6 bài phân tích tinh tế nhất về vẻ đẹp thi phẩm 'Tiếng gà trưa' (Ngữ văn 7 - SGK Cánh diều)

1. Khởi động cùng tác giả

- Xuân Quỳnh (1942-1988):

• Tên thật Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê gốc Hà Đông (Hà Nội)
• Nữ thi sĩ tài hoa của thơ ca hiện đại, được mệnh danh 'nữ hoàng thơ tình'
• Phong cách thơ giản dị mà sâu lắng, khắc họa tình cảm gia đình và vẻ đẹp đời thường
• Đạt Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật (2011)
• Tác phẩm tiêu biểu: 'Hoa dọc chiến hào', 'Tự hát', 'Bầu trời trong quả trứng'...

- 'Tiếng gà trưa' sáng tác thời kháng chiến chống Mỹ, in trong tập 'Hoa dọc chiến hào' (1968)

- Gợi nhớ những kỷ niệm ấm áp bên gia đình

2. Hành trình khám phá

Câu 1. Đặc điểm hình thức:

• Dòng ngắn nhất: 'Tiếng gà trưa'
• Số dòng mỗi khổ không đồng đều

Câu 2. Nhạc điệu thơ:

• Vần phóng khoáng: xa - ta, trắng - nắng...
• Nhịp chủ đạo: 2/3 hoặc 3/2

Câu 3. Ký ức ùa về:

• Hình ảnh gà mái mơ điểm trắng, gà vàng óng nắng
• Bà tần tảo soi trứng, dành dụm mua quần áo mới
• Kỷ niệm ngày nhỏ bị bà mắng vì tò mò xem gà đẻ

3. Suy ngẫm và cảm nhận

Câu 1. Mạch cảm xúc chủ đạo: nỗi nhớ quê hương qua tiếng gà trưa, của người lính xa nhà

Câu 2. Điệp khúc 'Tiếng gà trưa' (3 lần) gợi về tuổi thơ với hình ảnh đẹp nhất là bà chắt chiu từng quả trứng

Câu 3. Chân dung bà hiện lên qua lời mắng yêu, đôi tay khum soi trứng, nỗi lo sương muối - tình bà cháu thiêng liêng, ấm áp

Câu 4. Gia đình luôn là điểm tựa tinh thần vững chắc nhất

Khám phá nghệ thuật thơ ca

Câu 1. Điểm nhấn âm thanh: Tiếng gà 'cục... cục tác' trở thành nhạc điệu chủ đạo xuyên suốt bài thơ

Câu 2. Nghệ thuật ẩn dụ: Sự chuyển đổi tinh tế giữa các giác quan tạo chiều sâu cảm xúc

Câu 3. Nhịp điệu độc đáo: Cùng 5 tiếng nhưng mỗi dòng mang nhịp điệu riêng biệt

Câu 4. Tầng ý nghĩa sâu sắc: Khổ thơ kết tinh tình yêu gia đình và lý tưởng cách mạng

Giá trị nội dung

Câu 1. Nhan đề như tấm gương phản chiếu vẻ đẹp toàn bài: từ âm thanh giản dị đến tình cảm cao quý

Câu 2. Mạch cảm xúc tuần tự: Tiếng gà → Kỷ niệm → Tình bà cháu → Lý tưởng chiến đấu

Câu 3. Phát hiện tinh tế: Nhịp thơ chậm rãi tạo không gian suy tưởng, chất chứa nỗi niềm

Câu 4. Nghệ thuật ngôn từ: Điệp âm, đảo ngữ, sóng đôi cấu trúc... làm bật lên tầng ý nghĩa

Câu 5. Thông điệp xuyên suốt: Tình yêu gia đình là cội nguồn sức mạnh chiến đấu

Câu 6. Giá trị bổ sung: Làm sáng tỏ mối liên hệ giữa nghệ thuật ngôn từ và tâm tư tác giả

I. Tổng quan tác phẩm phân tích

1. Xuất xứ: Trích từ công trình nghiên cứu "Vẻ đẹp ngôn ngữ văn học" - NXB Giáo dục

2. Thể loại: Văn nghị luận văn học với hệ thống luận điểm chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục

3. Cấu trúc:

• Phần mở: Phân tích khổ thơ đầu - tiếng gà gọi ký ức
• Phần triển khai: Khám phá hình ảnh tuổi thơ qua khổ thơ hai
• Phần đặc sắc: Nhấn mạnh 6 dòng thơ độc đáo
• Phần kết: Tổng hòa giá trị tác phẩm

4. Giá trị: Làm rõ vẻ đẹp ngôn từ và chiều sâu cảm xúc bài thơ

5. Nghệ thuật: Phân tích sắc bén kết hợp ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc

Khám phá tinh hoa nghệ thuật

Văn bản đưa ta vào hành trình cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp thi phẩm 'Tiếng gà trưa', phân tích tinh tế các biện pháp tu từ để làm nổi bật giá trị nghệ thuật đặc sắc.

Hành trình khám phá

1. Nghệ thuật ngôn từ: Phân tích cách sử dụng điệp âm 'cục... cục tác' tạo nhạc điệu chân thực

2. Ẩn dụ chuyển đổi: Làm rõ nghệ thuật chuyển tải cảm xúc qua tương đồng giác quan

3. Nhịp điệu độc đáo: Khám phá cách ngắt nhịp biến hóa trong cấu trúc 5 chữ

4. Tầng ý nghĩa: Lý giải vì sao khổ cuối được đánh giá là xúc động nhất với tình cảm thiêng liêng dành cho quê hương, gia đình

Giá trị đặc biệt

- Phân tích hệ thống hình ảnh: từ con gà mái mơ đến bức tranh tuổi thơ

- Làm nổi bật nghệ thuật sóng đôi câu thơ và phép so sánh tinh tế

- Chứng minh sự hòa quyện giữa hình thức nghệ thuật và nội dung sâu sắc

- Mở rộng hiểu biết về thi pháp và thông điệp nhân văn của tác phẩm

I. Tác giả và tác phẩm

- Đinh Trọng Lạc (1928-2000): Nhà phê bình văn học tinh tế, quê Hà Nội

- Thể loại: Nghị luận văn học xuất sắc, phân tích chiều sâu thi phẩm

II. Hành trình khám phá

1. Nghệ thuật ngôn từ:

• Điệp âm "cục... cục tác" tạo nhịp điệu chân thực
• Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đa chiều
• Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3 đầy biến hóa

2. Hình ảnh biểu tượng:

• Con gà mái mơ - hoa đốm trắng
• Gà mái vàng - lông óng nắng
• Bà khum soi trứng - chắt chiu yêu thương

3. Tầng ý nghĩa:

• Ký ức tuổi thơ ấm áp
• Tình bà cháu thiêng liêng
• Lý tưởng chiến đấu vì Tổ quốc

III. Giá trị đặc biệt

- Phân tích hệ thống: Từ ngữ → Hình ảnh → Biểu tượng → Thông điệp

- Làm nổi bật sự hòa quyện giữa:

• Tính dân tộc và hiện đại
• Cái riêng và cái chung
• Nghệ thuật và nhân văn

- Khẳng định vị trí đặc biệt của thi phẩm trong nền thơ ca Việt Nam

I. Tác giả và tác phẩm

- Đinh Trọng Lạc (1928-2000): Nhà phê bình văn học xuất sắc, quê Hà Nội

- Thể loại: Nghị luận văn học sâu sắc, phân tích đa chiều

II. Giá trị nghệ thuật đặc sắc

1. Ngôn từ:

• Điệp âm "cục... cục tác" tạo nhạc điệu chân thực
• Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đầy sáng tạo
• Nhịp thơ linh hoạt 3/2, 2/3 đầy biến hóa

2. Hình ảnh:

• Con gà mái mơ - hoa đốm trắng
• Gà mái vàng - lông óng nắng
• Bà khum soi trứng - chắt chiu yêu thương

III. Tầng ý nghĩa sâu sắc

- Ký ức tuổi thơ ấm áp

- Tình bà cháu thiêng liêng

- Lý tưởng chiến đấu vì Tổ quốc

IV. Giá trị đặc biệt

- Phân tích hệ thống: Từ ngữ → Hình ảnh → Biểu tượng → Thông điệp

- Kết hợp hài hòa giữa:

• Tính dân tộc và hiện đại
• Cá nhân và cộng đồng
• Nghệ thuật và nhân văn

- Khẳng định vị trí quan trọng trong nền thơ ca Việt Nam