4 bài phân tích xuất sắc nghệ thuật 'tả cảnh ngụ tình' trong đoạn trích 'Kiều ở lầu Ngưng Bích' - Truyện Kiều

Nguyễn Du không chỉ là bậc thầy trong nghệ thuật khắc họa chân dung mà còn là phù thủy ngôn từ khi miêu tả thiên nhiên để gửi gắm tâm tư. Mỗi khung cảnh qua ngòi bút thiên tài đều song hành hai giá trị: phản chiếu ngoại giới và thổ lộ nội tâm. Tám câu thơ cuối đoạn 'Kiều ở lầu Ngưng Bích' chính là minh chứng rực rỡ cho tài năng ấy.

Sau bi kịch bị lừa bán vào chốn lầu xanh, Thúy Kiều - con người trọng danh tiết - đã tìm đến cái chết nhưng bất thành. Nàng bị giam cầm trong lầu Ngưng Bích, sống những ngày tháng cô đơn tột cùng, đau đớn và hổ thẹn trước âm mưu đen tối của Tú Bà.

Trong nỗi cô liêu ấy, trái tim nàng hướng về gia đình như bông hoa hướng dương tìm ánh mặt trời. Nỗi nhớ quê nhà da diết tựa như tâm trạng người con gái trong ca dao:

Chiều về ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

Huống chi Kiều - cô gái phải bán mình chuộc cha - nỗi nhớ càng quặn thắt:

Buồn trông cửa bể chiều hôm

Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa

Cánh buồm lẻ loi giữa biển trời mênh mông trở thành ẩn dụ cho thân phận bé nhỏ, bấp bênh của nàng. Thời khắc 'chiều hôm' càng tô đậm nỗi niềm khắc khoải mong được đoàn viên.

Tiếp theo là hình ảnh xót xa:

Buồn trông ngọn nước mới sa

Hoa trôi man mác biết là về đâu?

Đóa hoa trôi dạt trở thành biểu tượng cho số phận vô định. Câu hỏi tu từ như tiếng than bi thiết về tương lai mờ mịt.

Bức tranh tiếp theo hiện lên với:

Buồn trông nội cỏ rầu rầu

Chân mây mặt đất một màu xanh xanh

Màu xanh héo úa phủ trùm không gian, phản chiếu tâm trạng chán chường tuyệt vọng. Quả đúng 'người buồn cảnh có vui đâu bao giờ'.

Đỉnh điểm nghệ thuật đến với hai câu kết:

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh

Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi

Bão tố ngoài khơi hóa thành dự cảm kinh hoàng về những giông tố số phận sắp ập đến. Từ láy 'ầm ầm' như tiếng gào thét định mệnh.

Đoạn thơ là kiệt tác của nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, với trình tự miêu tả từ xa đến gần, sắc độ từ nhạt đến đậm. Nguyễn Du không chỉ vẽ nên bức tranh nội tâm đầy ám ảnh của Kiều mà còn bày tỏ niềm thương cảm sâu sắc cho thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Nguyễn Du - bậc thầy thi ca Việt Nam, người đã đưa văn học dân tộc lên tầm cao mới với kiệt tác Truyện Kiều. Trong đó, đoạn trích 'Kiều ở lầu Ngưng Bích' như một viên ngọc sáng, kết tinh tài năng 'tả cảnh ngụ tình' bậc thầy của ông.

Bị dồn vào bước đường cùng sau bao biến cố: gia đình tan nát, bản thân bị lừa bán vào chốn lầu xanh, Kiều tìm đến cái chết nhưng không thành. Lầu Ngưng Bích - nơi giam lỏng tưởng là chốn nghỉ ngơi, thực chất là nhà tù tinh thần khủng khiếp nhất đối với người con gái vốn trọng danh tiết. Nơi đây, nàng đối diện với nỗi cô đơn tột cùng và nỗi nhớ quặn thắt về quê hương, gia đình.

Không gian nghệ thuật được mở ra với hình ảnh lầu Ngưng Bích chơi vơi giữa biển khơi mênh mông, núi non trùng điệp, cồn cát bụi mù - tất cả như bủa vây lấy thân phận cô độc của Kiều. Thời gian 'mây sớm đèn khuya' tuần hoàn khép kín càng nhấn mạnh sự bế tắc:

'Bẽ bàng mây sớm đèn khuya'

'Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng'

Tám câu thơ tiếp theo là bản hòa ca của nỗi nhớ - nhớ Kim Trọng với mối tình đầu dang dở, nhớ cha mẹ già nơi quê nhà. Nỗi nhớ chàng Kim hiện lên qua hình ảnh:

'Tưởng người dưới nguyệt chén đồng'

'Tin sương luống những rày trông mai chờ'

Rồi nỗi xót xa khi nghĩ về song thân:

'Xót người tựa cửa hôm mai'

'Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?'

Đỉnh cao nghệ thuật là tám câu cuối - bức tranh tâm trạng được vẽ bằng ngôn từ. Mỗi cảnh vật đều thấm đẫm nỗi niềm: từ cánh buồm xa xăm (ẩn dụ cho thân phận lênh đênh), đóa hoa trôi dạt (số phận vô định), nội cỏ rầu rầu (tâm trạng héo úa), đến tiếng sóng ầm ầm (dự cảm tai ương). Điệp khúc 'buồn trông' như tiếng thở dài não nuột, đưa người đọc vào thế giới nội tâm đầy ám ảnh của Kiều.

Đoạn trích này xứng đáng là 'bài thơ trong bài thơ', nơi Nguyễn Du đã dùng ngòi bút thần kỳ để khắc họa bức chân dung tâm hồn đầy bi kịch của người phụ nữ tài hoa bạc mệnh, để lại trong lòng độc giả những dư âm khó phai mờ.

Đoạn trích 'Kiều ở lầu Ngưng Bích' là bức họa tâm hồn đầy xúc động về nàng Kiều trong những ngày tháng cô đơn nhất. Nguyễn Du đã sử dụng bút pháp 'tả cảnh ngụ tình' điêu luyện để khắc họa nỗi niềm sâu kín của người con gái tài hoa bạc mệnh.

'Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân'

'Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung'

Không gian mênh mông với dãy núi xa xăm, bãi cát vàng trải dài, vầng trăng cô độc - tất cả hòa quyện thành bức tranh tâm trạng. Kiều bị giam lỏng trong chốn 'mây sớm đèn khuya', nỗi cô đơn thấm vào từng cảnh vật:

'Bẽ bàng mây sớm đèn khuya'

'Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng'

Trong nỗi cô liêu ấy, trái tim Kiều hướng về hai mối tình: tình yêu với Kim Trọng và tình hiếu với cha mẹ. Nàng nhớ chàng Kim với nỗi xót xa tột cùng:

'Tưởng người dưới nguyệt chén đồng'

'Tin sương luống những rày trông mai chờ'

Rồi nàng nghĩ về song thân với tấm lòng hiếu thảo:

'Xót người tựa cửa hôm mai'

'Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?'

Tám câu cuối là kiệt tác của nghệ thuật 'tả cảnh ngụ tình'. Điệp khúc 'buồn trông' dẫn dắt người đọc qua từng lớp sóng nỗi buồn:

'Buồn trông cửa bể chiều hôm'

'Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa'

Cánh buồm lẻ loi giữa biển khơi gợi thân phận lênh đênh. Đóa hoa trôi man mác (ẩn dụ cho kiếp người bất định). Nội cỏ rầu rầu phản chiếu tâm trạng héo úa. Và cuối cùng là tiếng sóng ầm ầm như dự báo tai ương sắp ập đến.

Bằng ngòi bút thiên tài, Nguyễn Du đã biến lầu Ngưng Bích thành không gian tâm tưởng, nơi mỗi cảnh vật đều thấm đẫm nỗi niềm, mỗi vần thơ đều chứa chan tâm trạng, để lại trong lòng độc giả những ám ảnh khôn nguôi về thân phận người phụ nữ tài hoa mà đa đoan.

Trong kiệt tác Truyện Kiều, Nguyễn Du đã đưa nghệ thuật 'tả cảnh ngụ tình' lên đỉnh cao, đặc biệt qua đoạn trích 'Kiều ở lầu Ngưng Bích'. Bằng ngòi bút tài hoa, ông đã biến cảnh vật thành tấm gương phản chiếu tâm hồn nhân vật.

'Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân'

'Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung'

Không gian lầu Ngưng Bích hiện lên như nhà tù tinh thần khóa chặt tuổi xuân Kiều. Cảnh vật mênh mông với núi xa, trăng gần, cồn cát vàng chỉ càng tô đậm nỗi cô liêu. Nàng đối diện với:

'Bẽ bàng mây sớm đèn khuya'

'Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng'

Trong nỗi cô đơn tuyệt đối ấy, trái tim Kiều hướng về hai mối tình thiêng liêng. Nàng nhớ Kim Trọng với nỗi đau bội ước:

'Tưởng người dưới nguyệt chén đồng'

'Tin sương luống những rày trông mai chờ'

Và nhớ cha mẹ với tấm lòng hiếu thảo:

'Xót người tựa cửa hôm mai'

'Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ'

Đỉnh cao nghệ thuật là bức tranh tâm trạng qua điệp khúc 'buồn trông':

'Buồn trông cửa bể chiều hôm'

'Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa'

Cánh buồm lẻ loi (ẩn dụ cho thân phận), đóa hoa trôi dạt (tương lai vô định), đến tiếng sóng ầm ầm (dự cảm tai ương) - tất cả đã vẽ nên chân dung tâm hồn đầy bi kịch của người con gái tài hoa bạc mệnh.