6 Bài hướng dẫn xuất sắc nhất: Nghị luận xã hội (Ngữ Văn 10 - Chân trời sáng tạo)

*Bản chất và nghệ thuật viết văn nghị luận xã hội

- Đặc điểm: Văn nghị luận xã hội là dạng bài sử dụng hệ thống lập luận chặt chẽ cùng những minh chứng xác thực để phân tích sâu sắc các vấn đề trong đời sống (bao gồm tư tưởng đạo đức, hiện tượng xã hội hoặc quan điểm cá nhân), từ đó giúp người đọc có cái nhìn đa chiều và đề xuất giải pháp khả thi.

Yêu cầu cốt lõi:

• Xác định và lý giải rõ ràng vấn đề trọng tâm
• Phát triển tối thiểu hai luận điểm chính với quan điểm cá nhân rõ ràng (ủng hộ/phản đối)
• Sử dụng dẫn chứng thực tế, có sức thuyết phục cao
• Sắp xếp luận điểm mạch lạc, hệ thống
• Diễn đạt trong sáng, giàu sức gợi cảm
• Tuân thủ cấu trúc ba phần: khởi đề, triển khai, kết luận

Mở bài: Giới thiệu vấn đề và tính thời sự của nó

Thân bài: Phân tích sâu ít nhất hai khía cạnh then chốt với hệ thống lập luận vững chắc

Kết bài: Khẳng định giá trị thực tiễn và ý nghĩa nhân văn của vấn đề

*Phân tích tài liệu tham khảo

Câu hỏi 1: Ngữ liệu có đáp ứng đầy đủ yêu cầu về bố cục?

Nhận định: Đạt yêu cầu với:

- Giải thích rõ ràng vấn đề cốt lõi

- Hệ thống luận điểm khoa học, dẫn chứng sinh động

Câu hỏi 2: Giá trị của việc định nghĩa "thần tượng" ngay phần mở đầu?

Đánh giá: Cách làm này giúp:

- Xác lập nền tảng nhận thức chung

- Tạo cơ sở vững chắc cho các luận điểm tiếp theo

*Hướng dẫn thực hành

Bước 1: Khởi động

- Lựa chọn chủ đề phù hợp (động lực học tập, văn hóa mạng...)

- Xác định mục tiêu và đối tượng độc giả cụ thể

- Thu thập tư liệu đa chiều, đáng tin cậy

Bước 2: Xây dựng khung bài

- Phát triển hệ thống luận điểm chính phụ

- Chuẩn bị lập luận và minh chứng cho từng luận điểm

Bước 3: Triển khai nội dung

- Phát triển ý thành các đoạn văn hoàn chỉnh

- Sử dụng từ ngữ liên kết tự nhiên, mạch lạc

Bước 4: Hoàn thiện

- Kiểm tra và chỉnh sửa toàn diện bài viết

*Bài mẫu tham khảo: Sức mạnh của động lực học tập

Dàn ý:

1. Giải mã khái niệm động lực học tập

2. Hành trình hình thành và phát triển động lực

3. Vai trò quyết định của động lực học tập

4. Bí quyết nuôi dưỡng động lực bền vững

Bài viết minh họa:

Học tập là cuộc hành trình dài cần có ngọn hải đăng dẫn đường - đó chính là động lực học tập. Một động lực rõ ràng không chỉ là la bàn định hướng mà còn là nguồn năng lượng vô tận giúp mỗi người vượt qua mọi thử thách trên con đường chinh phục tri thức...

Phân tích tài liệu tham khảo

Câu 1 (trang 56, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Yêu cầu: Đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu bố cục của văn bản nghị luận xã hội

Giải đáp

- Ngữ liệu hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn về bố cục:

+ Vấn đề nghị luận được xác định và giải thích rõ ràng

+ Hệ thống luận điểm chặt chẽ với dẫn chứng xác thực, thuyết phục

Câu 2 (trang 56, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Yêu cầu: Phân tích hiệu quả của việc định nghĩa "thần tượng" ngay phần mở đầu

Giải đáp

     Việc giải nghĩa khái niệm "thần tượng" ngay phần mở đầu thân bài là hoàn toàn hợp lý. Cách làm này vừa giúp độc giả nắm bắt vấn đề, vừa tạo nền tảng vững chắc cho các luận điểm tiếp theo, nâng cao tính thuyết phục của bài viết.

Câu 3 (trang 56, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Yêu cầu: Nhận định về cách vận dụng lí lẽ và dẫn chứng

Giải đáp

     Tác giả đã sử dụng hệ thống lí lẽ và bằng chứng một cách khoa học, hợp lý. Các minh chứng được đưa ra ngay sau mỗi luận điểm chính giúp vấn đề được làm sáng tỏ một cách rõ ràng và thuyết phục.

Câu 4 (trang 56, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Yêu cầu: Phân tích cách thể hiện quan điểm cá nhân

Giải đáp

- Các biểu hiện rõ nét về quan điểm cá nhân:

+ "Theo quan điểm của tôi, vấn đề này cần được giải quyết thấu đáo qua những câu hỏi then chốt"

+ Cụm từ "Theo tôi" được nhắc lại nhiều lần

=> Nhận xét: Cách diễn đạt này giúp bài viết thể hiện rõ lập trường cá nhân, đồng thời tạo sự đồng cảm với người đọc về vấn đề được bàn luận.

Câu 5 (trang 56, SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Yêu cầu: Rút ra bài học về cách trình bày quan điểm

Giải đáp

- Khẳng định rõ quan điểm cá nhân về vấn đề

- Xác định phạm vi và trọng tâm nghị luận

- Xây dựng hệ thống luận điểm, dẫn chứng có sức thuyết phục cao

* Bản chất của văn nghị luận xã hội:

Văn nghị luận xã hội là hành trình khám phá chân lý qua ngòi bút, nơi tác giả sử dụng hệ thống luận điểm chặt chẽ cùng những dẫn chứng sinh động để phân tích các vấn đề nhân sinh. Đó không chỉ là cuộc đối thoại trí tuệ mà còn là cách định hướng nhận thức và hành động trước những vấn đề nóng hổi của xã hội.

* Yêu cầu cốt lõi:

- Xác định và giải mã vấn đề một cách sáng rõ

- Xây dựng ít nhất hai luận điểm then chốt với quan điểm cá nhân rõ ràng

- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý lẽ sắc bén và minh chứng thực tế

- Sắp xếp ý tưởng theo trình tự logic từ khái quát đến cụ thể

- Diễn đạt mạch lạc, uyển chuyển nhưng đầy sức thuyết phục

- Đảm bảo cấu trúc ba phần hoàn chỉnh: mở bài ấn tượng, thân bài sâu sắc và kết bài đọng lại dư âm

* Phân tích ngữ liệu mẫu:

Hiện tượng thần tượng trong xã hội hiện đại

Câu 1: Ngữ liệu đáp ứng đầy đủ yêu cầu về bố cục với hệ thống luận điểm được triển khai logic từ mở bài đến kết bài, tạo thành một chỉnh thể nghệ thuật hoàn hảo.

Câu 2: Việc định nghĩa "thần tượng" ngay phần đầu như đặt nền móng vững chắc, giúp người đọc có hệ quy chiếu rõ ràng để tiếp nhận các luận điểm tiếp theo.

Câu 3: Tác giả xây dựng ba luận điểm chính: bản chất thần tượng - nguyên nhân ngộ nhận - giá trị nhân văn. Mỗi luận điểm được củng cố bằng hệ thống dẫn chứng đa chiều, tạo sức nặng thuyết phục.

Câu 4: Các cụm từ như "theo quan sát của tôi" thể hiện rõ quan điểm cá nhân nhưng vẫn mở ra không gian đối thoại, tăng tính thuyết phục cho bài viết.

Câu 5: Kinh nghiệm quý: (1) Xác lập rõ vấn đề nghị luận (2) Bố cục chặt chẽ ba phần (3) Kết hợp hài hòa luận điểm và dẫn chứng (4) Thể hiện rõ tiếng nói cá nhân.

* Quy trình sáng tạo:

Đề tài gợi ý:

- Động lực học tập - chìa khóa thành công

- Văn hóa ứng xử trên mạng xã hội

- Giá trị của lòng vị tha

- Xu hướng của giới trẻ ngày nay

Bước 1: Chuẩn bị

- Chọn đề tài phù hợp với sở trường và có tính thời sự

- Xác định mục tiêu và đối tượng độc giả

- Thu thập tư liệu đa chiều từ nhiều nguồn

Bước 2: Lập dàn ý

- Phân tích đề tài thành các khía cạnh then chốt

- Xây dựng hệ thống luận điểm theo trình tự hợp lý

- Lựa chọn dẫn chứng tiêu biểu cho mỗi luận điểm

Bước 3: Viết bài

- Triển khai dàn ý thành các đoạn văn mạch lạc

- Đảm bảo mỗi đoạn có câu chủ đề rõ ràng

- Sử dụng từ ngữ liên kết để tạo sự liền mạch

Bài mẫu tham khảo:

Trong thời đại số, hiện tượng "thần tượng" đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống giới trẻ. Tuy nhiên, ranh giới giữa ngưỡng mộ lành mạnh và sự cuồng nhiệt mù quáng đôi khi trở nên mong manh.

Thần tượng, xét về bản chất, là hình mẫu lý tưởng mà chúng ta hướng tới để hoàn thiện bản thân. Nhưng trong xã hội hiện đại, nhiều bạn trẻ đang đánh đồng thần tượng với những ngôi sao giải trí nhất thời, dành quá nhiều thời gian và công sức để theo đuổi những giá trị hời hợt bên ngoài.

Hiện tượng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có sự thiếu vắng những định hướng giá trị cốt lõi và áp lực từ cộng đồng mạng. Thần tượng thực sự phải là người truyền cảm hứng, giúp ta nhận ra và phát huy những giá trị tốt đẹp trong chính mình, chứ không phải là đối tượng để bắt chước một cách mù quáng.

Mỗi người trẻ cần tỉnh táo để phân biệt giữa ngưỡng mộ lành mạnh và sự cuồng nhiệt thái quá. Hãy biến thần tượng thành động lực để phát triển bản thân, chứ không phải để đánh mất chính mình.

Bước 4: Hoàn thiện

- Đọc lại và chỉnh sửa ngôn từ

- Kiểm tra tính logic của lập luận

- Đảm bảo sức thuyết phục của dẫn chứng

Phân tích chuyên sâu ngữ liệu tham khảo

Câu 1: Đánh giá bố cục bài nghị luận xã hội

Ngữ liệu thể hiện sự hoàn chỉnh về mặt cấu trúc với:

• Phần mở bài xác định rõ vấn đề nghị luận
• Thân bài triển khai hệ thống luận điểm logic
• Sử dụng dẫn chứng chọn lọc, có tính đại diện

Câu 2: Giá trị của việc định nghĩa khái niệm

Chiến lược định nghĩa "thần tượng" ngay đầu bài mang lại:

• Tạo khung tham chiếu chung cho người đọc
• Thiết lập nền tảng cho các luận điểm tiếp theo
• Tăng tính thuyết phục của bài viết

Câu 3: Nghệ thuật lập luận

Tác giả thể hiện sự tinh tế trong:

• Cách sắp xếp lí lẽ theo trình tự hợp lý
• Lựa chọn bằng chứng tiêu biểu, gần gũi
• Kết nối chặt chẽ giữa luận điểm và dẫn chứng

Câu 4: Dấu ấn cá nhân trong văn phong

Các yếu tố ngôn ngữ đặc trưng:

• Sử dụng đại từ nhân xưng "theo tôi"
• Câu văn mang tính chủ quan rõ nét
• Tạo sự đồng cảm với người đọc

Câu 5: Bài học rút ra

Kinh nghiệm quý giá về:

• Cách trình bày quan điểm cá nhân
• Phương pháp xây dựng hệ thống luận điểm
• Nghệ thuật sử dụng dẫn chứng

Thực hành viết luận

Đề tài gợi ý:

• Động lực học tập - Chìa khóa thành công
• Văn hóa ứng xử thời đại số
• Giá trị của lòng vị tha
• Xu hướng giới trẻ hiện đại

Mẫu bài viết: Tầm quan trọng của động cơ học tập

Trong xã hội tri thức, động cơ học tập chính là động lực then chốt giúp mỗi cá nhân:

• Vượt qua khó khăn trong học tập
• Biến việc học thành niềm vui
• Đạt được thành công bền vững

Bài viết cần tập trung phân tích:

1. Bản chất của động cơ học tập
2. Cơ chế hình thành và phát triển
3. Tác động tích cực đến kết quả học tập
4. Giải pháp xây dựng động cơ lành mạnh