12 Kiệt tác thơ tình bất hủ của Xuân Diệu

Dại khờ

Người đời khổ bởi yêu không đúng chỗ,
Trao nhầm tay, gửi gắm chẳng trúng người.
Có bạc vàng nhưng hiến tặng sai nơi,
Người ta khổ bởi xin không đúng chốn.

Đường bằng phẳng, mấy ai từng ngoảnh lại!
Đến khi hay, gai nhọn đã đâm sâu.
Buông lỏng dây cương để trái tim đớn đau,
Người ta khổ bởi quay đầu chẳng kịp.

Những đôi mắt nông cạn ngỡ vực sâu;
Trái tim trống rỗng tưởng đầy yêu thương;
Ngàn năm tìm cớ đuổi bóng mây giăng,
Lặn vào đất để tìm trời vô vọng.

Người đời khổ bởi chen chân lối hẹp,
Cửa đóng then cài vẫn quyết xông pha.
Bị thương rồi lại ôm chặt dao găm,
Chẳng buồn chữa, mê say nỗi đau độc.

Nguồn: Tuyển tập Tự lực văn đoàn (tập III), NXB Hội nhà văn, 2004

Đây mùa thu tới

Tặng Nhất Linh

Liễu buồn đứng khóc bên hàng,

Tóc sầu rũ xuống lệ tràn ngàn sương;

Thu về - thu đến vấn vương,

Áo vàng phai nhạt dệt gương lá vàng.

Hoa kia rụng cánh bẽ bàng,

Vườn thu thắm đỏ phai dần sắc xanh;

Lá run rẩy gió lay cành,

Nhánh khô gầy guộc xương thành mỏng manh.

Trăng ngơ ngẩn bước lang thang,

Non xa mờ ảo sương giăng mịt mùng;

Gió len lén rét se lòng,

Bến sông vắng bóng đò không người chờ.

Mây trôi nặng nỗi chia xa,

Chim bay biệt tích trời già u sầu;

Thiếu nữ bên cửa nhìn lâu,

Lòng buồn không nói nghĩ đâu xa vời.

Trong Lời đưa duyên, Xuân Diệu tâm sự: "Đây là trái tim tôi đang thổn thức, là tâm hồn tôi đang rung động, là tuổi thanh xuân tôi đang cháy bỏng, và cũng chính là sự sống của tôi (...). Đừng như kẻ khôn ngoan mà đánh mất điều quý nhất đời: tình yêu và tuổi trẻ (...). Tôi gửi gắm hồn mình cho những trái tim trẻ mãi!"

Từng xuất hiện trong SGK Văn học 11 (1990-2006), hiện không còn trong chương trình Ngữ văn 11 từ 2007.

Nguồn:
1. Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7), NXB Khoa học xã hội, 2004
2. Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007

"Vì sao"

Tặng Đoàn Phú Tứ

Một ngày giêng hai nắng ửng hồng,
Cô gái nhìn tôi muốn hỏi lòng:
"Vì sao?" - khi tôi tìm trên môi
Nụ cười thỏa khát, đẹp vô cùng.

- Vì sao gặp gỡ buổi ban đầu,
Tôi đã lạc vào cõi sầu đau?
Không thể dửng dưng qua trước cửa,
Biết rằng vô nghĩa một mối tình?

Ai phân tích được hương thơm nào,
Hay bản nhạc lòng? Tôi chỉ yêu,
Để hồn trôi theo dòng cảm xúc,
Như thuyền đánh cá lạc sương chiều.

Tình yêu làm sao cắt nghĩa đây?
Một buổi chiều vàng nắng nhạt bay,
Nó chiếm hồn ta bằng gió thoảng,
Bằng mây lơ lửng, bằng heo may...

Cô hãy là hàng dừa ven sông,
Đứng say trong nước mát lòng trong.
Còn tôi - lữ khách sa mạc ấy,
Tìm bóng nghỉ chân - thế cũng xong.

Rồi mai tôi sẽ bước chân đi.
Vì sao đành lỡ bỏ làm chi!
Tôi ngây ngô lắm, khờ khạo quá,
Chỉ biết yêu thôi, hiểu nỗi gì.

Nguồn: Tuyển tập Tự lực văn đoàn (tập III), NXB Hội nhà văn, 2004

Nụ cười xuân

Vườn xuân rộn rã tiếng chim ca,
Thiếu nữ ngắm sương dưới nắng tà.
Sao buổi đầu xuân êm dịu thế!
Cánh hồng kết những nụ cười hoa.

Ánh dương ôm ấp ngọn cây cao,
Lá vàng xao xác nắng xôn xao.
Gió thơm phảng phất bay vô định,
Đùa cành mai nhẹ sát nhành đào.

Tóc liễu buông dài mướt mắt nhìn,
Bên sắc hoa tươi thắm gọi tình.
Có gì ngọt ngào trong không khí,
Như hương yêu thương thoảng nhẹ mình.

Lần đầu thiếu nữ được nghe say,
Khúc nhạc lòng vang điệu mê say.
Xuân chín trên đôi má thắm đỏ,
Khiến lòng ai nặng trĩu vơi đầy...

Thiếu nữ bâng khuâng đợi một người,
Chưa hẹn bao giờ - giữa xuân tươi.
Cùng chàng trai trẻ phương xa ấy,
Làm duyên e ấp, nụ cười rơi.

Nguồn: Xuân Diệu, Thơ thơ, Nxb Sống mới - Saigon, 1971

Chiều

Tặng Nguyễn Khắc Hiếu

Chiều nay trời nhẹ vút cao,

Lòng buồn không rõ vì sao buồn lòng...

Lá hồng lặng rụng ven song,

Sương trong rơi kín nguồn mong nhớ nào.

Hồn hồng phảng phất lao xao,

Trong làn gió thoảng còn bao máu nồng.

Gió như nhớ bến bên sông,

Sợ thuyền phiêu dạt bềnh bồng lau thưa.

- Không gian dệt mảnh tơ vừa,

Chạm tay đứt mất, động đưa tan rồi.

Chiều ngơ ngẩn, chiều bồi hồi,

Lòng không nỗi nhớ, buồn trôi nhẹ nhàng...

Được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc Mộ khúc bất hủ.

Tương tư chiều

Chiều nay lạnh, mặt trời vội tắt nắng;
Anh nhớ em, em ơi! Anh nhớ em.
Buồn nào hơn những chiều êm đềm,
Khi ánh sáng hoà cùng bóng tối.
Gió lững thững kéo mình qua cỏ rối;
Vài mảnh đêm u uất lẩn trong cành;
Mây theo chim về núi biếc xa xanh
Từng đàn lớp nhịp nhàng và lặng lẽ
Không gian xám như sắp tan thành lệ.

Thôi hết rồi! Còn gì nữa đâu em!
Thôi hết rồi, gió hiên với trăng thềm.

Cùng sương lá rụng trên đầu thân thiết,
Thôi đã hết hờn ghen và giận dỗi.
(Được giận hờn nhau! Hạnh phúc biết bao!)
Anh cô đơn, nghe cả chiều nao
Thấm dần dần vào hồn cô quạnh.

Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ bóng.
Anh nhớ em, anh nhớ lắm! Em ơi!
Anh nhớ chính anh của thuở xa vời,
Nhớ đôi môi đang cười nơi chân trời.
Nhớ đôi mắt đang nhìn anh thăm thẳm!
Gió bao lần từng trận gió thương đi,
- Mà kỷ niệm, ôi, còn gọi làm chi...

Được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ thành ca khúc nổi tiếng.
Một số bản in có câu kết: "Em! Lại đây! Cho tay anh nắm nhé!"

Nguồn:
1. Tuyển tập Tự lực văn đoàn (tập III), NXB Hội nhà văn, 2004
2. Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007

Biển

Anh chẳng xứng làm biển biếc mênh mông
Nhưng ước em là bờ cát trắng trong
Bãi cát dài phẳng lặng êm như mơ
Soi bóng nắng lung linh ngọc ngà...

Bờ cát vàng thướt tha
- Hàng thông nghiêng bóng đổ
Như say đắm ngẩn ngơ
Ngàn năm bên sóng vỗ...

Anh nguyện làm sóng xanh
Hôn mãi bờ cát ấy
Hôn thật nhẹ, thật say
Hôn êm đềm không dứt

Hôn rồi lại hôn thêm
Cho đến tận muôn đời
Đến khi trời đất tan
Anh mới ngừng dâng khát...

Có khi cuồn cuộn dâng
Như muốn nuốt bờ em
Ấy lúc triều yêu thương
Tràn ngập bến đêm ngày

Anh chẳng xứng làm biển xanh vô tận
Nhưng xin làm biển nhỏ của riêng em
Để hát mãi khúc tình không dứt
Bên ghềnh đá vọng lời thương

Để khi bọt tung trắng xóa
Gió về tỏa khắp muôn nơi
Như hôn ngàn năm chưa đủ,
Bởi yêu bờ tha thiết lắm rồi!

4-4-1962

Tình Đầu Dâng Hiến

Trái tim trao đi mối tình đầu tiên,
Kèm lá thư tay viết vội vàng.
Em từ chối, tình anh tan biến,
Cho đi rồi - chẳng thể vẹn nguyên.

Lời thư mỏng như sương mai ảo mộng,
Tình buồn tênh tựa những cuộc chia ly.
Phong thư kín nép mình trong túi áo,
Viết đi viết lại mới dám trao đi.

Bẽn lẽn theo từng dòng chữ vụng về,
Đứng chờ em - bóng hình chẳng thấy đâu.
Giấy mới non cùng lòng non tan nát,
Mây giăng kín lối núi chiều hôm ấy.

May thay trái tim còn trẻ dại,
Xuân huyết chưa nở hết đóa hoa tươi.
Vườn đời vẫn rộn tiếng chim ca,
Lại yêu thương - hoa lựu, đóa trà mai.

Khoảnh khắc đầu say đắm bướm hoa,
Ngàn lần mộng ảo bắt gặp chính mình.
Ánh mắt e dè không dám ngắm,
Bàn tay yêu chẳng được nắm bao giờ.

Tưởng chuyện đùa thuở ấu thơ,
Ai ngờ tim đã vỡ tự bao giờ!
Mắt khô ráo nhưng dòng lệ chảy,
Len lỏi thầm thấm ướt trái tim xưa.

Đóa hoa đầu mang hương trinh nguyên,
Xuân ban sơ trong trẻo thuở đầu mùa.
Hương thơm mới khắc sâu như đá,
Sương sớm giăng mờ cả đất trời.

Lá thư hồng lạc giữa dòng sầu,
Ánh bình minh cũng nhạt nhòa nỗi đau.
Trái tim trao đi mối tình đầu tiên,
Vĩnh viễn mất rồi - chẳng thể tìm lên!

Nguồn: Tuyển tập Tự lực văn đoàn (tập III), NXB Hội nhà văn, 2004