10 Áng Thơ Xuất Sắc Nhất Của Nhà Thơ Bằng Việt

Suy Ngẫm Về Pauxtôxpki

Thơ Bằng Việt

1
Đồi Trung du phong sương bóng thông xưa,
Mái trường xưa lặng im trong chiều vắng,
Trang sách cũ theo năm tháng vẫn đầy ắp,
Như mây ngũ sắc đọng lại hồn ta.
"Lẵng quả thông" trong khúc nhạc thiên nhiên,
Hay "Chuyến xe đêm" thì thầm tâm sự,
Hương cỏ dại miền xa vời man mác,
Cả bầu trời ngưng đọng tựa đóa hoa...
Mai này biết đâu ta bước qua,
Cánh cửa nao lòng trong "Tuyết" năm ấy,
Tiếng chuông ngân và chú mèo Áckhíp,
Ánh nến mờ như hạnh phúc mong chờ...
Ôi xa vời... tuổi thơ ơi!
2
Nhưng đời đâu phải thế, đâu phải thế đâu,
Cuộc sống này đâu giản đơn như mơ!
Giọt nước tay cầm khác xa biển cả,
Biển mặn nồng, sóng vỗ triền miên
Khi em đến bên anh giữa biển tình dâng lên...
Ta gom hết trùng khơi vào lồng ngực trẻ,
Dám đương đầu để vạch lối tương lai,
Dấu xanh biếc khi bình minh hé,
Dấu đêm đen khi bóng tối tràn qua...
Hạnh phúc vỡ òa như nốt nhạc ngân,
Cao vút quá giữa đời đầy xao động,
Hạnh phúc ấy vượt xa mọi ước mong,
Ngọt ngào lạ, lớn lao đến lạ thường!
Anh đi qua bao bão tố phũ phàng,
Cây vẫn đứng giữa chiều thu tĩnh lặng,
Vượt cả không gian ngất ngây sắc màu,
Một tiếng thì thầm trong nắng mới...
Em đến rồi đi tựa giấc mơ thoảng qua!
3
Giờ đây, biết nói gì hơn?
Có lẽ, ngày mai thôi... Có lẽ...
"Hoa tóc tiên ơi! Tuổi xuân và nắng sớm..."
Lật từng trang nhật ký lại quặn lòng đau.
Pauxtốpxky là quá khứ trong nhau,
Thành dĩ vãng chung. Giờ anh ngoảnh lại:
Nhưng đâu phải thế, đâu phải thế đâu,
anh biết rõ mà thôi,
Như tuổi thơ, vừa chạm đã xa vời!
Tiễn em đi... Tất cả đã qua rồi...
Ta trưởng thành. Pauxtốpxky đã khuất!
Anh vẫn khóc khi nhớ về "Tuyết",
Dù chẳng còn mong đợi nữa đâu em!
1969
Cônxtantin Pauxtốpxky (1892–1968): Nhà văn Nga lừng danh, người truyền cảm hứng cho bao thế hệ với những kiệt tác như: "Lẵng quả thông", "Chuyến xe đêm", "Tuyết"... Văn phong lãng mạn mà cao quý, ngòi bút phóng khoáng chan chứa yêu thương, trân trọng con người cùng những khát khao cháy bỏng về hạnh phúc nhân sinh.
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Hành trình chợ Tết

Thơ Bằng Việt

Bản Sán Dìu mờ sương khói lam chiều
Cành xuân ướt sương, đất mềm hơi thở
Hôm nay xuống chợ tựa ngày hội lớn
Khi chị cài hoa lên áo nhỏ em thơ!
Bản Sán Dìu kiêu hãnh bắn máy bay thù!
Hôm nay đi chợ quên lối về xưa!
Bốn phương thắt chặt dây lưng tía
Cùng em san sẻ niềm vui mới...
Rồng núi vụt lên ngậm tăm mây
Xông pha lăn lộn tính phương hướng
Săn giặc Mỹ như săn thú dữ
Chưa hạ gục xong, lòng chưa nguôi!
Bản Sán Dìu chiến thắng trẻ trung thay!
Vồng cải vàng tươi rực rỡ lạ!
Em xuống dốc núi say sưa bước
Hương cúc thơm lúc nào chẳng hay
Ngoảnh nhìn mây trắng Tam Đảo xa
Biết chị đang trực chờ phiên đổi
Hôm nay chị mua nhiều lắm nhé
Chị đợi lâu hóa ghen đấy thôi!
Nhưng chân vui quá, vui chân thế!
Chị ơi đừng giận nhé làm chi.
Hôm nay đi chợ quên đường cũ!
Đánh Mỹ xong, em lại trẻ thơ!...
1967
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Em và tôi

Thơ Bằng Việt

1
Em mang nỗi buồn sâu như cơn gió
Lang thang qua tháng năm hao gầy,
Tôi ôm nỗi buồn xa như ngọn cỏ
Khuất lấp sau cát bỏng chân mây...
Khi quay lại nhìn nhau trong khoảnh khắc
Gió qua truông thương cỏ cháy bên trời,
Chỉ em hiểu, cỏ rồi xanh ngút mắt,
Chỉ riêng em biết - cỏ chính là tôi!
2
Em có thể cách xa vạn nẻo
Những ưu tư chưa giãi bày cùng,
Mưa sau núi trải dài vô tận
Lối em đi, mờ xóa dấu chân...
Nhưng gương mặt qua làn sương trẻ lại
Tươi như sương mà lãng đãng khói sương...
Có khi hóa hồ ly trong cổ tích
Có lúc thành tiên nữ giữa đời thường.
Tôi chớp mắt... chờ giây phút huyền ảo!?!
Em vẫn vô tư, tĩnh lặng như thiền...
Nếu hóa nước, ắt thành nguồn trong vắt,
Chỉ riêng tôi biết - đó chính là em!
1999
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Khoảng cách ngôn từ

Thơ Bằng Việt

Biết làm sao! Chúng ta quá dư lời
Nơi lẽ ra chỉ cần lời ngắn gọn!
Bao lần em im lặng
Khiến lòng tôi chấn động!
Khi lời nói lấn chiếm khoảng sống
Nuốt chửng bao ý nghĩa ẩn sâu
Thì vạn câu thơ thành vô nghĩa
Còn gì đọng lại giữa hai ta?...
1983
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Vườn Bách Thảo

Thơ Bằng Việt

Hồn xưa vườn Bách Thảo
Công viên đã nhuốm màu thời gian
Hoa tàn từ lâu lắm
Lối đi phủ lá vàng!
Ngựa voi về vườn Láng
Núi đá rêu phong cô đơn
Chiều tàn hàng rong vắng
Đèn xanh leo lét buồn.
Nhưng em ơi có nhớ
Một thời nơi ấy...
Một mùa trăng tỏ...
Một chiều tuổi thơ...
Thế là đủ lắm rồi,
Dẫu công viên xưa cũ
Dẫu cây trơ cành khô
Dẫu cỏ tàn phai úa!
1989
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Xin em đừng ghen cùng dĩ vãng

Thơ Bằng Việt

Xin em đừng ghen những phút si mê
Thuở hoa niên, chỉ thoáng rồi tan biến!
Gió thu nhẹ lơ đãng chiều phiêu lãng
Búp non bên đường cũng thức dậy yêu thương!
Hè về ve rộn rã khúc tình duyên
Sen thắm tỏa hương thời mười sáu tuổi,
Những ánh mắt vội vã
Suốt trăng thanh, trăng ngà, trăng sáng...
Xin em đừng ghen dĩ vãng trong anh
Những gương mặt qua, nụ cười lệ ướt,
Tuổi trẻ thì thầm đêm dài thao thức
Thuở tình đầu tựa cánh gió phiêu bồng!
Nhưng hôm nay mới thực sự trong lòng
Khi chỉ có em làm nên đời sống,
Sao ghen những điều đã mộng
Như cầu vồng tan, như bong bóng mưa!
*
Em từng khêu bấc những năm tháng nghèo
Không phải ngâm thơ mà để vá áo,
Em từng gồng ba lô trong mưa bão
Đuổi chuyến xe đêm đi công tác phương xa...
Khi chia ly, em chỉ biết nhìn qua
Chân trời đỏ, ánh đèn pha dữ dội...
Đôi mắt thẳm không còn mang tuổi
Vừa kiên cường lạ thường, vừa yếu đuối ngây ngô...
Thiêng liêng thay những phút ấy bây giờ!
Dĩ vãng nào làm vướng bận đôi ta,
Chỉ có hiện tại mới là chân thực,
Khi ta là chính ta sau bao lần vật lộn
Đời càng gian nan càng phải biết yêu đời!
Dĩ vãng đã thành xa xỉ lâu rồi
Tâm hồn anh nào dừng nơi ấy nữa!
Tất cả tụ về em - niềm vui nỗi khổ...
Xin em đừng ghen cùng dĩ vãng trong anh!
1971
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Những Ngày Mưa Dầm

Thơ Bằng Việt

Tháng Ba, săng lẻ vừa xanh lá,
Rừng chìm trong mưa... Nước ngập tràn!
Xe đi trượt ngã đường lầy lội
Áo quần ẩm mốc hỡi bạn đường!
Kho hàng chất cao sát mái nhà
Kiến cánh từng đàn kéo nhau ra,
Mốc trắng lan theo làn gió lạnh
Lũ vừa rút lại tới mưa sa.
Vắng bóng người qua lối rừng sâu
Núi đặc sương mù buốt thấu xương,
Cây dựng thành cao che tầm mắt
Suối chảy đêm ngày lội nhớp chân!
Em vẫn nguyên vẹn thuở ban đầu,
Giữa rừng săng lẻ nhựa trào dâng...
Hoa trắng rộn ràng như tuổi trẻ,
Em cùng rừng thẳm trọn tám xuân!
Binh trạm 12, xuân 1973
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Ngọn Lửa Bếp Nhà
Thơ Bằng Việt

Một bếp lửa chập chờn sương sớm
Một bếp lửa ấp ủ nồng nàn
Cháu thương bà trải bao nắng mưa dãi dầu!
Lên bốn tuổi đã quen mùi khói bếp
Năm đói kém đói mòn đói mỏi,
Bố đánh xe, ngựa gầy xương xẩu,
Chỉ nhớ khói cay xè mắt trẻ
Nghĩ lại giờ đây mũi vẫn còn cay!
Tám năm dài cháu cùng bà nhóm lửa
Tiếng tu hú vọng đồng xa
Bà ơi có nhớ khi tu hú gọi?
Bà thường kể chuyện ngày xưa ở Huế.
Ôi tiếng chim sao mà da diết!
Cha mẹ đi công tác xa nhà,
Cháu ở cùng bà, bà kể chuyện xưa,
Bà dạy cháu học, bày cháu làm,
Nhóm bếp lửa nghĩ bà lam lũ,
Tu hú ơi! Sao chẳng về cùng bà,
Cứ kêu hoài nơi cánh đồng xa thế?
Năm giặc tới đốt làng cháy rụi
Xóm giềng về lầm lụi đỡ đần
Cùng bà dựng lại mái tranh nghèo
Vững lòng bà dặn cháu thật thà:
"Bố nơi chiến khu còn nhiều việc,
Viết thư đừng kể lể chi nhiều,
Cứ bảo nhà ta vẫn bình yên!"
Sớm chiều lại bếp lửa bà nhen,
Một ngọn lửa lòng bà luôn giữ,
Một ngọn lửa niềm tin bền bỉ...
Đời bà lận đận biết bao mưa nắng
Mấy mươi năm vẫn giữ nếp quen
Bà dậy sớm nhóm lửa
Nhóm bếp hồng ấp ủ nồng say,
Nhóm tình thương khoai sắn ngọt bùi,
Nhóm nồi xôi gạo mới chia vui,
Nhóm cả những ước mơ tuổi nhỏ...
Ôi thiêng liêng lạ lùng - bếp lửa!
Giờ cháu đi xa. Có khói trăm phương,
Có lửa trăm nhà, niềm vui rộng mở,
Nhưng chẳng khi nào nguôi nhắc nhớ:
- Sớm nay rồi, bà đã nhóm bếp chưa?...
Kiev, 1963
Nguồn:
1. Hương cây - Bếp lửa, NXB Văn học, 1968
2. Bếp lửa, NXB Văn học, 2005
3. Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Tình Mẹ

Thơ Bằng Việt

Con thương binh nằm lại mùa mưa dầm
Nhớ dáng mẹ âm thầm chăm sóc
Nhà vắng lặng, bước chân êm như gió,
Mái tranh nghèo gió thổi ùa qua.
Nhớ khu vườn xanh mát sau nhà
Trái chín rụng mùa thu rơi lộp độp
Bưởi sai trĩu, khế ngọt từng chùm,
Nhãn đầu mùa chim ríu rít gọi nhau...
Con đau lòng, mẹ bẻ trái bưởi đầu
Con nhạt miệng, tôm nấu canh khế chua
Khoai nướng thơm, ngô bung ngọt lịm
Sớm mai lên khói bếp tỏa hương nhà.
Ba anh em đều ra trận xa
Tình mẫu tử mẹ dành con hết cả,
Con mê sảng núi rừng xa lạ
Tỉnh giấc rồi, có mẹ - ấy là quê!
"Cha mất lâu rồi..." - Mẹ kể con nghe
Chuyện làm ăn, những tháng ngày vất vả,
Mắt mờ đục, mái đầu sương trắng xóa
Cả đời mẹ lam lũ những mùa đông...
Hiếm hoi thay, khi tạnh mưa trong,
Mẹ vui mừng thấy con hồng hào lại
Con ra ngõ, núi đồi xanh ngắt
Lại bồi hồi nói chuyện ngày đi.
Mẹ cười trong nước mắt lưng tròng:
-"Đánh Mỹ mà, mẹ nào giữ được con!
Súng đạn đó, ba lô còn treo đó,
Đeo cho vững đường ra trận nghe không?"
...Ôi mẹ già nơi bản vắng heo hon
Con đã đi rồi, biết mấy thu về?
Trường Sơn xa dằng dặc mùa gió bấc
Mùa mưa ngàn cây trắng xóa sương giăng!
Đi qua đâu thấy mái lá vườn cây,
Cũng đất mẹ phơ phơ đầu bạc trắng...
Từng giọt máu trong tim con thổn thức,
Máu bây giờ đâu của riêng ai?
1972
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010

Khúc Tình Biển Động

Thơ Bằng Việt

"Giọt nước tay cầm khác biển mặn nồng"
(Trích từ 'Nghĩ lại về Pauxtôpxky', 1969)
Chưa từng mong ước hỡi em yêu
Một mái nhà giữ bão yên bên cửa...
Ôi buổi sớm mai ngát hương nồng!
Anh hít hà mùa sen thuở mười tám,
Niềm vui bất chợt của ngày hè rực rỡ
Khi ong say đắm hút mật hoa
Như ngọn lửa bừng cháy,
Những cơn giông, những trận mưa qua tâm hồn phóng khoáng...
Và mái nhà, bão ngoài kia lắng đọng,
Đã bao giờ anh ước mơ đâu?
*
Bao chuyện qua rồi. Bao ký ức
Tưởng chừng quên, sau tuổi đôi mươi:
Tiếng xào xạc trong hàng cây nắng nhẹ,
Giọt sương long lanh trên lá sen tròn
Cả ánh mắt em đầy sóng mắt
Màu trời xám biển động mênh mông
Cánh bướm hồng, mưa chiều tím ngắt,
Cửa sổ thầm thì đếm sao rơi...
Hạnh phúc ta cần, giản dị lắm thôi
Như ở ngay trước tầm tay với
Tưởng bước tới là chạm vào hạnh phúc
Thế mà đời vẫn thúc giục bước chân đi.
Em là gì sau trang sách xưa kia?
Là bình minh xanh không bao giờ tắt,
Hay hương thông rừng cao ẩm ướt,
Áng mây hè khắc khoải nỗi niềm riêng?
Anh chẳng nhớ con phố ta qua tên gọi?
Chẳng hiểu vì sao lá chiếu sáng ban chiều?
Giọt lệ nào khác xưa giữa tình yêu, tình bạn,
Kỷ niệm nơi nào hòa lẫn nơi nao...
Anh và em (chỉ vậy thôi). Không Pauxtôpxky,
"Ta đã lớn. Pauxtốpxky đã khuất!"
Chỉ còn lại nỗi niềm thương nhớ
Của tất cả những gì vừa thực vừa hư.
*
Tất cả chỉ thế thôi! Em - màu xanh trong vắt
Giữa phố thợ đông vui,
Vị mặn mòi nơi đầu sóng xa khơi...
Em là vết thương, là tuổi thơ anh,
Là chốn ẩn nấp hồn anh bão tố,
Lá cỏ bồng đung đưa trên cát,
Đốm lửa hồng giữa đêm rừng lạnh giá,
Hai bàn tay run cầm cập,
Viên ngói đỏ đầu tiên sau cuộc chiến dài!
Em thức dậy trong anh Tình Yêu lớn -
Yêu Con Người,
Yêu những gì tan nát nay cần xây lại,
Yêu cây từ lúc nảy mầm đến khi trái chín,
Yêu mọi vẻ đẹp Đời thường,
Để vun trồng, để sáng tạo thêm...
*
Chưa bao giờ anh ước hỡi em
Một mái ấm, bão ngoài kia lắng đọng!
Hải Phòng, 1975
Nguồn: Bằng Việt, Tuyển tập tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, 2010