5 Bài Soạn Mẫu Chất Lượng: Kỹ Năng Phân Tích Lập Luận (Ngữ Văn 11)

Bài 1 (trang 43 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

a. Phân tích hai thái độ cực đoan:

- Biểu hiện của tự ti:

+ Tự đánh giá thấp năng lực bản thân một cách vô căn cứ

+ Rụt rè, nhút nhát trong các mối quan hệ xã hội

- Biểu hiện của tự phụ:

+ Thổi phồng quá mức khả năng cá nhân

+ Thái độ kiêu căng, xem thường tập thể

b. Hậu quả đáng quan ngại:

- Tự ti: Tạo rào cản tâm lý, hạn chế sự phát triển

- Tự phụ: Dễ dẫn đến sai lầm do đánh giá thiếu khách quan

c. Giải pháp cân bằng:

Cần xây dựng sự tự tin đúng mực, biết khiêm tốn học hỏi và tôn trọng giá trị của người khác.

Bài 2 (trang 43 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Phân tích đặc sắc văn học:

a. Những nét nghệ thuật tiêu biểu:

- Từ ngữ giàu tính tạo hình:

+ "Lôi thôi" - khắc họa hình ảnh thiếu gọn gàng

+ "Ậm ọe" - tái hiện âm thanh khó nghe

- Thủ pháp đảo ngữ ấn tượng:

+ Làm nổi bật đặc điểm nhân vật

+ Tăng tính biểu cảm cho câu văn

- Nghệ thuật tương phản:

+ Đối lập hình tượng sĩ tử và quan trường

+ Phản ánh hiện thực xã hội phong kiến

b. Phương pháp phân tích:

Tiếp cận theo hướng từ khái quát đến cụ thể, kết hợp giữa phân tích ngôn ngữ và bình luận xã hội.

Câu 1 (trang 43 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Tự ti và tự phụ - hai thái độ cực đoan cùng gây hệ lụy tiêu cực cho học tập và công việc. Phân tích biểu hiện và hậu quả qua lăng kính sâu sắc:

Giải mã chân thực:

a) Góc khuất của lòng tự ti:

- Bản chất: Tự hạ thấp giá trị bản thân, khác biệt hoàn toàn với khiêm tốn chân chính.

- Biểu hiện đáng quan tâm:

+ E ngại năng lực bản thân

+ Thu mình khỏi không gian tập thể

+ Ngần ngại trước trách nhiệm

- Hệ quả đáng tiếc:

+ Đánh mất cơ hội tỏa sáng

+ Thu hẹp mối quan hệ xã hội

b) Mặt trái của sự tự phụ:

- Bản chất: Thổi phồng cái tôi quá mức, khác biệt với tự hào lành mạnh.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Tôn sùng thái quá bản thân

+ Bảo thủ trong nhận thức

+ Khinh thường người khác khi thành công

- Tác động tiêu cực:

+ Ảo tưởng về năng lực thực

+ Cô lập bản thân trong cộng đồng

c) Chìa khóa cân bằng:

- Nhận diện chính xác ưu khuyết điểm

- Nuôi dưỡng sự khiêm tốn đi đôi với tự tin

- Phát triển toàn diện tri thức và nhân cách

Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Phân tích nghệ thuật xây dựng hình tượng qua hai câu thơ:

Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm oẹ quan trường miệng thét loa.

(Trần Tế Xương - Vịnh khoa thi Hương)

Góc nhìn nghệ thuật:

- Ngôn từ giàu tính tạo hình: "lôi thôi", "ậm oẹ"

- Nghệ thuật đảo ngữ làm nổi bật dáng vẻ kệch cỡm

- Tương phản hài hước giữa hai chủ thể

- Thông điệp phê phán nền khoa cử phong kiến

Phương pháp tiếp cận:

- Dẫn nhập tác phẩm và ý đồ phân tích

- Khai thác sâu yếu tố nghệ thuật

- Đúc kết giá trị hiện thực của tác phẩm

Câu 1 (trang 43 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Khám phá hai thái độ cực đoan: tự ti và tự phụ - những rào cản trong học tập và sự nghiệp

a. Hành trình giải mã căn bệnh tự ti:

- Bản chất: Sự đánh giá lệch lạc về giá trị bản thân

- Biểu hiện đáng báo động:

+ Mất niềm tin vào chính mình

+ Xu hướng trốn tránh xã hội

+ Né tránh mọi thử thách

- Hậu quả khôn lường

b. Giải phẫu thái độ tự phụ:

+ Ảo tưởng về tầm quan trọng của bản thân

+ Phủ nhận tài năng người khác

+ Thái độ trịch thượng khi thành công

- Tác động tiêu cực

Con đường cân bằng:

+ Nhận diện chính xác ưu - khuyết điểm

+ Nuôi dưỡng sự tự tin lành mạnh đi đôi với khiêm tốn

+ Phát triển toàn diện trí tuệ và nhân cách

Câu 2 (trang 43 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích nghệ thuật xây dựng hình tượng qua hai câu thơ đặc sắc:

"Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ

Ậm ọe quan trường miệng thét loa"

- Tài năng sử dụng ngôn từ tạo hình: lôi thôi, ậm ọe

- Nghệ thuật đảo ngữ làm nổi bật sự lố bịch

- Thông điệp phê phán nền giáo dục phong kiến

Phương pháp tiếp cận:

- Dẫn nhập tác phẩm và định hướng phân tích

- Khai thác sâu các thủ pháp nghệ thuật

- Đúc kết giá trị hiện thực của tác phẩm

Câu 1 (trang 43 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Tự ti

+ Bản chất: Là căn bệnh tâm lý khiến con người đánh mất niềm tin vào chính mình.

+ Biểu hiện: Thu mình trong vỏ ốc, ngại giao tiếp, sợ bộc lộ quan điểm.

+ Hệ lụy: Tạo ra rào cản vô hình, làm lãng phí tiềm năng bản thân.

+ Giải pháp: Xây dựng lòng tự trọng, dũng cảm thể hiện cá tính.

- Tự phụ

+ Bản chất: Là sự tự tin thái quá đến mức mù quáng.

+ Biểu hiện: Thích thể hiện, coi thường ý kiến tập thể.

+ Hệ lụy: Cô lập bản thân, khó tiếp thu cái mới.

+ Giải pháp: Rèn luyện đức tính khiêm tốn, biết lắng nghe.

Câu 2 (trang 43 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Bức tranh châm biếm về trường thi:

+ Nghệ thuật dùng từ: "Lôi thôi", "ậm ọe" - phơi bày sự nhếch nhác.

+ Đảo ngữ nghệ thuật: Nhấn mạnh sự đảo lộn giá trị.

+ Hình tượng đối lập: Vai đeo lọ - miệng thét loa tạo nên cảnh tượng hỗn độn.

+ Thông điệp: Phản ánh xã hội suy tàn qua hình ảnh thi cử lố bịch.

Câu 1 (trang 43 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Tự ti và tự phụ - hai thái cực tâm lý cần cảnh tỉnh trong quá trình phát triển bản thân.

a. Tự ti - Kẻ đánh cắp tiềm năng:

- Bản chất: Là bức tường vô hình ngăn cách con người với cơ hội thể hiện mình.

- Biểu hiện: Thu mình như con ốc, ngại va chạm, sợ thất bại.

- Hậu quả: Đánh mất vô vàn cơ hội quý giá trong học tập và cuộc sống.

b. Tự phụ - Ảo tưởng về sự hoàn hảo:

- Bản chất: Là chiếc gương méo mó phóng đại cái tôi.

- Biểu hiện: Luôn cho mình đứng trên người khác, khó tiếp thu ý kiến.

- Hệ lụy: Tự cô lập bản thân, dần mất đi sự đồng cảm.

c. Lời giải cho bài toán cân bằng:

- Tự nhận thức đúng năng lực bản thân.

- Kết hợp hài hòa giữa khiêm tốn và tự tin.

- Biết lắng nghe nhưng không đánh mất chính kiến.

Câu 2 (trang 43 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Bức tranh biếm họa về trường thi xưa:

- Nghệ thuật ngôn từ: "Lôi thôi", "ậm ọe" - những nét vẽ chân thực đến phũ phàng.

- Đảo ngữ nghệ thuật: Làm nổi bật sự lộn xộn, thiếu chuẩn mực.

- Tương phản đối lập: Giữa hình ảnh sĩ tử và quan trường.

- Thông điệp: Phản ánh sự suy đồi của nền giáo dục phong kiến cuối mùa.