6 Bài soạn "Người thầy đầu tiên" (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức) ấn tượng và sâu sắc nhất

KHỞI ĐỘNG TƯ DUY

Hãy chia sẻ về người thầy/cô đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn.

Câu trả lời gợi ý:

Trong trái tim tôi luôn dành một vị trí đặc biệt cho cô Khang - người giáo viên chủ nhiệm đáng kính. Với sự dịu dàng và tận tâm, cô đã truyền cảm hứng giúp tôi vươn tới những thành tích học tập đáng tự hào.

KHÁM PHÁ TÁC PHẨM

Câu 1: Ai là người dẫn chuyện trong phần (1)?

Gợi ý:

Người kể chuyện phần (1) chính là tác giả - một họa sĩ tài hoa.

Câu 2: Người kể chuyện phần (4) là ai?

Gợi ý:

Vẫn là giọng kể quen thuộc của tác giả - họa sĩ từ phần (1).

Câu 3: Điều gì khiến người kể chuyện trăn trở?

Gợi ý:

Nỗi băn khoăn về tác phẩm dang dở, lo sợ nó sẽ không đạt được giá trị nghệ thuật như mong đợi.

PHÂN TÍCH SÂU

Câu 1: Xác định người kể và ngôi kể trong từng phần.

Gợi mở:

- Phần (1): Ngôi thứ nhất - họa sĩ
- Phần (2)-(3): Ngôi thứ nhất - bà An-tư-nai
- Phần (4): Quay lại ngôi thứ nhất - họa sĩ

Câu 2: Mối quan hệ giữa các nhân vật kể chuyện?

Khám phá:

Họ là những người đồng hương từ làng Ku-ku-rêu, cùng được mời về dự lễ khánh thành trường mới, hiện đều sinh sống tại Matxcơva.

Câu 3: Hoàn cảnh của An-tư-nai qua đoạn hội thoại?

Nhận định:

Một tuổi thơ cơ cực: mồ côi, nghèo khó, phải sống với chú thím, vượt qua cái lạnh khắc nghiệt để đến trường.

Câu 4: Phân tích hình tượng thầy Đuy-sen qua phần (3).

Chi tiết đắt giá:

- Tấm lòng nhân hậu: cõng trẻ qua suối, kể chuyện vui
- Sự chu đáo: đắp ụ đá, chăm sóc học trò
- Tầm nhìn giáo dục: mong học trò được học ở thành phố

Câu 5: Tình cảm của An-tư-nai dành cho thầy?

Cảm nhận:

Một tình cảm như người thân ruột thịt, là động lực giúp cô trở thành viện sĩ.

Câu 6: Ý tưởng hội họa về thầy Đuy-sen?

Gợi ý sáng tạo:

Nên chọn khoảnh khắc thầy bế trẻ qua suối - biểu tượng đẹp nhất về nghề giáo.

Câu 7: Giá trị nghệ thuật của việc thay đổi người kể?

Nhận xét:

Tạo nên bức tranh đa chiều, giàu sức gợi và chân thực.

SÁNG TẠO CÁ NHÂN

Viết lại phần (1) hoặc (4) bằng ngôi thứ ba.

Gợi ý:

Họa sĩ nhận được thư mời về dự lễ khánh thành trường làng, cùng với bức thư đầy tâm sự của nữ viện sĩ khiến ông trăn trở nhiều đêm về câu chuyện giáo dục đầy xúc động.

KHÁM PHÁ TÁC PHẨM

Gợi mở phân tích tác phẩm:

1. Người dẫn truyện:

- Phần mở đầu được kể bởi một họa sĩ - người đồng hương với An-tư-nai

2. Sự chuyển đổi điểm nhìn:

- Phần trọng tâm chuyển sang lời kể trực tiếp của An-tư-nai

3. Ngôn ngữ đối thoại đặc sắc:

- Thầy Đuy-sen: giọng điệu ấm áp, đầy yêu thương

- An-tư-nai: ngập ngừng, e dè nhưng chất chứa biết ơn

4. Hành động cảm động của người thầy:

- Bế trò qua suối mùa đông giá rét

- Tận tâm chăm sóc từng học sinh

5. Tâm tư An-tư-nai:

- Phẫn nộ trước thái độ khinh thường của người khác

- Trân trọng sâu sắc hình ảnh người thầy

6. Hình ảnh khắc ghi:

- Người thầy chân đất không quản ngại khó khăn

- Cử chỉ ấm áp xoa dịu học trò

7. Tình cảm học trò:

- Yêu quý thầy như người thân ruột thịt

8. Kết cấu độc đáo:

- Phần kết trở lại lời kể của họa sĩ

9. Trăn trở nghệ thuật:

- Nỗi băn khoăn về tác phẩm dang dở

TỔNG KẾT NỘI DUNG

Hành trình từ cô bé mồ côi đến viện sĩ qua lăng kính tình thầy trò cảm động.

PHÂN TÍCH CHI TIẾT

1. Ngôi kể đa chiều:

- Đan xen giữa họa sĩ và An-tư-nai tạo chiều sâu

2. Mối quan hệ nhân vật:

- Những người đồng hương cùng chung ký ức

3. Hoàn cảnh éo le:

- Tuổi thơ thiếu thốn cả vật chất lẫn tình thương

4. Chân dung người thầy:

- Nhân hậu qua lời nói

- Tận tụy qua hành động

- Cao cả qua ước mơ cho học trò

5. Sự biến đổi kỳ diệu:

- Từ cô bé mù chữ đến viện sĩ tài danh

6. Ý tưởng nghệ thuật:

- Khắc họa khoảnh khắc đắt giá nhất

- Truyền tải thông điệp bền vững

7. Giá trị nghệ thuật:

- Đa thanh qua cách kể chuyện linh hoạt

SÁNG TẠO VĂN HỌC

Viết lại câu chuyện từ góc nhìn khách quan, khắc họa rõ nét hành trình từ bức thư mời đến quyết định kể lại câu chuyện đầy xúc động.

I. Chân dung văn hào Ai-tơ-ma-tốp - Người kể chuyện đồng cỏ

Ai-ma-tốp (1928-2008), nhà văn lỗi lạc của Cư-rơ-gư-xtan, đã dệt nên những áng văn chương đẹp như thảo nguyên mênh mông. Khởi nghiệp từ năm 1952 khi còn là sinh viên nông nghiệp, ông đã trở thành biểu tượng văn chương Xô viết.

Năm 1963, tập truyện Núi đồi và thảo nguyên đã mang về cho ông giải thưởng Lê-nin danh giá. Những tác phẩm như Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên đã trở thành người bạn tâm giao của độc giả Việt Nam.

II. Hành trình 'Người thầy đầu tiên'

1. Bối cảnh sáng tác

Ra đời năm 1962, tác phẩm là bức tranh sống động về xã hội Kyrgyzstan những năm 1920, nơi tư tưởng phong kiến còn đè nặng lên số phận người phụ nữ và trẻ mồ côi.

2. Nghệ thuật kể chuyện đa thanh

Tác phẩm sử dụng lối kể chuyện đa điểm nhìn độc đáo, khi thì qua lời người họa sĩ, khi qua hồi ức của nữ viện sĩ Altynai, tạo nên chiều sâu đa chiều cho câu chuyện.

3. Hình tượng người thầy trong sáng

Thầy Đuy-sen hiện lên qua những chi tiết đẹp đẽ: người bế trẻ qua suối, trồng cây phong cùng học trò nhỏ, hay hình ảnh thầy lót áo choàng cho cô bé An-tư-nai ngồi. Những cử chỉ ấy đã thắp lên ngọn lửa tri thức thay đổi cả một đời người.

4. Thông điệp nhân văn

Tác phẩm là bài ca về sức mạnh giáo dục có thể phá tan xiềng xích tập tục lạc hậu. Hành trình từ cô bé mồ côi đến nữ viện sĩ của An-tư-nai chính là minh chứng cho sức mạnh ấy.

5. Góc nhìn nghệ thuật

Những băn khoăn của người họa sĩ khi tìm cách thể hiện hình tượng thầy Đuy-sen qua bức tranh đã mở ra nhiều tầng ý nghĩa: từ hình ảnh hai cây phong biểu tượng cho sự trưởng thành, đến khoảnh khắc tiễn đưa đầy xúc động.

I. Chân dung nhà văn Ai-ma-tốp - Người kể chuyện của thảo nguyên

Ai-ma-tốp (1928-2008), nhà văn xuất sắc của Kyrgyzstan, đã dệt nên những tác phẩm văn chương đẹp như chính vùng đất Trung Á hùng vĩ. Khởi nghiệp từ năm 1952 khi còn là sinh viên nông nghiệp, ông đã trở thành một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn học Xô viết.

Năm 1963, tập truyện Núi đồi và thảo nguyên đã mang về cho ông giải thưởng Lê-nin danh giá. Những tác phẩm như Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên đã trở thành người bạn tâm giao của nhiều thế hệ độc giả Việt Nam.

II. Hành trình 'Người thầy đầu tiên'

1. Bối cảnh sáng tác

Ra đời năm 1962, tác phẩm là bức tranh chân thực về xã hội Kyrgyzstan những năm 1920, nơi những tập tục phong kiến còn đè nặng lên số phận người phụ nữ và trẻ mồ côi.

2. Nghệ thuật kể chuyện đa thanh

Tác phẩm sử dụng lối kể chuyện đa điểm nhìn độc đáo, khi thì qua lời người họa sĩ, khi qua hồi ức của nữ viện sĩ Altynai, tạo nên chiều sâu đa chiều cho câu chuyện.

3. Hình tượng người thầy trong sáng

Thầy Đuy-sen hiện lên qua những chi tiết đẹp đẽ: người bế trẻ qua suối, trồng cây phong cùng học trò nhỏ, hay hình ảnh thầy lót áo choàng cho cô bé An-tư-nai ngồi. Những cử chỉ ấy đã thắp lên ngọn lửa tri thức thay đổi cả một đời người.

4. Thông điệp nhân văn

Tác phẩm là bài ca về sức mạnh giáo dục có thể phá tan xiềng xích tập tục lạc hậu. Hành trình từ cô bé mồ côi đến nữ viện sĩ của An-tư-nai chính là minh chứng cho sức mạnh ấy.

5. Góc nhìn nghệ thuật

Những trăn trở của người họa sĩ khi tìm cách thể hiện hình tượng thầy Đuy-sen qua bức tranh đã mở ra nhiều tầng ý nghĩa: từ hình ảnh hai cây phong biểu tượng cho sự trưởng thành, đến khoảnh khắc tiễn đưa đầy xúc động.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 71 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Kể ngắn gọn về một người thầy/cô giáo mà em yêu quý nhất.

Trả lời:

Cô Hoa - người thầy tâm huyết với giọng văn say mê, truyền cảm hứng. Từ một học sinh thờ ơ với môn Văn, em đã tìm thấy niềm đam mê qua từng bài giảng đầy nhiệt huyết của cô. Cách cô truyền đạt không chỉ đơn thuần là kiến thức mà còn là những bài học cuộc sống sâu sắc.

* Đọc văn bản

• Nhận biết: Người kể chuyện được thể hiện qua hai góc nhìn: họa sĩ trẻ (phần 1,4) và An-tư-nai (phần 2,3).
• Theo dõi: Sự thay đổi người kể tạo nên chiều sâu đa diện cho tác phẩm, giúp câu chuyện được khám phá từ nhiều khía cạnh phong phú.
• Phân tích: Qua lời đối thoại, ta thấy được tình cảm sâu nặng của An-tư-nai dành cho thầy Đuy-sen, đồng thời phản ánh hoàn cảnh thiếu thốn cả vật chất lẫn tình thương của cô bé.
• Cảm nhận: Những hành động chăm sóc ân cần của thầy Đuy-sen - từ việc bế học trò qua dòng suối lạnh giá đến nỗ lực dựng cầu - đã khắc họa hình ảnh người thầy mẫu mực với trái tim nhân hậu.
• Suy ngẫm: Cảm xúc mãnh liệt của An-tư-nai trước sự chế giễu của người khác dành cho thầy, cùng tình yêu kính trọng dành cho người thầy đầu tiên.
• Hình ảnh: Trong ký ức An-tư-nai, thầy Đuy-sen hiện lên như ánh sáng ấm áp xua tan bóng tối cuộc đời cô.
• Tình cảm: "Tất cả chúng tôi đều yêu thầy vì tấm lòng nhân hậu, những ước mơ thầy gửi gắm vào tương lai chúng tôi" - lời bày tỏ chân thành nhất về tình thầy trò.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Tác phẩm là bản tình ca về người thầy đầu tiên - người đã thắp lửa tri thức và thay đổi vận mệnh An-tư-nai từ cô bé mồ côi trở thành viện sĩ tài danh.

Câu hỏi thảo luận:

1. Ngôi kể linh hoạt giữa họa sĩ và An-tư-nai tạo nên sự đa thanh trong cách kể chuyện.
2. Mối quan hệ giữa hai người kể: cùng quê hương, cùng chung ký ức về người thầy vĩ đại.
3. Hoàn cảnh éo le của An-tư-nai được bộc lộ qua lời đối thoại: mồ côi, nghèo khó nhưng giàu nghị lực.
4. Hành động và ngôn ngữ của thầy Đuy-sen thể hiện triết lý giáo dục nhân văn: "Dạy học là trao đi trái tim".
5. Tình cảm sâu nặng của An-tư-nai dành cho thầy - người đã mở ra chân trời mới cho cuộc đời cô.
6. Những ý tưởng nghệ thuật đầy xúc động của họa sĩ về hình tượng người thầy.
7. Nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn tạo chiều sâu cho tác phẩm.

* Viết sáng tạo

Kể lại phần (1):

Vào một ngày thu, vị họa sĩ nhận được thư mời về dự lễ khánh thành ngôi trường mới tại quê nhà. Trong chuyến đi ấy, ông đã gặp lại bà An-tư-nai - nay đã là một viện sĩ nổi tiếng. Bức thư bà gửi sau đó với lời nhắn nhủ chân thành: hãy kể câu chuyện về người thầy đầu tiên cho thế hệ trẻ. Và ông đã cầm bút, bắt đầu hành trình tái hiện lại huyền thoại về tình thầy trò cao đẹp.

Kể lại phần (4):

Trong không khí tĩnh lặng sau buổi lễ, người họa sĩ miên man với những ý tưởng sáng tạo. Ông muốn khắc họa hình ảnh thầy Đuy-sen qua: hai cây phong biểu tượng cho sự giáo dục bền vững, khoảnh khắc thầy bế học trò qua dòng suối đầy gian nan, hay giây phút tiễn biệt đầy xúc động khi An-tư-nai lên tỉnh. Mỗi ý tưởng đều chứa đựng những thông điệp sâu sắc về sự nghiệp "trồng người".

Tác giả Ai-tơ-ma-tốp - Người kể chuyện vùng thảo nguyên

Nhà văn Ai-tơ-ma-tốp (1928-2008) là viên ngọc quý của nền văn học Cư-rơ-gư-xtan. Xuất thân từ Trường Đại học Nông nghiệp, ông bén duyên với văn chương từ năm 1952 và trở thành cây bút xuất sắc sau khi tốt nghiệp Trường viết văn M. Goóc-ki. Tập truyện Núi đồi và thảo nguyên đã mang về cho ông giải thưởng Lê-nin danh giá năm 1963.

Văn phong Ai-tơ-ma-tốp là sự kết hợp hài hòa giữa chất thơ lãng mạn và hiện thực khắc nghiệt. Những tác phẩm như Cây phong non trùm khăn đỏ, Người thầy đầu tiên đã trở thành kinh điển, in sâu vào tâm trí độc giả Việt Nam.

Người thầy đầu tiên - Hành trình từ bóng tối ra ánh sáng

Sáng tác năm 1962, tác phẩm kể về cô bé mồ côi An-tư-nai với số phận nghiệt ngã: bị người thím độc ác bán đi, sống trong cảnh thiếu thốn cả vật chất lẫn tình thương. Bước ngoặt cuộc đời cô đến khi gặp thầy Đuy-sen - người thầy đầu tiên với trái tim nhân hậu đã:

• Kiên trì dạy chữ trong hoàn cảnh khó khăn
• Bế học trò qua dòng suối lạnh giá mùa đông
• Tạo cơ hội để An-tư-nai tiếp tục học tập ở thành phố

Bằng nghệ thuật kể chuyện đa điểm nhìn (kết hợp giữa lời kể của họa sĩ và An-tư-nai), tác phẩm đã tạo nên bức tranh sinh động về tình thầy trò thiêng liêng, đồng thời phê phán xã hội phong kiến lạc hậu.

Giá trị nhân văn sâu sắc

Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về người thầy mẫu mực mà còn là bài ca về sức mạnh giáo dục có thể thay đổi số phận. Từ cô bé mồ côi, An-tư-nai đã trở thành viện sĩ nổi tiếng - minh chứng cho sự vươn lên kỳ diệu nhờ ánh sáng tri thức.

Những bài học quý giá

1. Vẻ đẹp người thầy: tận tâm, vị tha và giàu lý tưởng
2. Sức mạnh giáo dục: thay đổi vận mệnh con người
3. Nghị lực sống: vượt lên hoàn cảnh khó khăn

Hoạt động sáng tạo

Viết lại phần (1) bằng ngôi thứ ba:

Trong căn phòng yên tĩnh, người họa sĩ già trăn trở với bức tranh dang dở. Ông mở tung cửa sổ đón làn gió thu, cố gắng tìm cảm hứng để khắc họa hình ảnh người thầy đầu tiên. Biết bao ý tưởng hiện lên: hai cây phong biểu tượng, khoảnh khắc thầy bế học trò qua suối, hay giây phút tiễn biệt đầy xúc động. Mỗi ý tưởng đều chứa đựng những thông điệp sâu sắc về nghề giáo - nghề trồng người cao quý.