6 bài soạn "Thực hành tiếng Việt trang 118" (Ngữ văn 6 - SGK Kết nối tri thức) tinh tuyển nhất

HƯỚNG DẪN SOẠN THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT TRANG 118 - NGỮ VĂN 6 TẬP 1 (KẾT NỐI TRI THỨC)

Trước khi đi sâu vào phân tích dấu câu và biện pháp tu từ, học sinh cần nắm vững lý thuyết nhận diện các yếu tố này qua các ví dụ minh họa.

KHÁM PHÁ CÔNG NĂNG DẤU NGOẶC KÉP

Phân tích câu: "Cộng đồng én thoải mái sống 'cuộc đời' của chúng..." - từ "cuộc đời" được đặt trong dấu ngoặc kép nhằm nhân hóa đời sống loài én, gợi sự tương đồng với con người.

THỰC HÀNH DẤU CÂU

Câu 1. Phân tích ngữ cảnh sử dụng dấu ngoặc kép:

- "sảnh chờ": Ẩn dụ không gian hang động rộng lớn tựa khu vực chờ đợi tại các công trình hiện đại.

Câu 2. Giải mã chức năng các loại dấu câu:

- Dấu gạch ngang giải thích đặc điểm "ngón dẹt" như hệ quả của quá trình leo núi.

- Dấu ngoặc kép trong "Hô-oắt Lim-bơ" phiên âm tên riêng nước ngoài.

- Từ "sống" trong ngoặc kép nhân hóa đá ngọc như sinh thể.

Câu 3. Nhận diện dấu ngoặc kép qua văn bản:

- Dẫn nguyên văn lời ngư dân trong "Cô Tô".

- Giải thích thành ngữ Hán Việt "thương hải tang điền".

BIỆN PHÁP TU TỪ NỔI BẬT

Câu 4. Phân tích nghệ thuật nhân hóa:

- Gán hành vi con người (ngủ nướng) cho loài én.

Câu 5. Chỉ điểm biện pháp tu từ:

1. Nhân hóa: Én như thiếu niên với thói quen sinh hoạt

2. So sánh: Én đậu cành như xếp hoa lá ngẫu hứng

3. Ẩn dụ: Cửa hang - giếng trời khổng lồ

HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT TRANG 118

I. Nghệ thuật sử dụng dấu câu

Câu 1:

a. "ngược dòng" - cách dùng ẩn dụ độc đáo, biến dòng thời gian thành dòng chảy vật chất

b. "sảnh chờ" - so sánh không gian hang động với công trình hiện đại, tạo hình ảnh sinh động

Câu 2:

- "ăn én": bảo tồn nét văn hóa truyền thống qua ngôn từ

- "ngón dẹt - dấu tích...": dấu gạch ngang như cầu nối giải thích

- "Hô-oắt Lim-bơ": phiên âm tên riêng mang âm hưởng quốc tế

- "sống": nhân hóa đá ngọc thành sinh thể có linh hồn

Câu 3:

- Dấu ngoặc kép tái hiện nguyên vẹn lời ngư dân chất phác

- Giải mã thành ngữ Hán Việt "thương hải tang điền"

II. Điểm nhấn biện pháp tu từ

Câu 4-5: Phân tích giá trị nghệ thuật qua:

- Nhân hóa

- Ẩn dụ

- So sánh

III. Tinh hoa sử dụng dấu ngoặc kép

- Đánh dấu lời nói trực tiếp

- Nhấn mạnh từ ngữ nghĩa đặc biệt

- Ví dụ minh họa sinh động từ thơ ca

Khám phá ngữ văn: Những điều thú vị về dấu câu và biện pháp tu từ
I. Nghệ thuật sử dụng dấu câu
1. Dấu ngoặc kép - "Những cánh cửa" vào thế giới ngôn từ
• Bản chất: Dấu ngoặc kép ("") là cặp dấu song sinh trong hệ thống dấu câu, thường xuất hiện theo cặp để đánh dấu ranh giới của lời trích dẫn trực tiếp hoặc từ ngữ đặc biệt.
• Ứng dụng linh hoạt:
- Đặt tên tác phẩm, ấn phẩm trong văn bản
- Trích dẫn nguyên văn lời nói, tư liệu
- Nhấn mạnh từ ngữ mang nghĩa đặc biệt hoặc cách hiểu độc đáo
- Thường kết hợp hài hòa với dấu hai chấm trong văn phong trang trọng
2. Dấu phẩy - Nhịp điệu của câu văn
• Định nghĩa: Dấu phẩy (,) như người nhạc trưởng tài ba, điều phối nhịp điệu và cấu trúc câu.
• Sức mạnh ứng dụng:
- Phân cách thành phần chính - phụ trong câu
- Tạo mạch liên kết giữa các vế câu ghép
- Sắp xếp các yếu tố đồng chức năng
- Đánh dấu thành phần chú thích, giải thích
3. Dấu gạch ngang - Nét vẽ đa năng
• Đặc điểm nhận diện: Dấu gạch ngang (–) dài hơn dấu gạch nối, mang vẻ đẹp cân đối trong typography.
• Biến hóa công năng:
- Dẫn nhập các yếu tố liệt kê
- Đánh dấu lời đối thoại sinh động
- Tách biệt thành phần chú thích
- Kết nối các địa danh, tổ chức có liên hệ
- Phiên âm từ ngữ ngoại lai
- Trình bày thông tin thời gian
II. Phép màu tu từ
1. So sánh - Nghệ thuật đối chiếu
• Tinh hoa: Là phép đối sánh tinh tế giữa các sự vật có nét tương đồng, làm bừng sức sống cho ngôn từ.
• Ví dụ minh họa:
"Những bạn nào nhút nhát
Thì là giống thỏ non"
→ Vẽ nên bức tranh sống động về tính cách trẻ thơ qua hình ảnh thỏ non e dè.
2. Nhân hóa - Thổi hồn vào sự vật
• Bản chất nghệ thuật: Là phép gán ghép thần thái con người cho thế giới vô tri, tạo nên sự đồng điệu kỳ diệu.
• Ví dụ điển hình:
"Sóng đã cài then đêm sập cửa"
→ Biến hiện tượng tự nhiên thành hành động có chủ ý, tạo cảm giác vũ trụ như ngôi nhà ấm áp.
III. Ứng dụng thực tiễn
• Phân tích tác phẩm: Các dấu câu và biện pháp tu từ trong "Cô Tô", "Hang Én" đã:
- Tạo chiều sâu cho lời trích dẫn
- Mở rộng biên độ nghĩa của từ ngữ
- Thổi hồn nhân vật vào thiên nhiên
- Vẽ nên những so sánh đầy hình tượng
• Bài học ứng dụng: Qua các ví dụ sinh động, chúng ta nhận ra sức mạnh của:
- Dấu ngoặc kép trong việc định danh sự kiện ("ăn én")
- Dấu phẩy trong tổ chức thông tin mạch lạc
- Nhân hóa trong việc xây dựng hình tượng văn học
- So sánh trong việc tạo ấn tượng thị giác

Khám phá tác dụng nghệ thuật của dấu câu và biện pháp tu từ

Câu 1: Phân tích giá trị biểu đạt của dấu ngoặc kép

• "ngược dòng": Ẩn dụ về hành trình khám phá quá khứ
• "sảnh chờ": Nhân hóa không gian hang động thành công trình kiến trúc

Câu 2: Nghệ thuật sử dụng dấu câu

• Dấu ngoặc kép "ăn én" làm nổi bật nghi lễ văn hóa độc đáo
• Dấu gạch ngang giải thích nguồn gốc đặc điểm nhân chủng học

Câu 3: Ví dụ điển hình trong tác phẩm

• Lời trực tiếp trong "Cô Tô" phản ánh hiện thực sinh hoạt
• Thành ngữ "thương hải tang điền" trong "Hang Én" gợi sự biến đổi địa chất

Câu 4-5: Giá trị biện pháp tu từ

• Nhân hóa loài én thành thiếu niên tạo sự gần gũi
• So sánh hình ảnh én đậu với hoa lá ngẫu hứng đầy thi vị

I. Nghệ thuật sử dụng dấu ngoặc kép

• Ví dụ phân tích: "cuộc đời" của loài én được nhân hóa qua dấu ngoặc kép, gợi sự đồng cảm giữa con người và thiên nhiên

• Bài tập ứng dụng:

• "ngược dòng": Ẩn dụ về hành trình khám phá thời gian
• "sảnh chờ": Nhân hóa không gian hang động thành kiến trúc hiện đại

II. Phân tích đa tầng nghĩa qua dấu câu

• Dấu ngoặc kép: "ăn én" (nghi lễ văn hóa), "sống" (sức sống tiềm ẩn của đá)

• Dấu gạch ngang: Giải thích nguồn gốc đặc điểm nhân chủng (- dấu tích...)

• Dấu phẩy: Tạo nhịp điệu cho câu văn miêu tả

III. Thực hành sáng tạo

• Điền dấu câu: Bài tập phát triển kỹ năng sử dụng dấu hai chấm và ngoặc kép

• Nhận diện biện pháp tu từ:

• Nhân hóa: "én thiếu niên" tạo sự gần gũi
• So sánh: "như đám hoa lá" làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên

Nghệ thuật sử dụng dấu câu và biện pháp tu từ

1. Phân tích chức năng dấu câu

• Dấu phẩy: Tạo nhịp điệu uyển chuyển, phân tách các thành phần câu
• Dấu ngoặc kép: Nhấn mạnh từ ngữ mang nghĩa biểu tượng ("sống", "cuộc đời")
• Dấu gạch ngang: Giải thích nguồn gốc đặc điểm (Hô-oát Lim-bơ - nhà thám hiểm)

2. Giá trị biện pháp tu từ

• Nhân hóa: "chú én tò mò" tạo sự gần gũi giữa con người và thiên nhiên
• So sánh: "như đám hoa lá" làm nổi bật vẻ đẹp hài hòa của tạo hóa

3. Ứng dụng thực tế

• Phân tích cách dùng dấu ngoặc kép trong trích dẫn trực tiếp
• Nhận diện hiệu quả nghệ thuật của phép nhân hóa trong miêu tả