9 nữ thi sĩ lẫy lừng nhất trong dòng chảy văn học Việt Nam

Nữ sĩ họ Đoàn (1705-1748), hiệu Hồng Hà, quê gốc Bắc Ninh (nay thuộc Hưng Yên), xuất thân trong gia đình khoa bảng. Từ nhỏ bà đã bộc lộ trí tuệ phi thường khi thông thạo Tứ Thư, Ngũ Kinh cùng tài nữ công đảm đang. Được Thượng thư Lê Anh Tuấn nhận làm con nuôi, bà có cơ hội tiếp cận kho tàng sách quý tại kinh thành Thăng Long, trau dồi kiến thức uyên bác.

Nổi tiếng với bản dịch Nôm kiệt tác Chinh Phụ Ngâm từ nguyên tác chữ Hán của Đặng Trần Côn, tác phẩm được đánh giá là đỉnh cao của văn học trung đại Việt Nam. Bằng ngòi bút tài hoa, bà đã thổi hồn vào nỗi niềm người chinh phụ, tạo nên áng thơ bất hủ. Ngoài ra, bà còn để lại Truyền kỳ tân phả cùng nhiều tác phẩm khác nhưng phần lớn đã thất lạc.

Không chỉ là nhà thơ lỗi lạc, bà còn được ngưỡng mộ bởi nhân cách cao đẹp: từ chối vào cung dạy học để giữ tự do, một mình gánh vác hai gia đình khi chồng đi sứ. Bà qua đời năm 1748, để lại di sản văn chương đồ sộ và tấm gương đạo đức sáng ngời.

Lâm Thị Mỹ Dạ - người con gái Quảng Bình với hồn thơ đầy nữ tính nhưng không kém phần mạnh mẽ. Sinh năm 1949 tại Lệ Thủy, bà cùng chồng là nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường trở thành cặp đôi vàng của văn học Việt Nam. Sự nghiệp của bà gắn liền với Huế mộng mơ, nơi bà làm việc tại tạp chí Sông Hương và để lại nhiều tập thơ giá trị.

Thơ bà là tiếng lòng của người phụ nữ hiện đại, chứa đựng những triết lý sâu sắc về tình yêu và cuộc sống. Tác phẩm Khoảng trời hố bom đã trở thành biểu tượng của thơ ca thời kỳ chống Mỹ. Bà ra đi năm 2023 sau 14 năm chống chọi với bệnh tật, để lại di sản thơ ca đồ sộ cùng nhiều giải thưởng danh giá, trong đó có Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Xuân Quỳnh - tên tuổi lừng danh trong làng thơ Việt với những vần thơ tình đầy nồng nàn, da diết. Xuất thân từ diễn viên múa, bà đến với thi ca như một định mệnh. Những tác phẩm như Sóng, Thuyền và biển đã trở thành kinh điển của thơ tình Việt Nam, thể hiện tâm hồn phụ nữ vừa mạnh mẽ vừa đằm thắm.

Cuộc đời bà là hành trình không ngừng sáng tạo, từ khi học viết văn đến khi trở thành biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới. Bi kịch xảy ra năm 1988 khi bà qua đời trong tai nạn cùng chồng - nhà viết kịch tài hoa Lưu Quang Vũ và con trai. Di sản thơ ca đồ sộ của bà được vinh danh bằng Giải thưởng Nhà nước (2001) và Giải thưởng Hồ Chí Minh (2017). Thơ Xuân Quỳnh mãi mãi là tiếng lòng của bao thế hệ yêu thơ.

Phan Thị Thanh Nhàn (sinh 1943) - gương mặt thơ nữ tiêu biểu của Hà Nội với giọng thơ nhẹ nhàng mà sâu lắng. Xuất thân từ Tứ Liên, Tây Hồ, bà đến với thi ca từ những năm 1960 và nhanh chóng ghi dấu ấn bằng thi phẩm Hương thầm đoạt giải Nhì báo Văn nghệ 1969. Không chỉ là nhà thơ, bà còn đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn Việt Nam và tham gia Ban giám khảo cuộc thi Viết thư UPU quốc tế.

Thơ bà như một bản hòa ca giữa nét đẹp truyền thống và hiện đại, đặc biệt thành công khi viết về tình yêu và người phụ nữ. Dù trải qua bi kịch mất chồng sớm (nhà thơ Thi Nhị), bà vẫn cống hiến không mệt mỏi cho văn học. Năm 2007, bà vinh dự nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, khẳng định vị trí quan trọng trong nền thơ ca Việt Nam hiện đại.

Đoàn Thị Lam Luyến (sinh 1953) - nữ thi sĩ Hưng Yên với chất thơ đậm đà hương đồng nội. Xuất thân từ gia đình nông dân nghèo, bà sớm bộc lộ tài năng nghệ thuật khi 13 tuổi đã vào trường Văn hoá nghệ thuật Tây Bắc. Trải qua nhiều nghề từ họa sĩ đến biên tập viên, thơ bà mang vẻ đẹp dung dị mà sâu sắc, như chính cuộc đời bà - một hành trình từ ruộng đồng đến văn đàn.

Với 10 tập thơ đã xuất bản, Lam Luyến đạt nhiều giải thưởng danh giá như giải thơ báo Văn nghệ (1989-1990), giải Hội Nhà văn Hà Nội (2003). Thơ bà là tiếng lòng của người phụ nữ đương đại, nhuần nhuyễn giữa nét đẹp truyền thống và cách cảm hiện đại. Những tập thơ như Mái nhà dưới bóng cây, Lỡ một thì con gái đã khắc họa chân thực hình ảnh người phụ nữ Việt với đầy đủ những vui buồn đời thường.

Ý Nhi (sinh 1944) - gương mặt thơ tiên phong trong làng thơ Việt đương đại, người phụ nữ Quảng Nam đã mang đến một giọng điệu thơ độc đáo đầy triết lý. Xuất thân từ gia đình trí thức với cha là giáo sư Hoàng Châu Ký, bà thừa hưởng tinh hoa văn hóa truyền thống kết hợp với tư duy hiện đại. Tập thơ Người đàn bà ngồi đan (giải thưởng Hội Nhà văn 1985) đã khẳng định vị trí đặc biệt của bà trong nền thơ ca nước nhà.

Năm 2015, bà vinh dự nhận giải thưởng văn học Thụy Điển Cikada - minh chứng cho giá trị thơ ca vượt biên giới. Thơ Ý Nhi là sự hòa quyện giữa chất trí tuệ sâu sắc và xúc cảm tinh tế, với ngôn ngữ chắt lọc nhưng đầy ám ảnh. Không chỉ là nhà thơ, bà còn là tác giả truyện ngắn đặc sắc và một cổ động viên bóng đá cuồng nhiệt - một con người đa tài với nhiều đam mê.

Bà Huyện Thanh Quan - tên thật Nguyễn Thị Hinh - nữ sĩ tài danh đất Hồ Tây, người phụ nữ đã ghi dấu ấn sâu đậm trong văn học trung đại Việt Nam. Xuất thân từ gia đình khoa bảng, bà thừa hưởng tinh hoa Nho học từ cha (thủ khoa Nguyễn Lý) và thầy (danh sĩ Phạm Quý Thích). Cuộc đời bà gắn liền với những biến cố: từ người vợ quan huyện trẻ tuổi góa bụa đến cung nữ dạy học trong cung vua.

Thơ bà như bức tranh thủy mặc với ngôn từ trau chuốt, niêm luật chặt chẽ nhưng vẫn đượm nét nữ tính. Những thi phẩm như Qua Đèo Ngang, Chiều hôm nhớ nhà đã trở thành kiệt tác bất hủ, thể hiện tâm hồn tinh tế và nỗi niềm hoài cổ của một trí thức trước thời cuộc. Dù sáng tác không nhiều, nhưng mỗi vần thơ của bà đều là tinh hoa kết tinh từ trí tuệ uyên bác và tâm hồn nhạy cảm.

Hồ Xuân Hương - hiện tượng độc đáo của văn học Việt Nam, người phụ nữ đã dùng ngòi bút tài hoa phá vỡ mọi khuôn phép Nho giáo. Được UNESCO vinh danh là danh nhân văn hóa thế giới năm 2021, thơ bà là tiếng nói đầy bản lĩnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Sống ở giao thời giữa hai thế kỷ (XVIII-XIX), bà đã để lại di sản thơ Nôm đồ sộ với phong cách "thanh thanh tục tục" độc đáo.

Tại Cổ Nguyệt Đường bên Hồ Tây, bà sáng tác những vần thơ đầy ngụ ý sâu xa, vừa tinh tế vừa táo bạo. Những thi phẩm như Bánh trôi nước, Cái quạt đã trở thành kiệt tác bất hủ, thể hiện tư tưởng tiến bộ vượt thời đại. Xuân Diệu đã không quá lời khi tôn vinh bà là "Bà chúa thơ Nôm" - người phụ nữ làm nên cuộc cách mạng trong thi ca cổ điển Việt Nam.

Anh Thơ - người con gái Hải Dương đã vẽ nên những vần thơ đẹp như tranh về làng quê Việt Nam. Xuất thân từ gia đình Nho giáo nhưng không được học hành đầy đủ, bà tìm đến thơ ca như lối thoát cho tâm hồn khao khát tự do. Tập thơ đầu tay Bức tranh quê (1941) đã đưa bà trở thành gương mặt nữ tiêu biểu của phong trào Thơ mới với lối viết tinh tế, giàu hình ảnh về thiên nhiên bốn mùa.

Không chỉ là nhà thơ, Anh Thơ còn là nhà hoạt động cách mạng nhiệt thành, từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong Hội Phụ nữ các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn. Thơ bà trong kháng chiến là tiếng nói chân thực về người phụ nữ hậu phương - âm thầm hy sinh mà kiên cường. Được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2007, Anh Thơ đã để lại di sản thơ ca đẹp đẽ về quê hương và con người Việt Nam.