Áo anh sứt chỉ đường tà

Vợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu...

Màu tím hoa sim, tím tình lệ chảy

Ráng chiều ma quái

Tiếng kèn quân hành vọng về

Theo bóng đoàn quân

biền biệt chiều hoang tím

Tôi gọi về đâu

Tôi với về đâu

Áo anh nát chỉ qua cầu...

1949

Bài thơ có nhiều dị bản, đây là bản gốc được xác nhận. Đã được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc: Dzũng Chinh, Phạm Duy, Anh Bằng... Vợ tác giả là Lê Đỗ Thị Ninh, con gái cụ Lê Đỗ Kỳ - Chánh Thanh tra Lâm nghiệp Đông Dương. Các anh trai bà đều là sĩ quan nổi tiếng: Lê Đỗ Khôi (hy sinh tại Điện Biên Phủ), Trung tướng Hồng Cư, Đại tá Lê Đỗ Thái...

Nguồn: Hữu Loan, Màu tím hoa sim, NXB Văn học, 1990

Váy Đình Bảng buông mềm cửa võng

Chị thơ thẩn bước tìm

Giữa đồng chiều

Gốc rạ

Chị bảo:

- Ai tìm được lá Diêu Bông

Sẽ gọi bằng chồng

Hai ngày Em mang lá đến

Chị nhíu mày -

Làm gì phải Diêu Bông

Đông sang Em lại tìm lá

Chị lắc đầu

Nắng tắt bên sông

Ngày Chị đi lấy chồng

Em tìm thấy lá

Chị mỉm cười xe chỉ

Chị ba con

Em lại thấy lá

Che mặt Chị không nhìn

Từ ấy

Em ôm chiếc lá

Đi đầu non cuối bể

Gió gọi vi vút

Diêu Bông ơi!...

...ới Diêu Bông!...

Kiệt tác này đã được hai nhạc sĩ tài hoa Phạm Duy và Trần Tiến phổ thành ca khúc bất hủ: 'Lá Diêu Bông' và 'Chuyện tình lá diêu bông'.

Tuổi mười lăm em lớn lên từng khắc

Một sớm thu bỗng hóa thiếu nữ

Anh vẫn nhớ như in buổi ấy

Hồ nước ngất ngây hương hoa sữa

Tình đầu mang sắc thu dịu ngọt

Hương hoa quyện trong tóc áo em hiền

Tình đầu ngỡ chẳng gì chia cắt

Nào ngờ tan theo làn gió mong manh

Tại mùa thu, tại anh hay tại em

Tại đông sang không còn hoa sữa

Tại vô hình tại gì không biết nữa

Tại cánh bướm vàng chao nghiêng bay

Đau đớn nhiều nhưng trớ trêu thay

Không phải thời Romeo với Juliet

Nên chẳng ai dám chết vì yêu

Đành lòng chia kẻ Bắc người Nam

Chỉ mùa thu tròn trịa nhớ thương

Hương hoa sữa mỗi thu về gợi nhớ

Hương tình đầu xưa cũ

Có đôi ta từng yêu nhau say đắm...

Bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Việt Long phổ thành ca khúc 'Tình Đầu' lay động lòng người.

Nguồn: Nguyễn Phan Hách, Hoa sữa, NXB Hội Nhà văn, 2000

Cuối chân trời mây trắng bay

Lá vàng thưa thớt rơi đầy

Phải chăng lá về rừng cũ

Mùa thu theo lá đi xa

Mùa thu ra biển mênh mông

Theo dòng nước chảy vô tận

Mùa thu vào đóa cúc vàng

Chỉ còn đôi ta ở lại

Chỉ còn đôi ta thôi nhé

Là dấu tích thu xưa

Chợt ngọn gió heo may tới

Làm xao động cả không gian:

Lối quen bỗng hóa lạ lùng

Cỏ nghiêng theo chiều gió thổi

Đêm về sương đọng bờ mi

Hơi lạnh luồn qua ngón tay

Tình ta như cây cổ thụ

Đã qua mùa bão tố

Tình ta như dòng sông êm

Đã qua ngày thác ghềnh

Thời gian tựa cơn gió thoảng

Mùa đi theo năm tháng

Tuổi xuân theo mùa bay xa

Chỉ còn đôi ta ở lại

Chỉ còn đôi ta thôi nhé

Cùng tình yêu vĩnh hằng...

- Kìa bao đôi lứa mới

Đi trong làn gió thu.

Kiệt tác này đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ thành ca khúc 'Thư Tình Cuối Mùa Thu' bất hủ.

Nguồn: Xuân Quỳnh, Tự hát, NXB Tác phẩm mới, 1984

Giữa dòng sông xanh biếc

Một đóa hoa tím ngời

Ôi chim chiền chiện nhỏ

Hót vang trời xanh ngắt

Từng giọt sương long lanh

Tôi đưa tay hứng lấy

Mùa xuân người lính trẻ

Lộc giắt đầy lưng

Mùa xuân người cày ruộng

Lộc trải dài cánh đồng

Tất cả như hối hả

Tất cả như rộn ràng

Đất nước bốn ngàn năm

Gian nan bao thăng trầm

Đất nước như vì sao

Vững vàng đi phía trước

Ta làm chim hót vang

Ta làm cành hoa thắm

Ta hòa vào bản nhạc

Một nốt trầm lắng sâu

Một mùa xuân bé nhỏ

Lặng thầm dâng cho đời

Dù tuổi đôi mươi

Dù khi tóc bạc

Mùa xuân ta cất tiếng

Nam ai, Nam bình ơi

Non nước ngàn dặm xa

Non nước ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền xứ Huế...

11-1980

Bài thơ được viết trong những ngày cuối đời trên giường bệnh, thể hiện tình yêu cuộc sống mãnh liệt và ước nguyện cống hiến của tác giả. Được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ thành ca khúc cùng tên nổi tiếng.

Nguồn:

1. Huế mùa xuân, NXB Văn nghệ Giải phóng, 1970

2. Thơ Việt Nam 1945-1985, NXB Giáo dục, 1987

Giá anh còn trẻ như thuở ấy

Quyết đón em về sống bên anh

Những chiều buồn phảng phất nhẹ

Anh đàn em hát giữ xuân xanh

Nhưng thuyền em buộc nơi duyên kiếp

Anh lạc bến mê quên sương khói

Năm tháng... năm cung xa cách mãi

Bao giờ em thoát nợ Tầm Dương?

Nếu một mai anh quay bước lại

Về bên sông vắng thuở xa xăm

Liệu em còn đó hay đã khuất?

Xóm nghèo teo tóp tiếng gà buồn...

Bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc 'Tình Cầm' đầy ám ảnh.