6 Bài soạn mẫu "Tìm hiểu chung về phép lập luận chứng minh" lớp 7 ấn tượng nhất

KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

- Trong cuộc sống, chân lý thường được khẳng định bằng những bằng chứng không thể chối cãi. Tương tự, trong văn nghị luận, để làm sáng tỏ một luận điểm, ta cần vận dụng những lập luận sắc bén cùng minh chứng xác thực đã được kiểm nghiệm.

- Nghệ thuật lập luận đòi hỏi sự chắt lọc tinh tế, đánh giá thấu đáo và phân tích sâu sắc mới có thể chinh phục được người đọc.

I. NGHỆ THUẬT CHỨNG MINH

Câu 1 - Trang 41 SGK

Hãy khám phá: Trong thực tế, khi nào con người cần vận dụng phép chứng minh? Khi muốn thuyết phục ai đó tin vào lời nói của mình, bạn cần làm gì? Qua đó, hãy đúc kết bản chất của việc chứng minh.

Gợi mở:

Cuộc sống luôn đòi hỏi những minh chứng cụ thể để phân định đúng sai. Muốn người khác tin vào lời nói của mình, bạn cần trình bày sự việc một cách rõ ràng, đưa ra nhân chứng, vật chứng và lập luận logic. Ví dụ, khi khẳng định "bạn A xuất sắc nhất lớp", cần chứng minh bằng: thành tích học tập vượt trội, năng lực thực chất được thầy cô công nhận, khả năng tư duy độc lập...

Chứng minh chính là nghệ thuật sử dụng sự thật khách quan để xác lập niềm tin.

Câu 2 - Trang 41 SGK

Trong văn nghị luận thuần túy, khi chỉ được phép sử dụng ngôn từ, làm thế nào để xây dựng được hệ thống lập luận vững chắc, thuyết phục?

Gợi mở:

Khi bị giới hạn trong khuôn khổ ngôn từ, người viết cần xây dựng hệ thống luận điểm chặt chẽ, luận cứ xác đáng và lập luận logic. Mỗi ý kiến đưa ra đều phải được bảo vệ bằng những dẫn chứng có nguồn gốc rõ ràng và lý lẽ sắc bén.

Câu 3 - Trang 41 SGK

Phân tích bài luận mẫu:

BÀI HỌC TỪ NHỮNG VẤP NGÃ

Cuộc đời mỗi người là chuỗi những lần chập chững đầu tiên: những bước đi đầu đời loạng choạng, những ngụp lặn đầu tiên trong hồ bơi cuộc sống, hay những cú đánh hụt trong trận đấu đầu tiên...

Oan Đi-xnây từng bị sa thải vì "thiếu sáng tạo", nhiều lần đứng bên bờ vực phá sản trước khi tạo nên đế chế giải trí huyền thoại.

Nhà bác học Lu-i Pa-xtơ thuở nhỏ chỉ là học sinh trung bình môn Hóa - môn học sau này làm nên tên tuổi ông.

Đại văn hào Lép Tôn-xtôi từng bị đình chỉ học vì "thiếu năng lực và ý chí", trước khi viết nên kiệt tác văn chương.

Hen-ri Pho trải qua năm lần thất bại thảm hại trước khi ghi tên vào lịch sử.

Danh ca En-ri-cô Ca-ru-xô từng bị đánh giá là "không có chất giọng", nhưng sau này trở thành huyền thoại.

Thông điệp sâu sắc: Đừng để nỗi sợ thất bại cướp đi của bạn những cơ hội quý giá. Hãy dũng cảm bước tiếp!

(Theo Trái tim có điều kì diệu)

Khám phá:

a) Luận đề trung tâm: "Đừng sợ vấp ngã" được thể hiện qua các câu then chốt:

- "Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ"

- "Xin bạn chớ lo thất bại"

b) Nghệ thuật lập luận:

* Mở bài: Khéo léo dẫn dắt bằng những trải nghiệm chung

* Thân bài: Hệ thống 5 minh chứng lịch sử về:

- Con đường gian nan của các thiên tài

- Những định kiến ban đầu về năng lực

- Sự kiên trì vượt qua thất bại

* Kết bài: Thông điệp truyền cảm hứng

Các dẫn chứng đều là sự thật lịch sử không thể bác bỏ, cho thấy nghệ thuật chứng minh là dùng những chân lý đã được kiểm nghiệm để bảo vệ luận điểm mới.

II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG

Phân tích văn bản (trang 43 - SGK Ngữ văn 7 tập 2):

a) Luận đề chính: "Không sợ sai lầm" được triển khai qua các ý:

(1) Sợ hãi sẽ triệt tiêu cơ hội tự lập

(2) Thất bại là mẹ thành công

(3) Không ai muốn sai lầm

(4) Sai lầm mang lại bài học quý

(5) Dám làm là dám làm chủ số phận

(6) Hoàn hảo tuyệt đối chỉ là ảo tưởng

b) Hệ thống luận cứ thuyết phục:

- Những ví dụ thực tế về hậu quả của sự sợ hãi

- Quy luật tất yếu của sai lầm trên đường thành công

- Cách ứng xử khôn ngoan với thất bại

c) Điểm khác biệt: Bài này tập trung vào phân tích nguyên lý hơn là kể chuyện, giúp người đọc tự rút ra bài học từ những trải nghiệm của chính mình.

I. Nền tảng lý thuyết

Câu 1. Hãy khám phá: Trong thực tiễn cuộc sống, khi nào con người cần vận dụng phép chứng minh? Khi muốn thuyết phục người khác tin vào lời nói của mình, bạn cần áp dụng những phương pháp nào? Từ đó rút ra bản chất của việc chứng minh.

Gợi mở:

Cuộc sống luôn đòi hỏi những minh chứng cụ thể để phân định chân lý. Muốn người khác tin tưởng, bạn cần trình bày sự việc rõ ràng, đưa ra bằng chứng xác thực và lập luận logic. Ví dụ, để chứng minh tình trạng sức khỏe, cần xuất trình giấy tờ y tế hợp lệ... Qua đó thấy rằng, chứng minh chính là nghệ thuật sử dụng sự thật khách quan để thiết lập niềm tin.

Câu 2. Trong văn nghị luận thuần túy, khi chỉ được phép sử dụng ngôn từ, làm thế nào để xây dựng hệ thống lập luận thuyết phục?

Gợi mở:

Trong khuôn khổ văn bản nghị luận, cần vận dụng linh hoạt hệ thống luận điểm chặt chẽ, luận cứ xác đáng và phương pháp lập luận khoa học. Mỗi ý kiến đều phải được bảo vệ bằng dẫn chứng có nguồn gốc rõ ràng và lý lẽ sắc bén, được sắp xếp hợp lý để tạo sức thuyết phục tối đa.

Câu 3. Phân tích bài luận mẫu:

BÀI HỌC TỪ THẤT BẠI

Cuộc đời mỗi người là chuỗi những lần đầu tiên đáng nhớ: những bước đi chập chững, những ngụp lặn đầu đời trong hồ bơi cuộc sống, hay những cú đánh hụt trong trận đấu đầu tiên...

Oan Đi-xnây từng bị sa thải vì "thiếu sáng tạo", nhiều lần đứng bên bờ vực phá sản trước khi tạo dựng đế chế giải trí huyền thoại.

Nhà bác học Lu-i Pa-xtơ thuở nhỏ chỉ là học sinh trung bình môn Hóa - chính môn học sau này làm nên tên tuổi ông.

Đại văn hào Lép Tôn-xtôi từng bị đình chỉ học vì "thiếu năng lực", trước khi viết nên kiệt tác văn chương bất hủ.

Hen-ri Pho trải qua năm lần thất bại thảm hại trước khi ghi tên vào lịch sử.

Danh ca En-ri-cô Ca-ru-xô từng bị đánh giá "không có chất giọng", nhưng sau này trở thành huyền thoại âm nhạc.

Thông điệp sâu sắc: Đừng để nỗi sợ thất bại cướp đi của bạn những cơ hội quý giá. Hãy dũng cảm tiến bước!

(Theo Trái tim có điều kỳ diệu)

Khám phá:

a) Luận đề trung tâm: "Đừng sợ vấp ngã" thể hiện qua:

- "Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ"

- "Xin bạn chớ lo thất bại"

b) Nghệ thuật lập luận:

* Mở bài: Dẫn dắt khéo léo bằng trải nghiệm chung

* Thân bài: Hệ thống 5 minh chứng lịch sử về:

- Con đường gian nan của thiên tài

- Định kiến ban đầu về năng lực

- Sự kiên trì vượt qua nghịch cảnh

* Kết bài: Thông điệp truyền cảm hứng

Các dẫn chứng đều là sự thật lịch sử không thể bác bỏ, minh họa rõ nét nghệ thuật dùng chân lý đã được kiểm nghiệm để bảo vệ luận điểm mới.

II. Thực hành ứng dụng

Phân tích văn bản:

DŨNG CẢM ĐỐI MẶT SAI LẦM

Cuộc sống hoàn hảo không sai lầm chỉ tồn tại trong ảo tưởng. Người sợ hãi thất bại sẽ mãi là nô lệ của chính mình. Bạn sợ sặc nước thì không thể bơi, sợ nói sai thì không thể làm chủ ngoại ngữ. Thực tế đã chứng minh: không dám mất thì không thể được.

Sai lầm là người thầy nghiêm khắc nhưng công bằng. Mỗi thất bại đều ẩn chứa bài học quý giá. Tiêu chuẩn đúng sai luôn tương đối, quan trọng là biết rút kinh nghiệm để tiến lên.

Đừng nhầm lẫn giữa dũng cảm và liều lĩnh. Người thông minh dám làm nhưng luôn tỉnh táo phân tích, biến sai lầm thành bàn đạp để vươn tới thành công.

(Theo Hồng Diễm)

Khám phá:

a) Luận đề chính: "Dũng cảm đối mặt sai lầm" thể hiện qua:

- "Cuộc sống hoàn hảo không tồn tại"

- "Sai lầm là người thầy nghiêm khắc"

- "Đừng nhầm lẫn giữa dũng cảm và liều lĩnh"

b) Hệ thống luận cứ thuyết phục:

- Phân tích hậu quả của nỗi sợ hãi

- Giá trị giáo dục từ sai lầm

- Cách ứng xử thông minh với thất bại

c) Điểm khác biệt: Bài này tập trung phân tích nguyên lý thay vì kể chuyện, giúp người đọc tự chiêm nghiệm từ trải nghiệm cá nhân.

A. TINH HOA KIẾN THỨC

Trong cuộc sống, sự thật và bằng chứng xác thực luôn là nền tảng để xây dựng niềm tin. Trong văn nghị luận, phép chứng minh là nghệ thuật sử dụng hệ thống lý lẽ chặt chẽ cùng những minh chứng đã được kiểm định để khẳng định tính đúng đắn của luận điểm mới. Các dẫn chứng phải được chọn lọc kỹ lưỡng, phân tích sâu sắc mới có sức thuyết phục.

B. HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH

Câu 1: Nghệ thuật thuyết phục trong đời sống

Cuộc sống luôn đòi hỏi những minh chứng cụ thể. Khi muốn người khác tin vào lời nói của mình, bạn cần trình bày sự việc rõ ràng kèm theo bằng chứng xác thực. Ví dụ: Giấy khám bệnh là minh chứng không thể chối cãi cho tình trạng sức khỏe. Qua đó thấy rằng, chứng minh chính là quá trình sử dụng sự thật đã được công nhận để thiết lập niềm tin.

Câu 2: Nghệ thuật lập luận trong văn bản

Trong văn nghị luận thuần túy, người viết cần xây dựng hệ thống luận điểm chặt chẽ, sử dụng lý lẽ sắc bén và dẫn chứng có nguồn gốc rõ ràng. Các luận cứ phải được sắp xếp logic, trình bày mạch lạc để tạo sức thuyết phục tối đa.

Câu 3: Bài học từ những vấp ngã

Phân tích văn bản "Đừng sợ vấp ngã":

a) Luận đề trung tâm: "Thất bại là mẹ thành công" được thể hiện qua:
- "Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ"
- "Xin bạn chớ lo sợ thất bại"

b) Nghệ thuật lập luận:
* Mở bài: Dẫn dắt bằng trải nghiệm chung
* Thân bài: Hệ thống 5 minh chứng lịch sử về:
- Con đường gian nan của thiên tài
- Định kiến ban đầu về năng lực
- Sự kiên trì vượt qua nghịch cảnh
* Kết bài: Thông điệp truyền cảm hứng

NGHỆ THUẬT CHỨNG MINH
Chứng minh là quá trình:
- Xác lập luận điểm cần chứng minh
- Thu thập và chọn lọc bằng chứng
- Phân tích và sắp xếp hệ thống lập luận
- Rút ra kết luận thuyết phục

PHƯƠNG PHÁP LUẬN HIỆU QUẢ
1. Phương pháp nhân quả: Phân tích mối quan hệ nguyên nhân - kết quả
2. Phương pháp tương đồng: So sánh với các trường hợp tương tự
3. Phương pháp phản chứng: Đưa ra giả thiết đối lập

VÍ DỤ MINH HỌA
Đề bài: Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ "Có chí thì nên"

Bố cục bài làm:
I. Mở bài: Giới thiệu vấn đề
II. Thân bài:
- Giải thích khái niệm "chí" và "nên"
- Phân tích mối quan hệ giữa ý chí và thành công
- Dẫn chứng thực tế từ các danh nhân
III. Kết bài: Khẳng định giá trị câu tục ngữ

I. Nghệ thuật thuyết phục

Câu 1:

Trong cuộc sống, chúng ta thường cần những bằng chứng cụ thể để thuyết phục người khác. Ví dụ, giấy khám bệnh là minh chứng không thể chối cãi cho tình trạng sức khỏe. Qua đó thấy rằng, chứng minh là quá trình sử dụng sự thật đã được công nhận để thiết lập niềm tin.

Câu 2:

Trong văn nghị luận, người viết cần xây dựng hệ thống luận điểm chặt chẽ, sử dụng lý lẽ sắc bén và dẫn chứng có nguồn gốc rõ ràng. Các luận cứ phải được sắp xếp logic, trình bày mạch lạc để tạo sức thuyết phục tối đa.

Câu 3:

a) Luận đề trung tâm: "Thất bại là mẹ thành công" thể hiện qua:
- "Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ"
- "Xin bạn chớ lo sợ thất bại"

b) Nghệ thuật lập luận:
* Mở bài: Dẫn dắt bằng trải nghiệm chung
* Thân bài: Hệ thống 5 minh chứng lịch sử về:
- Con đường gian nan của thiên tài
- Định kiến ban đầu về năng lực
- Sự kiên trì vượt qua nghịch cảnh
* Kết bài: Thông điệp truyền cảm hứng

II. Thực hành ứng dụng

a) Luận điểm chính: "Dũng cảm đối mặt sai lầm" thể hiện qua:
- "Cuộc sống hoàn hảo không tồn tại"
- "Sai lầm là người thầy nghiêm khắc"

b) Hệ thống luận cứ thuyết phục:
- Phân tích hậu quả của nỗi sợ hãi
- Giá trị giáo dục từ sai lầm
- Cách ứng xử thông minh với thất bại

c) Điểm khác biệt: Bài này tập trung phân tích nguyên lý thay vì kể chuyện, giúp người đọc tự chiêm nghiệm từ trải nghiệm cá nhân.

Phần I: NGHỆ THUẬT THUYẾT PHỤC

Câu 1:

Trong cuộc sống, chúng ta cần chứng minh khi muốn xác lập sự thật. Muốn thuyết phục người khác, cần đưa ra bằng chứng cụ thể như: thành tích học tập xuất sắc, năng lực được công nhận... Chứng minh là quá trình sử dụng sự thật khách quan để thiết lập niềm tin.

Câu 2:

Trong văn nghị luận, cần xây dựng hệ thống lập luận chặt chẽ với:

• Luận điểm rõ ràng
• Lý lẽ sắc bén
• Dẫn chứng xác thực
• Trình bày mạch lạc

Câu 3:

Phân tích bài "Đừng sợ vấp ngã":

a) Luận đề chính: "Thất bại là mẹ thành công"

- "Đã bao lần bạn vấp ngã"

- "Xin bạn chớ lo thất bại"

b) Nghệ thuật lập luận:

* Mở bài: Giới thiệu vấn đề

* Thân bài: 5 minh chứng tiêu biểu

* Kết bài: Thông điệp truyền cảm hứng

Phần II: THỰC HÀNH ỨNG DỤNG

Phân tích bài "Không sợ sai lầm":

a) Luận điểm chính:

- "Sai lầm là bài học quý"

- "Dũng cảm đối mặt thất bại"

b) Hệ thống luận cứ:

• Phân tích hậu quả của nỗi sợ hãi
• Giá trị từ những sai lầm
• Cách ứng xử thông minh

c) Điểm khác biệt: Tập trung phân tích nguyên lý thay vì kể chuyện.

I. NGHỆ THUẬT THUYẾT PHỤC

Câu 1: Trong cuộc sống, khi cần khẳng định chân lý, chúng ta phải đưa ra những bằng chứng xác thực. Chứng minh là quá trình sử dụng sự thật để xây dựng niềm tin.

Câu 2: Trong văn nghị luận, người viết cần:

• Xây dựng hệ thống lý lẽ chặt chẽ
• Sử dụng dẫn chứng có nguồn gốc rõ ràng
• Phân tích bằng chứng thấu đáo
• Trình bày mạch lạc, logic

Câu 3: Phân tích bài "Đừng sợ vấp ngã":

a) Luận điểm chính: "Thất bại là bước đệm thành công"

- "Đừng sợ những lần vấp ngã"

- "Điều đáng sợ hơn là bỏ lỡ cơ hội"

b) Nghệ thuật lập luận:

* Mở bài: Đặt vấn đề

* Thân bài: 5 minh chứng tiêu biểu

* Kết bài: Bài học nhân sinh

II. THỰC HÀNH ỨNG DỤNG

Phân tích bài "Không sợ sai lầm":

a) Luận điểm chính:

- "Sai lầm là người thầy nghiêm khắc"

- "Dũng cảm đối mặt thất bại"

b) Hệ thống luận cứ:

• Phân tích hậu quả của sự sợ hãi
• Giá trị từ những vấp ngã
• Nghệ thuật rút kinh nghiệm

c) Điểm khác biệt: Tập trung phân tích nguyên lý nhân sinh.