10 Kiệt tác thơ ca bất hủ của Thi tiên Lý Bạch

Đối tửu

"Rượu bồ đào chén vàng son,

Thiếu nữ Ngô quê mười lăm xuân thì,

Mày ngài giày gấm thướt tha,

Khúc ca ngọng nghịu mà nghe não lòng.

Tiệc vui chợt giấc mộng nồng,

Trướng hoa nghiêng ngả hỏi lòng còn say?"

Lời dịch:

Chén vàng rượu nho đậm vị,

Gái Ngô cưỡi ngựa tuổi vừa đôi tám,

Lông mày thanh tú gấm hồng,

Giọng ca ngập ngừng càng thêm nồng nàn.

Tiệc tàn chếnh choáng men say,

Trướng hoa nghiêng bóng hỏi người tỉnh chưa?

Bả tửu vấn nguyệt

"Trời xanh trăng đã mấy thu rồi?
Ta nâng chén ngọc hỏi trăng chơi!
Người đời vin nguyệt sao khôn với,
Trăng lại theo người khắp mọi nơi.
Như gương sáng vút lầu đan khuyết,
Khói biếc tan đi sáng rạng ngời.
Chỉ thấy đêm về từ biển thẳm,
Nào hay sớm ẩn giữa mây trời.
Thỏ ngọc giã thuốc xuân lại tới,
Hằng Nga cô độc với ai vui?
Người nay chẳng thấy trăng xưa nữa,
Trăng nay từng chiếu bóng người xưa.
Người xưa nay tựa dòng sông chảy,
Cùng ngắm vầng trăng vẫn thế mà.
Chỉ ước khi say cùng tiếng hát,
Trăng vàng mãi rọi chén lưu ly."

Ngày 9 tháng 9 âm lịch là tiết Trùng Dương, người xưa thường đeo lá thù du, lên cao uống rượu cúc để cầu may. Hôm sau vẫn còn hương vị lễ hội, Lý Bạch viết bài này bày tỏ tâm tình.

Cửu nguyệt thập nhật tức sự
"Hôm qua vừa dự tiệc cao sơn,
Sáng lại nâng ly rượu cúc đầy.
Hoa cúc sao mà đau đớn thế,
Hai lần Trùng Dương đến thế này!"
Lời dịch:
"Tiệc cao sơn hôm qua mới tàn,
Sáng nay lại chén rượu cúc vàng.
Hoa cúc ơi sao đành chịu khổ,
Hai lần lễ hội đến dồn dâng."

Bài thơ tả vẻ đẹp tuyệt trần của Dương Quý Phi, người đẹp làm say đắm Đường Minh Hoàng. Lý Bạch đã khắc họa nhan sắc nghiêng nước nghiêng thành bằng ngôn từ lộng lẫy.

Thanh bình điệu kỳ 1

"Mây gợi xiêm y, hoa gợi sắc,
Gó xuân phảng phất sương hoa nồng.
Nếu chẳng phải tiên nơi Quần Ngọc,
Thì hẳn gặp dưới nguyệt Dao Đài."

Lời dịch:
"Mây gợi nhớ xiêm y lộng lẫy,
Hoa gợi dung nhan, gió xuân lay.
Chẳng phải tiên trên non Quần Ngọc,
Thì là người đẹp dưới trăng đầy."

Năm 56 tuổi, Lý Bạch bị lưu đày đến Dạ Lang. Đứng bên bờ Trường Giang chờ đò, thi nhân viết nên kiệt tác này, gửi gắm nỗi niềm cô đơn nơi đất khách.

Anh Vũ Châu

"Xưa anh vũ tới sông Ngô,
Bãi sông mang tiếng chim xưa đến rồi.
Giờ chim vượt núi Lũng rồi,
Bãi thơm cây biếc một trời xanh xanh.
Khói lan gió thoảng hương lành,
Bờ đào sóng gấm dệt thành gấm hoa.
Lưu đày ngắm cảnh xót xa,
Trăng cô bãi vắng biết là soi ai?"

Lời dịch:
"Chim anh vũ đến sông Ngô thuở trước,
Bãi sông này mang tên ấy từ đây.
Giờ chim bay về núi Lũng xa bay,
Cây xanh biếc bãi thơm đầy sức sống.
Khói lan tỏa gió đưa hương phảng phất,
Bờ đào tươi sóng gợn tựa gấm thêu.
Kẻ lưu đày ngắm cảnh buồn hiu,
Vầng trăng lẻ bến chiều còn soi mãi."

(Năm 760)

Bá Lăng - nơi có dòng sông Bá chảy qua và lăng mộ Hán Văn Đế, cách Trường An 30 dặm về phía đông nam. Nơi đây trở thành khung cảnh cho cuộc tiễn biệt đầy lưu luyến.

Bá Lăng Hành Tống Biệt

"Tiễn người nơi đình Bá Lăng,
Sông Bá mênh mang nước chảy.
Cây cổ thụ trơ cành không hoa,
Cỏ xuân buồn bã phủ dày.
Hỏi đường người Tần nơi ngã rẽ,
Đường xưa Vương Xán về nam.
Con đường cũ dài hun hút,
Hoàng hôn phủ cung điện vàng.
Giờ phút biệt ly đau thắt,
Lời 'Ly Ca' não nuột càng thêm buồn."

Lời dịch:
"Tiễn biệt nơi đình Bá Lăng,
Sông Bá cuồn cuộn nước trôi.
Cây già trụi lá đìu hiu,
Cỏ non ủ rũ chẳng vui.
Hỏi đường người Tần lối rẽ,
Đường xưa Vương Xán về nam.
Đường cũ dài hun hút,
Hoàng hôn phủ cung vàng.
Giờ chia ly đau đớn,
'Ly Ca' não nuột càng thêm sầu."

Cổ Ý

"Chàng là cỏ Nữ La,
Thiếp hoa Thố Ty mong manh.
Cành mềm chẳng tự đi,
Theo gió xuân đong đưa.
Nương thân cây tùng cao,
Lâu ngày thành gia thất.
Ai bảo gặp gỡ dễ,
Mỗi người một triền non.
Nữ La tỏa hương ngát,
Thố Ty đứt ruột đau.
Cành cành quấn quýt nhau,
Lá lá bay phất phới.
Sinh con không biết gốc,
Nhờ ai mà chung hương.
Tổ chim phỉ thúy ấm,
Trên cành uyên ương đôi.
Nếu hiểu lòng cỏ ấy,
Biển triều cũng đo lường."

Lời dịch:
"Chàng như cỏ Nữ La thơm ngát,
Thiếp tựa hoa Thố Ty mong manh.
Cành mềm theo gió xuân xanh,
Nương thân tùng cổ thành gian nhà êm.
Gặp gỡ đâu phải chuyện thường,
Mỗi người một núi cách ngăn đôi bờ.
Nữ La hương tỏa bốn phương,
Thố Ty đau đớn đoạn trường xót xa.
Cành quấn quýt, lá bay xa,
Sinh con nào biết gốc cha là gì.
Tổ chim ấm áp kề bên,
Uyên ương đôi lứa vững bền bên nhau.
Hiểu lòng cỏ ấy cho sâu,
Thì dòng triều biển đo đâu khó gì."

Tĩnh Dạ Tứ - kiệt tác thơ Đường của Lý Bạch, khắc họa nỗi nhớ quê da diết của kẻ ly hương trong đêm trăng thanh vắng. Bài thơ như tiếng lòng thổn thức của thi nhân nơi đất khách.

Tĩnh Dạ Tứ

"Trăng sáng đầu giường chiếu
Ngỡ sương đất mờ bay
Ngẩng đầu trông trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương."

Lời dịch:
"Ánh trăng rọi đầu giường
Tưởng sương đêm phủ trắng
Ngước nhìn vầng trăng sáng
Cúi đầu nhớ quê nhà."

Lý Bạch - thi nhân của trăng, rượu và thơ, sống cuộc đời phóng khoáng không vướng bận thế sự. Bài thơ này là bức tranh tuyệt mỹ về cuộc giao hòa giữa thi nhân với trăng và bóng, ba người bạn tri kỷ trong đêm thanh.

Nguyệt Hạ Độc Chước Kỳ 1

"Một bình rượu giữa hoa,
Một mình uống vắng bạn.
Nâng chén mời trăng sáng,
Cùng bóng thành ba người.
Trăng đâu biết uống rượu,
Bóng chỉ theo thân ta.
Tạm kết bạn cùng trăng,
Vui xuân cho kịp thì.
Ta hát trăng bồi hồi,
Ta múa bóng quay cuồng.
Tỉnh cùng nhau vui vẻ,
Say rồi mỗi ngả đường.
Kết bạn cùng vô tình,
Hẹn gặp chốn Thiên Hà."

Lời dịch:
"Giữa hoa một bình rượu ngát,
Một mình uống chẳng có ai.
Nâng ly mời vầng trăng sáng,
Cùng bóng thành ba người chơi.
Trăng không biết đường nhấp rượu,
Bóng chỉ biết theo thân người.
Tạm kết bạn cùng trăng bóng,
Vui xuân cho trọn vẹn đời.
Ta hát trăng nghe bồi hồi,
Ta múa bóng quay cuồng theo.
Tỉnh cùng nhau vui thỏa thích,
Say rồi mỗi kẻ một nơi.
Kết bạn cùng vô tình mãi,
Hẹn gặp nơi chốn Thiên Thai."

Nguyệt Dạ Giang Hành Ký Thôi Viên Ngoại Tông Chi

"Gió sông thổi lên man mác
Cây bãi tiêu điều thu sang
Đêm thanh lên lầu ngắm cảnh
Buông rèm nhẹ thuyền lan
Trăng theo núi biếc xoay vần
Sông hoà cùng trời xanh chảy
Như đang lạc giữa sông Ngân
Mây rừng bỗng thêm thăm thẳm
Đường về mênh mông xa vời
Sông chảy miên man không dứt
Nhớ cỏ huệ mà đau lòng
Nghe hát lăng càng thêm sầu
Bến sau quanh co lạc lối
Bãi trước vẳng tiếng chim kêu
Nhớ bạn mà không thể gặp
Xa cách càng thêm ưu sầu."