4 Dạng Đề Nghị Luận Văn Học Trọng Tâm Bạn Cần Nắm Vững

Dạng đề này thường đưa ra những nhận định sâu sắc về tác giả, tác phẩm hoặc trào lưu văn học, yêu cầu thí sinh phân tích và bày tỏ quan điểm. Ví dụ: Khi bàn về đóng góp của Nguyễn Minh Châu, nhà văn Nguyễn Ngọc nhận định: "Ông là người mở đường tinh anh và tài năng nhất" - hãy làm sáng tỏ qua 'Chiếc thuyền ngoài xa'. Hoặc phân tích chất sử thi và lãng mạn trong thơ Tố Hữu qua bài 'Việt Bắc'.

Để làm tốt, cần xác định rõ yêu cầu đề, giải thích từ khóa, phân tích tác phẩm để chứng minh tính đúng đắn của nhận định. Khâu định hướng rất quan trọng - giúp bài viết mạch lạc, tránh lạc đề.

Dạng đề phân tích kết hợp nhận xét luôn giữ vị trí then chốt trong đề thi THPT Quốc gia nhiều năm liền, với nhiều biến thể đa dạng từ cơ bản đến nâng cao. Ví dụ: Cảm nhận hình tượng sông Hương trong tác phẩm của Hoàng Phủ Ngọc Tường, qua đó nhận định về góc nhìn độc đáo của nhà văn. Hoặc phân tích đoạn thơ trong 'Sóng' để làm nổi bật chất nữ tính trong thơ Xuân Quỳnh.

Để chinh phục dạng đề này, thí sinh cần nắm vững ba bước: (1) Xác định rõ chủ đề, nội dung và nghệ thuật của đoạn trích; (2) Triển khai hệ thống luận điểm phân tích sâu sắc; (3) Đưa ra những nhận xét tinh tế, sắc sảo đáp ứng yêu cầu phụ (nếu có). Quan trọng nhất là phải có sự liên kết chặt chẽ giữa phần phân tích và phần đánh giá.

Dạng đề so sánh mở ra không gian rộng lớn để khám phá văn học, từ việc đối chiếu hai đoạn thơ, hai nhân vật, cho đến những yếu tố nghệ thuật trong cùng hoặc khác tác phẩm. Ví dụ: Phân tích sự tương phản giữa vẻ đẹp lãng mạn của 'chiếc thuyền ngoài xa' với hiện thực phũ phàng trong gia đình hàng chài (Nguyễn Minh Châu), sau đó liên hệ với nghệ thuật tương phản giữa phố huyện đêm khuya và đoàn tàu (Thạch Lam) để nhận xét về góc nhìn hiện thực của hai tác giả.

Khi làm dạng đề này, cần lưu ý đây là kiểu bài so sánh có trọng tâm chứ không song hành. Phần phân tích nên tập trung làm rõ đối tượng chính trước, sau đó mới liên hệ sang đối tượng phụ để so sánh. Quan trọng nhất là phải rút ra được nhận xét sâu sắc về nét tương đồng, khác biệt và giá trị nghệ thuật từ sự so sánh đó.

Dạng đề này yêu cầu thí sinh không chỉ phân tích tác phẩm mà còn phải mở rộng liên hệ với những vấn đề thời sự trong xã hội. Ví dụ: Từ việc phân tích hình tượng đất nước trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, hãy bàn về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoặc từ sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị (Vợ chồng A Phủ), suy nghĩ về giá trị của ý chí vượt qua nghịch cảnh.

Để làm tốt, cần nắm vững 3 bước: (1) Phân tích sâu tác phẩm văn học, (2) Xác định mối liên hệ với thực tế đời sống, (3) Rút ra bài học nhận thức và hành động. Quan trọng nhất là phải tạo được sự chuyển tiếp mạch lạc giữa phần văn học và phần liên hệ xã hội.