Top 15 bài phân tích sâu sắc về đặc điểm nhân vật trong tác phẩm truyện (Ngữ văn 7 - SGK Cánh diều) - Tuyển tập xuất sắc nhất

Truyện ngắn "Buổi học cuối cùng" của An-phông-xơ Đô-đê được kể qua lời tự thuật đầy xúc động của cậu bé Phrăng vùng An-dát. Những dòng tâm tư hồn nhiên nhưng thấm đẫm tình yêu nước của cậu bé từ lúc rời nhà tới lớp học, cùng những khoảnh khắc thiêng liêng trong buổi học tiếng Pháp cuối cùng đã khắc sâu vào tâm trí độc giả.

Câu chuyện mở đầu bằng buổi sáng Phrăng suýt trốn học. Khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp với bầu trời trong veo, tiếng chim ríu rít suýt nữa đã cám dỗ cậu bé. Nhưng rồi cậu vội vã chạy tới trường. Khi đi ngang trụ sở xã, bầu không khí ngột ngạt cùng đám đông tụ tập trước bảng cáo thị - nơi thường đăng tin dữ - khiến cậu bé nhạy cảm không khỏi lo âu: "Lại có chuyện gì nữa đây?". Lời nhắc nhở đầy ẩn ý của bác thợ rèn càng làm Phrăng thêm bồn chồn.

Không gian trường học hôm ấy khác lạ thường. Thay vì ồn ào hỗn độn, tất cả chìm trong im lặng nặng nề. Điều bất ngờ hơn là thầy Ha-men dịu dàng đón nhận sự đến muộn của Phrăng. Thầy trang trọng trong bộ lễ phục xanh lục viền lá sen, đội mũ lụa đen thêu - trang phục chỉ dành cho dịp đặc biệt. Sự hiện diện của các cụ già trong lớp càng tô đậm không khí thiêng liêng. Giọng nghẹn ngào, thầy thông báo đây sẽ là buổi học tiếng Pháp cuối cùng và tha thiết mong học trò chú tâm.

Lời tuyên bố như sét đánh khiến Phrăng choáng váng. Cậu bé bật thốt lời nguyền rủa kẻ xâm lược - không còn là tiếng nói trẻ con mà là tâm tư của người yêu nước. Những lời giảng của thầy Ha-men về giá trị tiếng mẹ đẻ như chìa khóa giải phóng dân tộc thấm sâu vào tâm can mọi người. Khoảnh khắc thầy viết "Nước Pháp muôn năm" lên bảng rồi ra hiệu kết thúc buổi học là hình ảnh ám ảnh khôn nguôi về tinh thần bất khuất.

Tác phẩm thành công nhờ lối kể chân thật qua góc nhìn trẻ thơ, ngôn từ giản dị mà sâu lắng. "Buổi học cuối cùng" đã chạm tới chân lý vĩnh hằng: tình yêu nước bắt đầu từ tình yêu tiếng mẹ đẻ - linh hồn của mỗi dân tộc.

Trong kiệt tác "Đất rừng phương Nam" của nhà văn Đoàn Giỏi, nhân vật Võ Tòng hiện lên như một biểu tượng sống động của con người Nam Bộ - phóng khoáng mà trượng nghĩa, bụi bặm mà chân tình. Dù cùng tên với nhân vật trong "Thủy hử", Võ Tòng của Đoàn Giỏi mang một vẻ đẹp riêng khó quên.

Ấn tượng đầu tiên về Võ Tòng là hình ảnh một con người mạnh mẽ với vết sẹo dài từ thái dương xuống cổ - dấu tích của một cuộc đời phiêu bạt. Nhưng đằng sau vẻ ngoài tưởng chừng hung dữ ấy là một tâm hồn nhân hậu, một trái tim ấm áp. Qua cách đối xử với cậu bé An, Võ Tòng hiện lên thật gần gũi: từ lời nói đùa vui, lời hứa tặng heo rừng, đến cử chỉ tặng miếng khô nai to nhất - tất cả đều toát lên sự hào phóng đáng quý.

Võ Tòng còn là hiện thân của lòng trung thực khi dũng cảm nhận tội giết địa chủ, của tình yêu quê hương khi âm thầm chuẩn bị mũi tên tẩm độc chống giặc. Những suy nghĩ thấu đáo, cách ứng xử tế nhị (không nói chuyện mũi tên với má nuôi An) càng làm nổi bật chiều sâu nhân cách.

Nhân vật Võ Tòng như một bông sen vùng sông nước: gai góc bên ngoài nhưng tinh khiết bên trong. Qua nhân vật này, Đoàn Giỏi không chỉ khắc họa thành công hình tượng con người Nam Bộ mà còn gửi gắm những giá trị nhân văn sâu sắc về lòng dũng cảm, tình yêu quê hương và vẻ đẹp của sự chân thành.

Võ Tòng trong 'Đất rừng phương Nam' của Đoàn Giỏi hiện lên như một bức chân dung đầy nghịch lý - vẻ ngoài thô kệch nhưng tâm hồn cao đẹp, cuộc đời nhiều bất hạnh nhưng vẫn giữ nguyên vẹn chất phóng khoáng đặc trưng của con người Nam Bộ.

Nhân vật này mang dáng dấp kỳ dị với đôi mắt trắng dã như dao cứa, mái tóc bờm ngựa và năm vết sẹo dài như móng cọp in hằn trên gò má. Nhưng đằng sau ngoại hình khiến người ta khiếp sợ ấy là một tâm hồn đôn hậu, một trái tim nhân ái. Võ Tòng - cái tên được đặt theo tích truyện Tàu - sống cuộc đời không rõ lai lịch, chịu nhiều oan trái: bị cướp vợ, mất con, vào tù ra khám.

Điều đáng quý là dù trải qua bao bất công, người đàn ông ấy vẫn giữ được bản tính lương thiện. Sau những bi kịch, thay vì trả thù, chú chọn cách lánh vào rừng sâu, sống đời ẩn dật với nghề săn bẫy. Dần dà, người dân nhận ra đằng sau vẻ ngoài xù xì là một con người hiền lành, sẵn sàng giúp đỡ mọi người mà không toan tính.

Võ Tòng trở thành biểu tượng đẹp đẽ về người nông dân Nam Bộ: chất phác trong đời thường nhưng kiên cường khi đất nước lâm nguy. Nhân vật này nhắc nhở chúng ta về lòng biết ơn với những hi sinh thầm lặng của thế hệ đi trước, đồng thời khơi gợi ý thức trân trọng và bảo vệ những giá trị tốt đẹp của dân tộc.

Trong tác phẩm 'Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ', hình ảnh người cha hiện lên như một bậc phụ huynh lý tưởng với phương pháp giáo dục độc đáo qua những trải nghiệm giác quan. Không dạy con bằng lý thuyết khô khan, ông để con tự khám phá thế giới qua những trò chơi tưởng chừng đơn giản nhưng chứa đựng bài học sâu sắc.

Bằng cách hướng dẫn con nhắm mắt nhận biết hoa lá qua xúc giác, khứu giác, người cha đã mở ra cho con một thế giới quan đa chiều. Những bài học 'sờ hoa đoán tên', 'ngửi mùi nhận loài' không chỉ rèn luyện khả năng quan sát mà còn nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên. Cách ông giải thích về ý nghĩa của tên gọi - 'mỗi cái tên là một âm thanh tuyệt diệu' - hay triết lý về món quà - 'khi ta nhận hay cho một món quà, ta cũng đẹp lây' - đều thể hiện chiều sâu tâm hồn và sự tinh tế trong cách dạy con.

Nhân vật này còn gây ấn tượng bởi sự nhất quán giữa lời nói và hành động. Dù không thích ăn ổi nhưng vẫn trân trọng nhận quà từ thằng Tí, sẵn sàng nhảy xuống nước cứu người - tất cả đều là những bài học sống động về sự tôn trọng và lòng dũng cảm.

Qua nhân vật người cha, tác phẩm gửi gắm thông điệp sâu sắc về giáo dục gia đình: hãy để trẻ học từ thiên nhiên, từ những trải nghiệm thực tế thay vì màn hình điện tử. Đây chính là bài học quý giá cho các bậc phụ huynh trong thời đại kỹ thuật số.

Trong truyện ngắn "Gió lạnh đầu mùa" của Thạch Lam, nhân vật Sơn hiện lên như một bông hoa nhỏ nở giữa tiết trời lạnh giá - tinh tế, mong manh nhưng ấm áp tình người. Tác phẩm khắc họa thành công thế giới nội tâm phong phú của cậu bé với những rung động tinh vi trước cuộc sống.

Sơn được miêu tả qua những chi tiết đắt giá: từ cảnh cậu thức giấc trong cái lạnh đầu mùa, cảm nhận "bầu trời trắng đục" và "lá cây sắt lại vì rét", đến hình ảnh cậu được mẹ ân cần mặc cho chiếc áo dạ đỏ ấm áp. Những nét vẽ ấy không chỉ tái hiện một cậu bé con nhà khá giả mà còn hé lộ tâm hồn nhạy cảm biết rung động trước thiên nhiên.

Điểm sáng nhất ở Sơn chính là trái tim nhân hậu. Cậu xúc động nhớ về em gái đã mất, thương cảm khi thấy mẹ "rơm rớm nước mắt". Đặc biệt, hành động tặng áo cho bé Hiên - đứa trẻ nghèo "co ro trong manh áo rách tả tơi" - đã thể hiện lòng trắc ẩn sâu sắc. Khoảnh khắc "ấm áp vui vui" khi trao đi món quà chứng tỏ Sơn hiểu được ý nghĩa đích thực của sự sẻ chia.

Qua nhân vật Sơn, Thạch Lam gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình người trong xã hội phân hóa giàu nghèo. Hình ảnh cậu bé biết đồng cảm với nỗi đau của người khác, dám vượt qua rào cản giai cấp để yêu thương trở thành bài học nhân văn sâu sắc.

"Người thầy đầu tiên" của Ai-ma-tốp là bản hùng ca về nghề giáo qua hình tượng thầy Đuy-sen - người thắp lửa tri thức giữa núi rừng Trung Á hoang vu. Từ một chuồng ngựa bỏ hoang, bằng đôi tay và trái tim nhiệt huyết, thầy đã dựng nên ngôi trường đầu tiên cho trẻ em người Kir-ghi-di.

Thầy Đuy-sen hiện lên qua trang văn với vẻ đẹp giản dị mà cao quý: áo quần lấm đất, nụ cười hiền hậu, và ánh mắt thấu hiểu tâm hồn trẻ thơ. Chỉ bằng vài câu hỏi ân cần "Các em có thích học không?", thầy đã khơi dậy khát vọng học tập trong những đứa trẻ chưa từng biết mặt chữ. Đặc biệt với cô bé mồ côi An-tư-nai, lời khen "tên hay quá" cùng nụ cười ấm áp của thầy đã trở thành điểm tựa tinh thần, nhen nhóm niềm tin vào tương lai.

Không chỉ là người thầy khai sáng, Đuy-sen còn là nhà giáo dục tài ba biết chạm vào tiềm năng mỗi học trò. Cách thầy trò chuyện, khích lệ đã biến ngôi trường nhỏ thành không gian ươm mầm những ước mơ. Qua nhân vật này, tác giả ngợi ca sứ mệnh cao cả của nghề dạy học - không chỉ truyền kiến thức mà còn thắp lên ngọn lửa nhân văn trong tâm hồn thế hệ trẻ.

"Dế Mèn phiêu lưu ký" của Tô Hoài là bản trường ca về tuổi trẻ qua hình tượng chàng dế cường tráng nhưng đầy kiêu ngạo. Từ vẻ ngoài "đôi càng mẫm bóng", "vuốt nhọn hoắt" đến tính cách "trịnh trọng khoan thai", Dế Mèn hiện lên như hiện thân của sức trẻ tự tin thái quá. Bài học đường đời đầu tiên về sự kiêu căng đã được trả giá bằng mạng sống của Dế Choắt - người bạn yếu ớt mà Mèn từng khinh thường.

Cậu bé Mên trong "Bầy chim chìa vôi" của Nguyễn Quang Thiều là bức chân dung đẹp về tâm hồn trẻ thơ. Vừa mang nét tinh nghịch hồn nhiên, vừa toát lên sự chín chắn khi chăm lo cho em trai Mon. Hành động dũng cảm chèo đò giữa đêm mưa cứu bầy chim non đã khắc họa trái tim nhân hậu và tình yêu thiên nhiên thuần khiết của cậu bé.

Cậu bé An trong 'Đi lấy mật' hiện lên như một bông hoa rừng tinh khôi - hồn nhiên mà mạnh mẽ, tò mò mà kiên trì. Hành trình đầu đời vào rừng lấy mật cùng cha nuôi đã khắc họa trọn vẹn tình yêu thiên nhiên cháy bỏng và khát khao khám phá không ngừng của cậu. Từ ánh mắt 'không rời tổ ong' đến sự kiên nhẫn vượt qua mệt mỏi, An đã chứng minh tâm hồn trẻ thơ có thể chứa đựng sự say mê lớn lao với thế giới tự nhiên.

"Cô bé bán diêm" của Andersen là câu chuyện xót xa về một linh hồn trẻ thơ tan biến trong đêm giao thừa lạnh giá. Qua cái chết tưởng như đẹp đẽ với "đôi má hồng" và "nụ cười trên môi", nhà văn đã dựng lên bức tranh đối lập giữa thế giới ảo ảnh hạnh phúc và hiện thực phũ phàng. Cái chết ấy vừa là lời tố cáo xã hội thờ ơ, vừa là bài ca về khát vọng hạnh phúc vĩnh hằng của con người.

Nhân vật người thợ mộc trong truyện ngụ ngôn "Đẽo cày giữa đường" hiện lên như một bài học sinh động về sự thiếu chính kiến. Từ một người đầy ý chí với ước mơ làm giàu, anh ta dần trở thành nạn nhân của chính sự dao động khi liên tục thay đổi sản phẩm theo lời khuyên của người khác. Chi tiết "đẽo tất cả loại cày để cho voi cày" cuối cùng đã trở thành biểu tượng cho sự thất bại của kẻ không có lập trường vững vàng.

Người thợ mộc trong truyện ngụ ngôn "Đẽo cày giữa đường" trở thành biểu tượng cho sự thiếu chính kiến. Từ một khúc gỗ quý, vì nghe theo quá nhiều ý kiến trái chiều mà anh ta đã biến nó thành vật vô dụng. Câu chuyện không chỉ phê phán sự dao động mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa lắng nghe và chắt lọc - bởi "lắm thầy thối ma" nhưng hoàn toàn bỏ ngoài tai mọi góp ý cũng là cực đoan. Bài học sâu sắc này vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại, nơi mỗi người cần có đủ bản lĩnh để tiếp thu có chọn lọc nhưng vẫn giữ vững lập trường của mình.

"Ông đồ" của Vũ Đình Liên là bản trường ca về sự lụi tàn của nền Hán học dưới bóng dáng thời gian. Bài thơ như tấm bia ký ức khắc ghi hình ảnh người nghệ sĩ chữ Nho - từ thời kỳ vàng son "phượng múa rồng bay" đến khi trở thành "di tích tiều tụy" bị lãng quên. Qua bức tranh tương phản giữa quá khứ rực rỡ và hiện tại phôi pha, tác giả đã dệt nên khúc bi ca đầy xót xa cho những giá trị văn hóa truyền thống đang dần biến mất. Hình ảnh cuối cùng - hoa đào vẫn nở mà ông đồ vắng bóng - trở thành ẩn dụ ám ảnh về sự đứt gãy văn hóa, khi "hồn xưa" không còn chốn nương thân trong dòng chảy hiện đại.

Trong dòng chảy văn học Việt Nam, hình tượng người mẹ luôn là nguồn cảm hứng bất tận. Bài thơ 'Mẹ' của Đỗ Trung Lai trong tập 'Đêm sông Cầu' đã khắc họa thành công hình ảnh người mẹ qua biểu tượng cây cau - một hình ảnh dân dã mà sâu lắng.

Nhà thơ sử dụng thủ pháp đối lập tinh tế giữa cau thẳng tắp và 'lưng mẹ còng', giữa 'ngọn xanh rờn' và 'đầu bạc trắng', tạo nên bức tranh đầy xúc động về sự hy sinh thầm lặng. Qua từng khổ thơ, thời gian như hiện hình qua sự đối lập: cau càng cao, mẹ càng thấp, cau gần trời, mẹ gần đất.

Bài thơ kết thúc bằng câu hỏi tu từ day dứt: 'Sao mẹ ta già?', một câu hỏi không lời đáp, chỉ có 'mây bay về xa' như nỗi niềm thảng thốt trước quy luật nghiệt ngã của tạo hóa. Tác phẩm đã chạm đến chiều sâu của tình mẫu tử bằng ngôn từ giản dị mà đầy ám ảnh.

Xuân Quỳnh (1942-1988) - nữ thi sĩ tài hoa với hồn thơ đằm thắm, nồng nàn, đã khắc họa thành công bức tranh quê hương qua bài thơ 'Tiếng gà trưa'. Tác phẩm viết trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thể hiện tình yêu quê hương sâu lắng thông qua mối quan hệ bà cháu đầy xúc động.

Bài thơ năm chữ với cách gieo vần linh hoạt, mở đầu bằng âm thanh giản dị: 'Cục... cục tác cục ta' - tiếng gà trưa vang lên giữa buổi hành quân, trở thành cầu nối đưa người lính trở về miền ký ức tuổi thơ. Điệp khúc 'Nghe' được lặp lại ba lần như nhịp đập rung động của trái tim: 'Nghe xao động nắng trưa/Nghe bàn chân đỡ mỏi/Nghe gọi về tuổi thơ'.

Những câu thơ tiếp theo vẽ nên bức tranh sống động về đàn gà mái với 'ổ rơm hồng những trứng', 'gà mái tơ hoa đốm trắng', 'gà mái vàng lông óng như màu nắng'. Ngôn từ giản dị mà giàu sức gợi, phép so sánh tinh tế cùng gam màu tươi sáng ('hồng', 'trắng', 'óng') tạo nên bức tranh quê rực rỡ, ấm áp tình bà cháu.