Top 6 bài soạn "Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm" xuất sắc nhất

Tự sự về sự kiện và nhân vật có xen kẽ miêu tả, biểu cảm

a. Em làm vỡ chiếc lọ hoa quý giá.

Vào một ngày trời quang đãng, khi em đang siêng năng lau dọn nhà cửa, bỗng vang lên tiếng va chạm làm em giật mình: “Choang!”. Ôi không! Chiếc lọ hoa cổ kính xinh đẹp đã vỡ vụn. Đó là món đồ mà bà nội em vô cùng trân trọng. Bà rất dịu dàng và sẽ không trách mắng em, nhưng lòng em vẫn cảm thấy day dứt và không yên.

b. Em giúp bà cụ qua đường giữa dòng xe tấp nập.

Chiều tà, bóng râm phủ trên hè phố, đường vẫn đầy nắng và xe cộ đông đúc. Ở phía bên kia đường, em nhìn thấy một bà cụ tóc bạc, lưng còng, chống gậy đứng lặng lẽ, bối rối không dám qua đường. Thấy vậy, em nhanh chóng băng qua, nhẹ nhàng nắm lấy tay bà: “Cháu giúp bà nhé!”. Bà mỉm cười hiền hậu: “Cảm ơn cháu nhiều!”. Hai bà cháu cùng nhau qua đường khi đèn xanh bật sáng. Em cảm thấy rất vui vì đã giúp đỡ được người khác, và còn kể cho mẹ nghe về việc làm tốt đó.

c. Em nhận được món quà bất ngờ nhân ngày sinh nhật hoặc dịp lễ tết.

Hôm nay, em bước sang tuổi mới với biết bao hy vọng và ước mơ. Buổi tối thật rộn ràng khi bạn bè đến chúc mừng, cùng nhau ăn bánh và hát vang bài hát mừng sinh nhật. Nhưng năm nay, điều đặc biệt nhất là món quà từ bố - người ba năm nay em chưa được gặp vì bố phải làm việc xa ở Nhật Bản. Trong ánh sáng mờ ảo của đêm, dáng hình bố hiện rõ, em òa khóc ôm chầm lấy bố: “Con gái nhỏ của bố!”. Bố bế em lên và nói lời yêu thương. Đó chính là món quà ý nghĩa mà em luôn mong đợi.

Luyện tập

Câu 1 (trang 84 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Đóng vai ông giáo kể lại khoảnh khắc lão Hạc mang tin bán chó với vẻ mặt và tâm trạng đầy đau đớn:

Khi thấy tôi, lão làm ra vẻ vui vẻ giả tạo. Rồi lão kể câu chuyện:

- Cậu Vàng đã đi rồi, ông giáo ạ!

Hóa ra lão đã bán con chó mà lão vô cùng yêu quý. Lão không kìm được nước mắt, mặt nhăn nhúm tràn đầy nỗi đau. Lão bật khóc nức nở. Tôi xót xa, bất lực trước cảnh ấy.

Câu 2 (trang 84 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

So sánh đoạn văn Nam Cao với đoạn văn của mình:

- Đoạn văn của Nam Cao kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố miêu tả và biểu cảm qua nét mặt và tiếng khóc của lão Hạc.

- Sự kết hợp ấy khiến hình ảnh lão Hạc hiện lên đầy xúc động và bi thương khi phải bán đi “cậu Vàng” thân yêu.

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN THUẦN THỤ

1. Yếu tố trung tâm của văn tự sự là những sự kiện và nhân vật. Để tạo nên đoạn văn tự sự hòa quyện miêu tả và biểu cảm, trước hết cần xác định rõ nét sự việc cùng nhân vật chủ đạo trong câu chuyện.

2. Thông thường, miêu tả và biểu cảm đan xen hòa quyện, làm sống động và giàu cảm xúc cho đoạn văn tự sự.

II. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH

Việc viết đoạn văn tự sự có kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm nên tuân theo 5 bước cơ bản (dựa trên SGK):

1. Chọn sự việc trọng tâm

(a): do bất cẩn, làm vỡ chiếc lọ hoa quý
(b): giúp bà cụ vượt qua đường đông đúc xe cộ
(c): nhận món quà bất ngờ

2. Lựa chọn ngôi kể

- Thường là ngôi thứ nhất, hoặc có thể ngôi thứ ba

3. Xác định trình tự kể chuyện

(a) - hoàn cảnh làm vỡ lọ hoa
- tình trạng lọ hoa khi bị vỡ
- việc dọn dẹp các mảnh vỡ
(b) - cảnh tượng bà cụ đứng chờ qua đường
- quá trình giúp đỡ bà cụ
- cảm xúc của bà và người giúp đỡ sau khi qua đường an toàn
(c) - hoàn cảnh nhận quà
- cách món quà được trao gửi
- ý nghĩa món quà với người nhận

4. Xác định các yếu tố miêu tả và biểu cảm cần sử dụng

(a) - hình ảnh lọ hoa trước và sau khi vỡ
- cảm xúc của người kể sau sự cố
(b) - nét mặt, cử chỉ bà cụ
- bối cảnh đông đúc, ồn ào
- niềm vui, sự tự hào khi giúp đỡ
(c) - mô tả món quà
- cảm xúc tràn đầy khi nhận quà

5. Viết đoạn văn kể chuyện kết hợp miêu tả và biểu cảm sao cho hài hòa, theo gợi ý trên.

III. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

1. Với câu chuyện "Sau khi bán chó, lão Hạc sang báo cho ông giáo", khi đóng vai ông giáo viết đoạn văn kể lại giây phút lão Hạc báo tin đau lòng, cần chú ý:

- Sự việc trọng tâm: lão Hạc sang báo đã bán cậu Vàng.

- Nhân vật: lão Hạc với đặc điểm tính cách đầy yêu thương gắn bó với chú chó.

Cần miêu tả sâu sắc tâm trạng lão qua nét mặt, giọng nói và cử chỉ, đồng thời thể hiện cảm nhận của ông giáo trong tình huống đó.

2. Đoạn văn trong truyện ngắn "Lão Hạc" của Nam Cao kể về sự việc này như sau:

Hôm sau, lão Hạc sang chơi nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:

- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!

- Cụ bán rồi à?

- Bán rồi. Họ vừa bắt xong.

[Lão cố gắng tỏ ra vui vẻ, nhưng nụ cười ấy như mếu, đôi mắt lão ầng ậng nước. Tôi muốn ôm lấy lão khóc òa. Bảy giờ tôi không còn xót xa cho sách vở như trước nữa, chỉ cảm thấy thương xót lão Hạc. Tôi hỏi vờ như chuyện trò:

- Thế nó cho bắt à?

Mặt lão bỗng co rúm, các nếp nhăn dồn lại ép nước mắt trào ra. Đầu lão nghiêng sang một bên, miệng móm mém như đứa trẻ, lão khóc hu hu...]

- Đoạn văn trong ngoặc vuông biểu hiện rõ sự kết hợp hài hòa giữa kể, tả và biểu cảm.

- Nhờ các yếu tố đó, Nam Cao khắc họa sinh động hình ảnh lão Hạc trong trạng thái đau đớn tột cùng khi phải bán đi chú chó thân yêu. Trong đó, có sự biểu cảm của cả lão Hạc và người kể chuyện.

I. Kiến thức trọng tâm cần ghi nhớ

– Trong bất kỳ văn bản tự sự nào, các yếu tố miêu tả và biểu cảm luôn đan xen, hòa quyện, tạo nên chiều sâu cảm xúc và tăng tính sinh động cho câu chuyện.

– Khi viết đoạn văn, người viết cần vận dụng linh hoạt và sáng tạo các yếu tố này để khơi gợi cảm xúc nơi người đọc, đồng thời nâng cao giá trị biểu đạt của bài viết.

II. Gợi ý trả lời câu hỏi và bài tập trong SGK

Phần I. Từ sự kiện và nhân vật đến đoạn văn tự sự giàu cảm xúc:

Dựa trên các bước xây dựng đoạn văn tự sự, học sinh lựa chọn một trong ba tình huống. Ví dụ, nếu chọn tình huống em giúp bà cụ qua đường trong lúc đông đúc xe cộ, cần xác định thứ tự kể: thời điểm diễn ra sự việc, không gian xung quanh, các hành động cụ thể.

Đồng thời, phải chọn lọc các chi tiết miêu tả và biểu cảm phù hợp: không khí đường phố, hình dáng bà cụ, cảm xúc trước – trong – sau khi giúp bà cụ… để đoạn văn trở nên chân thực và giàu sức gợi.

Phần II. Luyện tập

1. Bài tập 1:

Hóa thân thành Nam Cao, tôi kể lại giây phút lão Hạc sang nhà, báo tin đã bán cậu Vàng. Dù cố giữ vẻ điềm tĩnh, ánh mắt lão vẫn ngấn lệ. Tôi nhìn lão, lòng nghẹn ngào, chỉ muốn ôm chặt lấy để sẻ chia. Khi tôi hỏi: “Thế nó cho bắt à?”, khuôn mặt lão nhăn rúm, đôi môi móm mém mếu máo, lão oà khóc như trẻ nhỏ. Tôi khẽ an ủi: “Lão không có lỗi…”. Lão gượng cười, bờ vai run run. Một nỗi đau thầm lặng, sâu sắc khiến tôi nghẹn ngào không nói nên lời.

2. Bài tập 2:

Trong đoạn văn của Nam Cao, ông đã kết hợp nhuần nhuyễn các yếu tố kể, tả và biểu cảm, khắc họa chân dung lão Hạc đầy đau đớn: ánh mắt ầng ậc nước, gương mặt rúm ró, miệng mếu máo. Những chi tiết ấy thể hiện sâu sắc sự quằn quại trong tâm hồn của người cha nghèo phải đánh đổi tình thương lấy miếng ăn, đầy hối hận và dằn vặt.

* Văn bản tham khảo:

Trong trích đoạn “Tức nước vỡ bờ”, những lời thoại, hành động và miêu tả được kết hợp tài tình, tái hiện sự áp bức tàn bạo của bọn cai lệ và nỗi tuyệt vọng của người nông dân. Qua đó, nhà văn thể hiện một cách đầy cảm xúc sức chịu đựng và sự phản kháng của người phụ nữ trong hoàn cảnh bế tắc.

I. Từ sự việc, nhân vật đến đoạn văn tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm

Đề 1: Lỡ tay làm vỡ lọ hoa quý

Hướng dẫn xây dựng đoạn văn tự sự kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm:

- Bước 1: Xác định sự việc chính: vô tình làm vỡ lọ hoa.

- Bước 2: Chọn ngôi kể: ngôi thứ nhất để bộc lộ cảm xúc chân thực.

- Bước 3: Xác định trình tự kể:

• Lọ hoa bị vỡ trong tình huống nào (thời gian, địa điểm).
• Diễn biến vụ việc lọ hoa vỡ ra sao.
• Xử lý các mảnh vỡ thế nào.

- Bước 4: Lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm:

• Vẻ đẹp lọ hoa khi còn nguyên vẹn.
• Hình ảnh lọ hoa tan vỡ.
• Cảm xúc sau khi làm vỡ – tiếc nuối, ân hận.

- Bước 5: Viết đoạn văn hoàn chỉnh theo các gợi ý trên.

Đề 2: Giúp bà cụ qua đường trong giờ cao điểm

- Bước 1: Xác định sự việc trọng tâm: hỗ trợ bà cụ qua đường lúc đông đúc.

- Bước 2: Chọn ngôi kể – có thể là ngôi thứ nhất hoặc ba.

- Bước 3: Trình tự kể:

• Hoàn cảnh gặp bà cụ (địa điểm, thời gian).
• Hành động cụ thể khi giúp bà cụ sang đường.
• Tâm trạng hai bên sau sự việc.

- Bước 4: Miêu tả – biểu cảm cần thể hiện:

• Hình dáng, nét mặt của bà cụ.
• Bối cảnh xung quanh – xe cộ, âm thanh.
• Cảm xúc bản thân khi giúp được người khác.

- Bước 5: Triển khai đoạn văn theo dàn ý đã lập.

Đề 3: Nhận quà bất ngờ ngày sinh nhật

- Không gian bữa tiệc sinh nhật ấm cúng, nhiều người thân tham dự.

- Trang trí rực rỡ, lung linh nến sáng (miêu tả).

- Nhận được nhiều món quà khiến em cảm động, biết ơn (miêu tả – biểu cảm).

- Giây phút anh trai bất ngờ xuất hiện, mang đến niềm vui vỡ òa.

- Em reo lên, ôm chặt anh trong xúc động nghẹn ngào (biểu cảm).

II. Luyện tập

Bài 1 (SGK trang 84)

Nhập vai ông giáo kể khoảnh khắc lão Hạc sang báo tin bán chó, tâm trạng đầy day dứt:

Lão Hạc sang nhà tôi, chưa ngồi xuống đã thốt lên: “Cậu Vàng đi rồi ông giáo ạ!”. Lão gắng cười nhưng tôi thấy rất rõ sự méo xệch nơi khóe môi. Đôi mắt mờ đục đầy nước. Tôi đau lòng. Lão bật khóc, kể lại từng chi tiết như đang thú tội. Tôi nghe mà chỉ biết nắm lấy tay lão an ủi, nhưng dường như nỗi đau trong lòng lão không thể vơi đi…

Bài 2 (SGK trang 84)

Đoạn văn của Nam Cao hòa quyện miêu tả và biểu cảm tinh tế:

“Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt ầng ậc nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão òa lên khóc… Lão hu hu khóc.”

Sự kết hợp ấy giúp:

• Khắc họa sâu sắc diện mạo và tâm trạng đau khổ của lão Hạc.
• Truyền tải cảm xúc mãnh liệt của lão và nhân vật tôi.
• Làm nổi bật sự xót xa, dằn vặt khi lão phải rời xa “cậu Vàng”.

I. Từ sự việc và nhân vật đến đoạn văn tự sự kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm

Câu 1 (SGK trang 83 - Ngữ văn 8, tập 1):

- Bước 1: Chọn sự việc chính – Em giúp một bà cụ băng qua đường trong giờ cao điểm, khi dòng người và xe cộ tấp nập.

- Bước 2: Lựa chọn ngôi kể – ngôi thứ nhất, người kể xưng “tôi”.

- Bước 3: Xác định trình tự kể:

+ Gặp bà cụ trong hoàn cảnh nào?

+ Hành động giúp cụ ra sao? Hai người trò chuyện thế nào?

+ Lúc chia tay, cảm xúc của em như thế nào?

- Bước 4: Xác định nội dung miêu tả và biểu cảm:

+ Hình ảnh bà cụ: tóc bạc, nét mặt lo lắng.

+ Cảnh vật: đường phố đông đúc, xe cộ vội vã.

+ Biểu cảm: sự loay hoay, sợ hãi của bà; niềm vui, sự ấm áp khi giúp đỡ người khác.

- Bước 5: Viết đoạn văn:

Chiều hè oi ả, cái nắng như đổ lửa khiến phố phường ngập trong ánh vàng rực rỡ. Đang trên đường về nhà sau buổi học, tôi bắt gặp một bà cụ tóc bạc như sương, dáng vẻ gầy gò, tay chống gậy đứng lặng bên vệ đường. Ánh mắt cụ nhìn dòng xe đông đúc một cách ngơ ngác, lo lắng. Tôi bước lại gần, nhẹ nhàng hỏi han, bà cụ đáp bằng giọng run run rằng muốn qua đường nhưng chẳng ai chịu dừng. Tôi nắm lấy bàn tay khô gầy của cụ, dắt cụ băng qua làn xe với tất cả sự cẩn trọng. Khi sang được bên kia đường, cụ nắm chặt tay tôi, ánh mắt ánh lên niềm biết ơn sâu sắc. Lòng tôi bỗng dâng lên một cảm giác dịu dàng, hạnh phúc vì đã làm được một việc tốt lành.

1. Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

a) Lựa chọn sự việc cụ thể và nhân vật để xây dựng đoạn văn:

(1) Vô tình đánh vỡ một chiếc lọ hoa quý giá.

(2) Giúp đỡ một người già sang đường giữa lúc phố xá đông đúc, nhộn nhịp.

(3) Nhận được một món quà bất ngờ vào dịp đặc biệt như sinh nhật, lễ Tết.

Gợi ý:

- Xác định sự việc trung tâm và nhân vật chính;
- Chọn ngôi kể phù hợp (ngôi thứ nhất);
- Trình bày mạch sự việc theo diễn biến hợp lý;
- Khéo léo lồng ghép yếu tố miêu tả cảnh vật, nhân vật và cảm xúc cá nhân;
- Viết đoạn văn hoàn chỉnh.

2. Hóa thân thành ông giáo để kể lại khoảnh khắc lão Hạc sang báo tin đã bán cậu Vàng, lột tả chân thực sự giằng xé trong tâm hồn lão.

Gợi ý: Dùng lời văn của chính mình, tập trung thể hiện vẻ mặt, ánh mắt, giọng nói và tâm trạng đau đớn của lão Hạc qua hành động và lời thoại.

3. Phân tích hiệu quả của việc kết hợp kể, miêu tả và biểu cảm trong đoạn trích:

“Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
– Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
– Cụ bán rồi?
– Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lão cố làm ra vẻ vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậng nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà òa lên khóc... Lão hu hu khóc…”

Phân tích:

- Hình ảnh lão Hạc hiện lên chân thực qua từng nét mặt, hành động, tiếng khóc;
- Tâm trạng đau đớn được khắc họa rõ nét bằng nghệ thuật miêu tả kết hợp biểu cảm;
- Thái độ xót xa, đồng cảm sâu sắc của ông giáo;
- Sự kết hợp các yếu tố nghệ thuật làm tăng tính nhân văn, tạo chiều sâu xúc cảm cho đoạn văn.