Top 6 Bài phân tích "Đề đền Sầm Nghi Đống" (Ngữ văn 8 - SGK Chân trời sáng tạo) xuất sắc nhất

Khởi động tư duy

Khi viếng thăm các ngôi đền, theo bạn mọi người thường bày tỏ thái độ ra sao?

Gợi mở:

Thái độ thường thấy: tôn kính, nghiêm cẩn

Khám phá tác phẩm

Bạn hiểu như thế nào về ý nghĩa ẩn sau câu thơ kết?

Gợi mở:

Câu "Thì sự anh hùng há bấy nhiêu" là lời chất vấn đầy chua chát, giễu nhại cái chết thảm hại của tướng giặc Sầm Nghi Đống.

Đào sâu suy ngẫm

Câu 1. Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh thể hiện thái độ tác giả khi viếng đền. Qua cước chú, giải thích nguồn cơn của thái độ ấy.

- Những từ như "ghé mắt trông ngang", "kìa", "cheo leo" đã phá vỡ không khí tôn nghiêm nơi đền thờ, bộc lộ thái độ khinh bỉ, mỉa mai với kẻ xâm lược thất trận.

- Bối cảnh lịch sử: Sầm Nghi Đống - tướng giặc nhà Thanh, thất bại nhục nhã trước Quang Trung đại phá quân Thanh, cuối cùng phải tự vẫn. Dù được lập đền thờ nhưng với tác giả, hắn không xứng đáng được tôn vinh.

Câu 2. Giả định trong hai câu kết hé lộ điều gì về quan niệm "anh hùng" của nữ sĩ?

- Giả định đổi phận làm trai để chứng tỏ mình có thể lập nên sự nghiệp hiển hách hơn kẻ bại trận.

- Qua đó thể hiện khát vọng vượt thoát giới tính, thách thức định kiến xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ.

Câu 3. Nghệ thuật trào phúng nào được vận dụng? Hiệu quả nghệ thuật?

- Câu hỏi tu từ đặt đúng chỗ làm bật lên tiếng cười châm biếm.

- Từ láy "cheo leo" khéo léo phơi bày sự bất xứng của kẻ bại trận được thờ phụng.

Câu 4. Xác định chủ đề chính qua các dẫn chứng trong bài.

Chủ đề: Khát vọng bình đẳng giới và giải phóng cá nhân khỏi ràng buộc lễ giáo phong kiến.

Câu 5. Thông điệp tác giả gửi gắm?

Lời tuyên ngôn về quyền bình đẳng, khát vọng tự do khẳng định bản thân, dám thách thức mọi quy chuẩn xã hội đương thời.

MỞ RỘNG KIẾN THỨC

Câu 1. Đánh giá giá trị tác phẩm

- Nội dung: Phản ánh tư tưởng tiến bộ về bình đẳng giới, phê phán chiến tranh xâm lược.

- Nghệ thuật: Ngôn ngữ thuần Việt sắc sảo, kết cấu chặt chẽ, giọng điệu độc đáo xứng danh "bà chúa thơ Nôm".

I. Tác giả và bối cảnh sáng tác

- Hồ Xuân Hương (cuối XVIII - đầu XIX), nữ sĩ tài hoa xứ Nghệ

- Nổi danh với 50 bài thơ Nôm đậm chất trào phúng, đấu tranh cho nữ quyền

- Được tôn vinh là "Bà chúa thơ Nôm" với ngòi bút sắc sảo

II. Khám phá tác phẩm

Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệt mang đậm phong cách Việt

Hoàn cảnh: Viết khi chứng kiến đền thờ tướng giặc Sầm Nghi Đống - kẻ thất trận nhục nhã

Nghệ thuật: Kết hợp tài tình giữa biểu cảm và trào phúng

Bố cục:

- Phần 1: Thái độ khinh bỉ trước ngôi đền

- Phần 2: Khát vọng vượt thoát thân phận

III. Giá trị cốt lõi

- Nội dung: Lời tố cáo mạnh mẽ kẻ xâm lược, đồng thời là tuyên ngôn về bình đẳng giới

- Nghệ thuật: Ngôn ngữ sắc bén, giọng điệu đa thanh, xứng đáng kiệt tác thơ Nôm

IV. Phân tích chi tiết

1. Nghệ thuật trào phúng đặc sắc

- Sử dụng từ ngữ gợi hình ("ghé mắt", "cheo leo") để giễu nhại

- Xây dựng hình tượng đối lập giữa kẻ bại trận và khát vọng nữ nhi

- Tiếng cười sắc lạnh đả kích thói đạo đức giả

2. Thông điệp nhân văn

- Câu thơ "Đổi phận làm trai được..." là lời thách thức định kiến

- Khẳng định giá trị tự thân, không cần đợi kiếp sau

- Thể hiện tư tưởng tiến bộ vượt thời đại

Khám phá tác phẩm:

Tục đề thơ - nét văn hóa Đường thi tao nhã, khi tao nhân mặc khách thưởng ngoạn danh lam thắng cảnh thường lưu bút ngâm vịnh. Hồ Xuân Hương - nữ sĩ tài hoa đã phá cách khi đem tục này áp dụng cho ngôi đền thờ tướng giặc, tạo nên thi phẩm độc đáo.

Sầm Nghi Đống - tướng nhà Thanh thất trận nhục nhã trước anh hùng áo vải Quang Trung, cuối cùng phải tự vẫn. Ngôi đền thờ hắn trở thành đối tượng để nữ sĩ bộc lộ tư tưởng tiến bộ.

Hai câu mở đầu với những từ ngữ đầy ẩn ý:

"Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo

Kìa đền thái thú đứng cheo leo"

Cách nhìn "ghé mắt trông ngang" phá vỡ mọi quy tắc tôn kính nơi đền miếu. Từ "cheo leo" như báo trước sự sụp đổ của cái danh hão. Giọng thơ đầy khinh bỉ, mỉa mai.

Hai câu kết là tuyên ngôn đanh thép:

"Ví đây đổi phận làm trai được

Sự nghiệp anh hùng há bấy nhiêu"

Lời thách thức định kiến giới tính, khát vọng vượt thoát rào cường xã hội phong kiến. Câu thơ cuối như nhát dao phủ nhận mọi "anh hùng" giả tạo.

Bài thơ không chỉ là lời chế giễu kẻ bại trận, mà còn là bản tuyên ngôn về nữ quyền, giải phóng cá tính trước những ràng buộc lỗi thời.

Khám phá tác phẩm:

Chuẩn bị đọc:

Khi viếng đền, người ta thường mang thái độ thành kính, trang nghiêm - một nét văn hóa tâm linh truyền thống. Nhưng Hồ Xuân Hương đã phá vỡ quy tắc ấy bằng cái nhìn đầy khiêu khích.

Trải nghiệm văn bản:

Câu thơ cuối "Thì sự anh hùng há bấy nhiêu" là lời mỉa mai sâu cay về cái chết thảm hại của tướng giặc, đồng thời là lời khẳng định bản lĩnh phi thường của nữ sĩ.

Suy ngẫm sâu sắc:

Bài thơ là bản tuyên ngôn về nữ quyền, thể hiện qua:

- Thái độ khinh bỉ với kẻ xâm lược (qua các từ "ghé mắt", "cheo leo")

- Giả định đổi phận làm trai để thách thức định kiến

- Nghệ thuật trào phúng sắc bén

Thông điệp nhân văn:

Hồ Xuân Hương gửi gắm khát vọng giải phóng phụ nữ khỏi xiềng xích phong kiến, khẳng định nữ giới hoàn toàn có thể lập nên sự nghiệp vẻ vang không thua kém nam nhi.

Khám phá trước khi đọc

(trang 103, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Trước thềm đền thiêng, người ta thường mang theo hành trang tâm linh gì? Hãy khám phá thái độ ứng xử văn hóa khi hành hương về chốn linh thiêng.

Giải pháp tiếp cận:

Kết nối trải nghiệm cá nhân với vốn sống đa chiều.

Giải mã tinh tế:

Nơi đền miếu uy nghiêm, con người thường đối diện bằng tấm lòng thành kính, ánh mắt tôn nghiêm và tư thế cung kính - đó là biểu hiện của văn hóa tâm linh truyền thống.

Hành trình đồng cảm cùng tác phẩm

(trang 103, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Lời thơ cuối như tiếng chuông ngân vang điều gì về nữ sĩ tài hoa?

Giải pháp tiếp cận:

Thấu hiểu ngôn từ qua lăng kính văn chương.

Giải mã tinh tế:

Câu thơ khép lại là bản tuyên ngôn đầy kiêu hãnh về tầm vóc người phụ nữ, đồng thời là ánh mắt đảo ngược thế giới quan trọng nam khinh nữ. Hồ Xuân Hương không chỉ vượt lên định kiến mà còn đặt dấu hỏi lớn về chuẩn mực xã hội đương thời.

KHÁM PHÁ TÁC PHẨM

Đối thoại với không gian thiêng: Khi bước chân đến những ngôi đền, con người thường mang theo tâm thế nào? Hãy cùng khám phá những lớp nghĩa sâu xa trong cách ứng xử văn hóa tâm linh.

Giải mã: Nơi cửa đền uy nghi, người ta thường hiện diện với tấm lòng thành kính, ánh mắt tôn nghiêm và tư thế chỉnh tề - đó là biểu hiện của nét đẹp văn hóa truyền thống.

HÀNH TRÌNH CẢM THỨC

Phản chiếu qua lăng kính thi ca: Câu thơ cuối như tiếng chuông ngân vang điều gì về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến?

Giải mã: Lời thơ khép lại là bản tuyên ngôn đầy kiêu hãnh, không chỉ phủ định cái chết nhục nhã của tướng giặc mà còn khẳng định tầm vóc người phụ nữ có thể làm nên sự nghiệp hiển hách hơn cả đấng nam nhi.