9 Điều cốt lõi cần biết về bệnh đục thủy tinh thể

Bệnh đục thủy tinh thể thường khởi phát từ quá trình lão hóa tự nhiên, khiến cấu trúc thủy tinh thể mất dần độ trong suốt. Ngoài ra, các yếu tố khác như di truyền, chấn thương hay biến chứng bệnh lý cũng có thể là thủ phạm.

Các chuyên gia phân loại nguyên nhân thành hai nhóm chính:

Nguyên nhân nội sinh

• Đục thủy tinh thể bẩm sinh: Rối loạn di truyền, bất thường chuyển hóa
• Quá trình lão hóa: Gần 80% người trên 65 tuổi gặp phải tình trạng này

Nguyên nhân ngoại sinh

• Tác hại từ ánh sáng xanh (thiết bị điện tử), tia UV
• Các bệnh lý về mắt không được điều trị triệt để
• Tác dụng phụ của thuốc điều trị
• Cận thị nặng
• Chấn thương mắt hoặc hậu phẫu
• Bệnh nền như tiểu đường, cao huyết áp
• Yếu tố di truyền

Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

• Dinh dưỡng thiếu chất thiết yếu cho mắt
• Lạm dụng chất kích thích
• Môi trường ô nhiễm
• Căng thẳng kéo dài

Đục thủy tinh thể - kẻ cướp thị lực thầm lặng thường xuất hiện từ tuổi 40. Đây là bệnh lý nguy hiểm có thể dẫn đến mù lòa nếu không được can thiệp kịp thời.

Thống kê đáng báo động cho thấy: 66.1% trường hợp mù lòa có nguyên nhân từ đục thủy tinh thể. WHO cảnh báo số ca mù do bệnh này vẫn không ngừng tăng, bất chấp những tiến bộ y học hiện đại.

Quá trình tiến triển bệnh diễn ra âm thầm qua nhiều năm, tạo ra cơ hội vàng để can thiệp sớm. Tuy nhiên, sự chủ quan thường khiến người bệnh bỏ lỡ giai đoạn điều trị hiệu quả nhất.

Phẫu thuật Phaco hiện đại có thể khôi phục thị lực một cách kỳ diệu. Nhưng đáng tiếc, đa số bệnh nhân chỉ tìm đến bác sĩ khi thị lực đã suy giảm nghiêm trọng.

Đáng lo ngại hơn, bệnh đang có xu hướng trẻ hóa, đe dọa đến chất lượng nguồn nhân lực xã hội. Phòng ngừa và phát hiện sớm chính là chìa khóa bảo vệ đôi mắt của bạn.

Chẩn đoán đục thủy tinh thể là hành trình khám phá đa chiều, kết hợp giữa y học lâm sàng và công nghệ hiện đại:

Xác định nguyên nhân:

• Lão hóa tự nhiên (trên 65 tuổi)
• Chấn thương mắt (có dấu hiệu đặc trưng)
• Rối loạn chuyển hóa (đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường)
• Ngộ độc chất kích thích

Triệu chứng điển hình: Thị lực mờ như qua màn sương, nhạy cảm ánh sáng, nhìn đôi một mắt, tăng độ cận đột ngột.

Quy trình thăm khám:

• Đo thị lực: Đánh giá khả năng nhận diện hình ảnh qua bảng đo tiêu chuẩn
• Soi đáy mắt và sinh hiển vi: Phát hiện các đốm đục đặc trưng, đánh giá mức độ xâm lấn qua ánh đồng tử

Công nghệ hỗ trợ: Siêu âm mắt, đo độ cong giác mạc, tính toán thông số thủy tinh thể nhân tạo.

Chẩn đoán phân biệt: Loại trừ các bệnh lý nguy hiểm khác như ung thư võng mạc, bong võng mạc bẩm sinh...

Lộ trình điều trị đục thủy tinh thể được cá nhân hóa theo từng giai đoạn bệnh:

Giai đoạn sớm:

• Sử dụng kính hỗ trợ thị lực
• Bổ sung dưỡng chất thiết yếu (vitamin A, C, E)
• Tối ưu hóa môi trường ánh sáng

Phẫu thuật - giải pháp tối ưu:

• Phương pháp Phaco: Sử dụng sóng siêu âm để nhũ tương hóa và thay thế thủy tinh thể qua đường mổ siêu nhỏ
• Phẫu thuật ngoài bao: Áp dụng cho trường hợp nặng, thay thế bằng thủy tinh thể nhân tạo

Chăm sóc hậu phẫu:

• Tuân thủ nghiêm ngặt chế độ vệ sinh mắt
• Sử dụng thuốc theo chỉ định
• Tránh các hoạt động mạnh trong 3 tháng
• Theo dõi các dấu hiệu bất thường

Thị lực có thể phục hồi tối đa sau 8 tuần nếu tuân thủ đúng phác đồ điều trị.

Chuyên gia Nhãn khoa khuyến nghị 7 bí quyết vàng phòng ngừa đục thủy tinh thể:

• Kiểm tra mắt định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm bất thường
• Tối ưu hóa hệ thống ánh sáng trong không gian sống
• Sử dụng kính râm UV400 và mũ rộng vành khi ra nắng
• Kiểm soát tốt bệnh nền như tiểu đường
• Xây dựng thực đơn giàu chất chống oxy hóa
• Tránh xa khói thuốc và hạn chế bia rượu
• Bảo vệ mắt khỏi tia UV bằng kính chuyên dụng

Dinh dưỡng vàng cho đôi mắt sáng khỏe:

Nhóm thực phẩm cần bổ sung:

• Vitamin A, C, E: Có trong cà rốt, ớt chuông, rau bina, trái cây họ cam quýt
• Lutein & Zeaxanthin: Tìm thấy trong bí đỏ, cải xoăn, ngô vàng
• Omega-3: Cá hồi, cá ngừ, hạt chia giúp chống viêm hiệu quả
• Alpha lipoic acid: Thịt đỏ, rau lá xanh đậm - chất chống oxy hóa mạnh
• Kẽm: Hải sản, thịt nạc, các loại hạt giúp tăng cường thị lực

Thực phẩm cần tránh:

• Đồ cay nóng: ớt, gừng làm tăng nhiệt cho mắt
• Tôm và hải sản dễ gây dị ứng
• Đồ ngọt: làm tăng cholesterol xấu
• Rượu bia và nước ngọt có ga: gây hại cho võng mạc

Thủy tinh thể - thấu kính tự nhiên của mắt với độ dày 4mm, rộng 9mm, đóng vai trò như một hệ thống hội tụ ánh sáng hoàn hảo, giúp hình ảnh sắc nét trên võng mạc.

Đục thủy tinh thể xảy ra khi cấu trúc protein bị biến đổi, tạo thành những đám mây che phủ thấu kính này. Quá trình này diễn ra âm thầm như một tấm kính dần phủ sương, khiến ánh sáng khó lọt qua và thị lực suy giảm từ từ. Bệnh thường xuất hiện sau tuổi 50 nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.

Dấu hiệu nhận biết đục thủy tinh thể qua từng giai đoạn:

Giai đoạn đầu:

• Thị lực giảm nhẹ như nhìn qua lớp sương mỏng
• Nhạy cảm với ánh sáng, dễ chói mắt
• Xuất hiện quầng sáng quanh nguồn sáng

Giai đoạn muộn:

• Màu sắc bị thay đổi, nhìn mọi vật như phủ lớp vàng nâu
• Hiện tượng nhìn đôi, nhìn ba
• Xuất hiện các chấm đen cố định trong tầm nhìn
• Thường chỉ ảnh hưởng một mắt trước khi lan sang mắt còn lại

Quá trình tiến triển có thể kéo dài nhiều năm, khiến người bệnh dễ bỏ qua các dấu hiệu ban đầu.

Phân loại đục thủy tinh thể theo vị trí và nguyên nhân:

1. Theo vị trí:

• Đục nhân: Thường gặp nhất ở người lớn tuổi, làm thủy tinh thể chuyển màu vàng/nâu, gây khó nhìn ban đêm
• Đục vỏ: Xuất hiện ở rìa thủy tinh thể, gây lóa mắt và khó phân biệt màu sắc
• Đục bao sau: Tiến triển nhanh, ảnh hưởng tầm nhìn gần và gây khó chịu với ánh sáng

2. Theo nguyên nhân:

• Bẩm sinh: Do di truyền hoặc bệnh trong thai kỳ
• Do chấn thương: Xuất hiện ngay hoặc nhiều năm sau tổn thương mắt
• Thứ phát: Hậu quả của bệnh tiểu đường, dùng thuốc steroid hoặc sau phẫu thuật
• Do bức xạ: Từ tia UV mặt trời hoặc xạ trị ung thư
• Tuổi tác: Quá trình lão hóa tự nhiên sau tuổi trung niên

Các dạng hiếm gặp khác bao gồm đục thủy tinh thể dạng Christmas Tree với các tinh thể đa sắc, hoặc dạng Lamellar thường gặp ở trẻ em.