6 bài phân tích xuất sắc nhất tác phẩm "Chữ người tử tù" (Ngữ văn 11 - SGK Cánh diều)

CÂU HỎI TRỌNG TÂM

Câu 1. Tác giả đã khéo léo đặt ra vấn đề gì và có nhận định tinh tế nào về phong cách sáng tác của các nhà văn?

Gợi mở

Bài viết nêu bật vấn đề phong cách độc đáo trong sáng tác văn chương, với nhận định sâu sắc: Những ngòi bút tài hoa luôn kiến tạo nên thế giới nhân vật mang dấu ấn riêng không thể trộn lẫn.

Câu 2. Đâu là căn nguyên khiến tác giả ví "Chữ người tử tù" như khúc khải hoàn của ánh sáng trước bóng tối?

Khám phá

Tác phẩm được xem như bản hùng ca về sự toàn thắng của cái đẹp, nơi thiên lương cao cả đối chọi với sự tầm thường thô bỉ, nơi tài hoa rạng ngời lấn át những gì nhem nhuốc đời thường.

Câu 3. Những biểu hiện nào của nhân vật đã phác họa nên chân dung "bậc vô úy"?

Phân tích

Huấn Cao - kẻ "ngang dọc trời Nam", đến cái chết chém cũng chẳng nao lòng.

• Viên quản ngục: Dám sống ngang tàng trong chốn lao tù.

=> Họ là hiện thân của khí phách kiên cường, thách thức mọi uy quyền tàn bạo.

Câu 4. Người viết đã khai mở chiều sâu nào trong tính cách nhân vật truyện ngắn này?

Lý giải

Phân tích tác phẩm không chỉ ca ngợi tinh thần bất khuất của các nhân vật, mà còn phải trân trọng chính nỗi sợ thiêng liêng của họ - sự kính sợ trước những giá trị chân chính.

Câu 5. Phần 3 làm nổi bật vẻ đẹp gì nơi quản ngục? Thông điệp ẩn sau hình tượng ấy?

Suy ngẫm

Đoạn văn tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn quản ngục - cái cúi đầu đầy thành kính trước tài năng và nhân cách khiến con người trở nên cao quý. Thông điệp sâu xa: Hãy chỉ cúi mình trước những giá trị đích thực của cuộc đời.

Tái hiện kiệt tác "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân

Những bậc thầy văn chương thực thụ luôn kiến tạo nên vũ trụ nhân vật mang dấu ấn riêng. Trong thế giới nghệ thuật của Nguyễn Tuân tồn tại hai thái cực đối lập: những tâm hồn tài hoa với thiên lương trong sáng và những kẻ tầm thường phàm tục.

Khám phá mới từ "Chữ người tử tù"

Phê bình của Nguyễn Đăng Mạnh

Giữa chốn ngục tù tăm tối, ba ngôi sao lẻ loi - Huấn Cao, viên quản ngục và thơ lại - đã tìm thấy nhau trong mối giao cảm kỳ lạ. Từ chỗ nghi kỵ, họ dần nhận ra sự tương đồng trong tâm hồn: cùng trân quý cái đẹp, cùng kính trọng nghĩa khí. Ánh sáng của thiên lương đã chiến thắng bóng tối nơi ngục thất, tạo nên "cảnh tượng xưa nay chưa từng có" - nơi cái đẹp ngự trị giữa chốn nhơ nhớp.

Tác phẩm không chỉ ca ngợi khí phách "vô úy" mà còn đề cao sự "biết sợ" đúng cách. Cái cúi đầu đầy thành kính của viên quản ngục trước Huấn Cao không phải sự hèn hạ, mà là sự tôn vinh cái đẹp, cái thiện. Như câu thơ bất hủ của Cao Bá Quát: "Một đời chỉ biết cúi đầu trước hoa mai", đó mới chính là biểu hiện của nhân cách cao thượng.

Khám phá vẻ đẹp "Chữ người tử tù"

Nguyễn Tuân - bậc thầy của cái đẹp, đã tạo nên kiệt tác văn chương mang đậm dấu ấn cá nhân. Tác phẩm "Chữ người tử tù" trong tập "Vang bóng một thời" là minh chứng rõ nét cho tài năng và tâm hồn nghệ sĩ của ông, thể hiện sự trân quý những giá trị truyền thống qua thú chơi chữ thanh tao.

Nhan đề tác phẩm chứa đựng nghịch lý đầy ám ảnh: sự giao thoa giữa cái đẹp (chữ) và cái chết (người tử tù). Điều này dự báo một cuộc gặp gỡ kỳ lạ giữa Huấn Cao - nghệ sĩ bậc thầy của thư pháp và viên quản ngục - người say mê cái đẹp. Mối quan hệ đặc biệt này được đặt trong bối cảnh ngục tù tăm tối, nơi ánh sáng của nghệ thuật và nhân cách sẽ chiến thắng bóng tối của sự tầm thường.

Huấn Cao hiện lên như một biểu tượng của cái đẹp toàn mỹ: tài năng thư pháp đạt đến độ siêu phàm, khí phách hiên ngang của bậc anh hùng, và tấm lòng thiên lương trong sáng. Ông chỉ trao chữ - trao linh hồn mình - cho những tấm lòng tri kỷ, không vì uy quyền hay vật chất. Cảnh cho chữ trong ngục trở thành khoảnh khắc thiêng liêng, nơi cái đẹp tỏa sáng rực rỡ giữa chốn nhơ nhớp.

Viên quản ngục là nhân vật mang nhiều bi kịch nhưng cũng đầy cao cả. Sống trong môi trường tàn bạo nhưng vẫn giữ được tâm hồn nghệ sĩ, biết trân trọng cái đẹp. Cái cúi đầu cuối cùng của ông trước Huấn Cao không phải sự hèn kém, mà là sự tôn thờ chân chính dành cho nghệ thuật và nhân cách cao đẹp.

Bằng ngòi bút tài hoa, Nguyễn Tuân đã tạo nên một tác phẩm bất hủ, khẳng định sức mạnh bất diệt của cái đẹp. "Chữ người tử tù" như lời tuyên ngôn nghệ thuật: cái đẹp chân chính có thể cảm hóa con người, chiến thắng mọi hoàn cảnh tăm tối nhất.

Hướng dẫn tiếp cận tác phẩm

Yêu cầu chuẩn bị:

- Khám phá trước văn bản phê bình "Lại đọc Chữ người tử tù", tìm hiểu sâu về học giả Nguyễn Đăng Mạnh - bậc thầy phê bình văn học Việt Nam.

- Kết nối với những hiểu biết đã có về tác phẩm để thấu hiểu giá trị nghị luận.

Đôi nét về Nguyễn Đăng Mạnh:

Nguyễn Đăng Mạnh (1930-2018) - nhà giáo, nhà phê bình lỗi lạc, người đã dành trọn đời mình cho sự nghiệp nghiên cứu và giảng dạy văn học. Những công trình của ông về các tác gia lớn như Nguyễn Tuân, Tố Hữu, Xuân Diệu... đã trở thành tài liệu quý giá cho nhiều thế hệ.

Khám phá tác phẩm:

Văn bản làm nổi bật giá trị nhân văn sâu sắc của truyện ngắn, nơi cái đẹp và thiên lương chiến thắng bóng tối. Qua ba luận điểm chính:

1. Sự tỏa sáng của nhân cách cao đẹp giữa chốn ngục tù

2. Khí phách kiên cường của những tâm hồn lớn

3. Sự thức tỉnh và cảm hóa bằng cái đẹp

Bài học nhân sinh:

Tác phẩm dạy ta rằng: "Cúi đầu trước cái đẹp không phải sự hèn yếu, mà là biểu hiện của nhân cách cao thượng". Cái đẹp chân chính có sức mạnh cảm hóa phi thường, có thể chiến thắng mọi hoàn cảnh tăm tối nhất.

Hướng dẫn khám phá tác phẩm

Chuẩn bị:

- Tìm hiểu về nhà phê bình Nguyễn Đăng Mạnh - bậc thầy trong nghiên cứu văn học Việt Nam hiện đại, người có nhiều đóng góp quan trọng cho nền giáo dục nước nhà.

- Ôn lại kiến thức về tác phẩm "Chữ người tử tù" để thấy rõ hơn giá trị nghị luận của văn bản.

Khám phá nội dung:

1. Thế giới nhân vật đặc sắc: Nguyễn Tuân đã xây dựng thành công hai tuyến nhân vật đối lập: những tâm hồn tài hoa với thiên lương trong sáng và những kẻ tầm thường phàm tục.

2. Chiến thắng của cái đẹp: Tác phẩm là bản hùng ca về sự toàn thắng của ánh sáng trước bóng tối, nơi thiên lương cao cả chiến thắng sự tầm thường thô bỉ.

3. Khí phách kiên cường: Các nhân vật chính đều thể hiện tinh thần "vô úy", dám thách thức mọi uy quyền tàn bạo.

Bài học nhân sinh:

- Cái đẹp chân chính có sức mạnh cảm hóa phi thường, có thể chiến thắng mọi hoàn cảnh tăm tối nhất.

- "Cúi đầu trước cái đẹp không phải sự hèn yếu, mà là biểu hiện của nhân cách cao thượng".

- Môi trường có thể ảnh hưởng nhưng không thể làm tha hóa những tâm hồn thực sự trong sáng.

Khám phá giá trị tác phẩm

1. Đặc sắc nội dung và nghệ thuật:

- Sự chiến thắng của cái đẹp và thiên lương trước cái ác

- Quan niệm thẩm mỹ độc đáo của Nguyễn Tuân về con người và nghệ thuật

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật đa chiều, sử dụng hiệu quả thủ pháp đối lập

2. Vẻ đẹp nhân vật qua lập luận:

- Ánh sáng nhân cách giữa bóng tối ngục tù

- Khí phách kiên cường của những tâm hồn lớn

- Sự thức tỉnh trước cái đẹp và thiên lương

3. Bài học nhân sinh sâu sắc:

- Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa vượt lên mọi hoàn cảnh

- Sự cúi đầu trước chân - thiện - mỹ là biểu hiện của nhân cách cao thượng

- Môi trường không thể làm tha hóa những tâm hồn thực sự trong sáng

- Nghệ thuật chân chính luôn bất tử và có giá trị nhân văn vĩnh cửu