Top 6 bài soạn tuyệt vời về "Chiều xuân" (Ngữ văn 11 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Giới thiệu về tác giả và tác phẩm

Tác giả

- Anh Thơ (1921 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, sinh ra tại thị trấn Ninh Giang, Hải Dương. Xuất thân trong một gia đình công chức nhỏ, bà là một nữ thi sĩ nổi bật trong nền thơ Việt Nam hiện đại.

- Anh Thơ viết nhiều về cảnh sắc làng quê, với những hình ảnh sống động, tĩnh lặng, gần gũi của miền Bắc. Các tác phẩm nổi bật của bà gồm: Bức tranh quê (1941), Kể chuyện Vũ Lăng (1957), và Tuyển tập Anh Thơ (1986).

Tác phẩm

Bài thơ "Chiều xuân" nằm trong tập thơ đầu tay của Anh Thơ, Bức tranh quê.

* Đọc văn bản

Nội dung chính: Văn bản thể hiện vẻ đẹp tĩnh lặng, yên bình của mùa xuân miền Bắc, với cảnh chiều xuân trong trẻo, thanh bình. Qua đó, tác giả bày tỏ tình yêu quê hương sâu sắc.

* Câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Bức tranh "chiều xuân" qua ngòi bút của Anh Thơ có những điểm đặc biệt gì? Hãy chỉ ra một số hình ảnh tiêu biểu trong bức tranh đồng quê này.

Trả lời:

- Bức tranh "chiều xuân" hiện lên tĩnh lặng, nhẹ nhàng và đầy chất thơ, trong khi vẫn chứa đựng một chút nỗi buồn.

- Những hình ảnh đặc trưng bao gồm: con đò biếng lười, dòng sông trôi, quán tranh im lìm, hoa xoan tím rụng. Đó là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân miền Bắc.

Câu 2 (SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Vần và nhịp của bài thơ có tác dụng gì trong việc khắc họa vẻ đẹp của bức tranh chiều xuân?

Trả lời:

Với vần điệu nhẹ nhàng, chậm rãi, nhịp điệu của bài thơ làm tăng thêm sự sâu lắng, tạo nên không gian tĩnh mịch và làm nổi bật vẻ đẹp của mùa xuân thôn quê.

Câu 3 (SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Trong cuộc sống hiện đại vội vã, bức tranh quê trong bài thơ khiến bạn suy nghĩ như thế nào?

Trả lời:

Bức tranh quê trong bài thơ mang lại cảm giác bình yên, ấm áp, giúp tâm hồn người đọc lắng xuống và khơi gợi nỗi nhớ về quê hương, gia đình.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bức tranh "chiều xuân" qua ngòi bút của Anh Thơ mang vẻ đẹp gì đặc biệt? Hãy chỉ ra những hình ảnh, chi tiết nổi bật trong bức tranh quê đó.

=> Xem hướng dẫn giải

Bức tranh "chiều xuân" qua nét vẽ của Anh Thơ hiện lên thanh thản, dịu dàng và thơ mộng, nhưng lại pha lẫn chút u buồn. Mỗi khổ thơ đem lại một cảm nhận khác biệt:

- Khổ 1: Bức tranh xuân trong không gian tĩnh lặng, êm đềm, mơ màng với hình ảnh con đò lười biếng, dòng sông lững lờ trôi, quán tranh vắng lặng và hoa xoan tím rụng.

- Khổ 2: Bức tranh sống động với hình ảnh đàn trâu gặm cỏ, những cánh bướm bay nhè nhẹ, mang đến không khí tươi mới và thơ mộng qua sự phát hiện tinh tế của tác giả.

- Khổ 3: Cảnh sắc nhẹ nhàng, tĩnh tại, nhưng khi con người xuất hiện, không gian bớt vắng vẻ, bức tranh trở nên ấm áp và gần gũi hơn. Anh Thơ khéo léo sử dụng yếu tố động để khắc họa sự tĩnh lặng, với hình ảnh cánh đồng lúa xanh, những chú cò bay lượn, và cô gái trong chiếc yếm thắm.

=> Ba khổ thơ tạo nên bức tranh chiều xuân tuyệt đẹp, êm dịu, nhưng cũng đầy hoài niệm.

Câu 2: Vần và nhịp của bài thơ góp phần như thế nào trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân nơi thôn quê?

=> Xem hướng dẫn giải

Bài thơ sử dụng vần lưng, gieo vần giãn cách và nhịp thơ 3/5 chậm rãi, khoan thai, đưa người đọc vào không gian thanh bình của làng quê. Những hình ảnh quen thuộc như bến nước, con sông, con đò không còn đông đúc mà trở nên tĩnh lặng, chỉ còn lại con đò lười biếng và quán tranh vắng vẻ. Thể thơ 8 chữ, với 4 câu mỗi khổ, như một bức tranh mộc mạc, nhẹ nhàng như tâm hồn người phụ nữ.

Câu 3: Trong nhịp sống hối hả của hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ khiến bạn suy nghĩ gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Giữa nhịp sống hiện đại vội vã, bức tranh chiều xuân trong bài thơ mang đến cho em cảm giác về vẻ đẹp giản dị, bình yên của làng quê Bắc Bộ. Cuộc sống giản đơn như vậy dường như trở nên xa xỉ trong xã hội bận rộn ngày nay.

Nhà thơ vẽ nên một bức tranh mùa xuân chiều với hình ảnh của cơn mưa bụi nhẹ nhàng:

Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng,

Đò biếng lười nằm mặc nước trôi sông;

Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng

Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời.

Không gian ấy mở ra trên bến đò xưa, những âm thanh, sắc màu và hình ảnh hòa quyện trong từng lời thơ. Mưa xuân nhẹ rơi, cánh hoa xoan tím rụng, những chi tiết này gợi lên một vẻ đẹp đầy thư thái, dịu dàng của mùa xuân miền Bắc.

Chiều xuân tĩnh lặng như một buổi chiều bình yên. Con đò trở nên lười biếng, để mặc dòng nước trôi, quán tranh cũng im lìm trong sự vắng vẻ ấy. Chính những hình ảnh bình dị này lại trở thành nét vẽ thơ mộng khi người thi sĩ biết cảm nhận. Dù mùa xuân đem lại sự sinh sôi, nảy nở nhưng không thiếu một chút buồn, một chút lắng đọng trong lòng người. Anh Thơ đã khắc họa vẻ đẹp nhẹ nhàng của mùa xuân, những chi tiết đời thường trở nên sâu lắng, giàu cảm xúc.

Sang khổ thứ hai, mùa xuân tiếp tục hiện lên với hình ảnh sinh động từ những triền đê:

Ngoài đường đê cỏ non tràn biếc cỏ,

Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ

Mấy cánh bướm rập rờn trôi trước gió.

Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa.

Cỏ trên đê xanh mướt, đàn sáo đen lướt qua, những cánh bướm bay nhè nhẹ trong gió, tất cả tạo nên một khung cảnh mùa xuân nhẹ nhàng nhưng đầy sức sống. Đây là bức tranh mùa xuân không ồn ào, không sắc màu rực rỡ, nhưng lại tỏa ra một vẻ đẹp thanh thoát, nhẹ nhàng, không vội vã.

Cuối cùng, trong không gian của cánh đồng lúa, mùa xuân lại hiện lên với hình ảnh những con cò bay chậm rãi trên bầu trời:

Trong đồng hoa lúa xanh dờn và ướt lặng,

Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra,

Làm giật mình một cô nàng yếm thắm.

Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.

Mùa xuân còn vương lại trong từng hình ảnh của những cô gái yếm thắm, gánh vác công việc đồng áng với những động tác chăm chỉ, nhịp nhàng. Sự nhịp nhàng ấy không chỉ hiện diện trong công việc mà còn trong vẻ đẹp duyên dáng của người con gái xưa, làm cho bức tranh mùa xuân thêm phần trọn vẹn.

Vậy là, ba cảnh tượng ấy kết hợp lại thành một bức tranh chiều xuân tuyệt đẹp, mang đến cảm giác êm đềm, vắng vẻ và đầy thi vị. Qua đó, ta nhận ra tâm hồn thuần khiết, trong sáng của người thi sĩ, với những cảm nhận đầy sâu lắng về mùa xuân.

Đọc kết nối chủ điểm:

Chiều xuân
(Anh Thơ)

* Nội dung chính: Bài thơ Chiều xuân ca ngợi vẻ đẹp tĩnh lặng của mùa xuân làng quê Bắc Bộ, với không khí trong lành, êm đềm của buổi chiều xuân, vẽ nên bức tranh thôn dã gần gũi, yên bình và thấm đẫm tình yêu quê hương của tác giả.

I. Đọc văn bản.

Câu 1. Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút của thi sĩ Anh Thơ hiện lên có gì đặc biệt? Hãy chỉ ra những hình ảnh, chi tiết tiêu biểu làm nên nét riêng của bức tranh đồng quê ấy. 

Trả lời:

Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút Anh Thơ hiện lên tĩnh lặng, nhẹ nhàng, êm đềm và thơ mộng, nhưng cũng phảng phất một nỗi buồn lắng đọng.

– Một số hình ảnh tiêu biểu làm nên nét đặc sắc của bức tranh đồng quê là:

+ Cảnh xuân tĩnh lặng, êm đềm, thơ mộng, với những hình ảnh như: con đò lười biếng, dòng sông trôi, quán tranh im lìm, hoa xoan tím rụng.

+ Bức tranh trở nên sinh động nhẹ nhàng với hình ảnh: đàn trâu gặm cỏ, cánh bướm bay lượn.

+ Sự xuất hiện của con người làm cho cảnh vật bớt vắng lặng, không gian sống động hơn.

Câu 2. Vần và nhịp của bài thơ có tác dụng gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Trả lời:

– Nghệ thuật sử dụng từ ngữ của tác giả vẽ nên những hình ảnh bình dị nhưng đầy ấm áp, chan chứa vẻ đẹp giản dị của cuộc sống. Nhờ vào dòng cảm xúc trong thơ, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc tình cảm, cảm xúc của nhà thơ, và chính điều này tạo nên thành công của bài thơ.

– Nhịp điệu bài thơ đôi khi nhẹ nhàng, sâu lắng, đôi khi lại tươi vui, rộn ràng, làm cho bài thơ giống như một bản nhạc nhiều giai điệu, cuốn hút trái tim người đọc. Tình yêu quê hương và tài năng của nhà thơ là yếu tố góp phần lớn vào thành công của bài thơ "Chiều xuân".

Câu 3. Trong nhịp sống hối hả của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ đem đến cho bạn suy nghĩ gì?

Trả lời:

– Ba bức tranh miêu tả ba cảnh vật khác nhau nhưng lại hòa quyện trong một không gian đồng nhất. Anh Thơ đã tìm cảm hứng từ những cảnh vật bình dị, quen thuộc, và qua đó, thể hiện tài năng trong việc miêu tả chi tiết, tỉ mỉ. Thêm vào đó, nhà thơ còn đóng góp cho Thơ mới bằng cách sử dụng những cụm từ độc đáo như: mưa đổ bụi, đò biếng lười; rụng tơi bời, mổ vu vơ; những trâu bò thong thả cúi ăn mưa... Những hình ảnh mới lạ, độc đáo ấy góp phần tạo nên một phong cách lãng mạn, đầy duyên dáng. Bức tranh tổng thể của buổi chiều xuân không chỉ hợp với tâm hồn nữ sĩ mà còn gợi lên tình cảm sâu sắc về quê hương trong lòng mỗi người đọc.

Câu 1 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút của thi sĩ Anh Thơ hiện lên có gì đặc biệt? Hãy chỉ ra một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu làm nên nét riêng của bức tranh đồng quê ấy.

Phương pháp giải:

Dựa vào các chi tiết và hình ảnh trong bài thơ, phân tích vẻ đẹp của “chiều xuân”. So sánh với các bài thơ khác để thấy rõ sự khác biệt.

Lời giải chi tiết:

Cơn mưa xuân miền Bắc mang đặc trưng là những hạt mưa bụi nhẹ nhàng, mát mẻ, làm tươi mới cho cảnh vật. Trong dòng thơ đầu tiên, mưa xuất hiện lặng lẽ trên bến đò vắng, không khí như có chút buồn, lắng đọng:

“Mưa bụi êm êm trên bến vắng,

Đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi”

Từng giọt mưa nhẹ nhàng rơi, như chầm chậm theo nhịp thời gian. Bến sông vắng lặng, không một bóng người, không gian mênh mông, dường như lan tỏa sự trống trải vào tâm hồn. Con đò, sau một ngày vất vả, giờ đây nằm yên trên mặt nước, nhẹ nhàng theo sóng trôi.

Bức tranh này vẽ nên một không gian giản dị nhưng sâu lắng, với mưa và sóng hòa vào nhau, tạo nên cảm giác thanh thản. Ánh mắt nhà thơ hướng về quán tranh, nơi “đứng im lìm trong vắng lặng”, hòa cùng “chòm xoan hoa tím rụng tơi bời”, tạo nên một cảnh vật cô đơn, hoang vắng, như một ngày sắp kết thúc.

Câu 2 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Vần và nhịp của bài thơ có tác dụng gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Phương pháp giải:

Dựa vào các câu thơ, vần điệu trong bài thơ để phân tích vẻ đẹp của “chiều xuân”.

Lời giải chi tiết:

Tác giả khéo léo sử dụng từ ngữ để vẽ nên những hình ảnh giản dị, đầy ấm áp. Các từ ngữ được chọn lọc tinh tế, nhịp điệu bài thơ thay đổi nhẹ nhàng, có lúc sâu lắng, có lúc lại vui tươi, tạo nên một bản nhạc đa giai điệu, làm rung động lòng người. Nhờ vào nhịp thơ ấy, người đọc cảm nhận sâu sắc tình cảm và cảm xúc của nhà thơ. Chính tài năng của Anh Thơ đã giúp bài thơ “Chiều xuân” trở thành một kiệt tác đầy giá trị.

Câu 3 (trang 20 SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Trong nhịp sống hối hả của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ đem đến cho bạn suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Dựa vào các chi tiết trong bài thơ, phân tích vẻ đẹp của “chiều xuân” và cảm nhận nhịp sống của quê hương.

Lời giải chi tiết:

Ba bức tranh vẽ ba khung cảnh khác nhau nhưng lại hòa quyện trong một không gian đồng nhất. Anh Thơ tìm cảm hứng từ những cảnh vật bình dị, quen thuộc và thể hiện tài năng miêu tả chi tiết, thấu suốt hồn của thiên nhiên. Nhà thơ cũng góp phần tạo nên những hình ảnh mới lạ trong thi ca, như “mưa đổ bụi”, “đò biếng lười”, “rụng tơi bời”, “mổ vu vơ”… Những hình ảnh ấy được thể hiện mềm mại, duyên dáng, làm nổi bật phong cách lãng mạn của tác giả. Bức tranh về buổi chiều xuân yên ả, thanh bình, kết hợp với tâm hồn nữ sĩ, gợi lên tình cảm về quê hương sâu sắc trong lòng mỗi người đọc.

Câu 1. Bức tranh “chiều xuân” qua ngòi bút của thi sĩ Anh Thơ hiện lên có gì đặc biệt? Hãy chỉ ra một số hình ảnh, chi tiết tiêu biểu làm nên nét riêng của bức tranh đồng quê ấy.

- Bức tranh “chiều xuân” hiện lên với vẻ đẹp giản dị, mộc mạc, nhưng lại đầy sức sống và cảm xúc.

- Những hình ảnh tiêu biểu trong bài thơ:

• Những hình ảnh thiên nhiên nhẹ nhàng, khoan thai: mưa xuân rơi lặng lẽ, đàn sáo đậu một cách vu vơ, cánh bướm bay trong gió, trâu bò thong thả gặm cỏ.
• Không gian yên tĩnh, đầy cảm giác bâng khuâng: quán tranh đứng im lìm, đồng lúa vắng vẻ, trâu bò dịu dàng cúi xuống ăn mưa.
• Màu sắc tươi mới, tràn đầy sức sống: hoa xoan tím, đàn sáo đen, cánh bướm rực rỡ, đồng lúa xanh ngắt, chiếc yếm đỏ thắm.

Câu 2. Nhịp điệu của bài thơ có tác dụng gì trong việc thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của bức tranh chiều xuân ở thôn quê?

Nhịp điệu bài thơ chậm rãi, nhẹ nhàng, như một làn sóng vỗ về, giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp tĩnh lặng, yên bình của chiều xuân nơi thôn quê.

Câu 3. Trong nhịp hối hả của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ đem đến cho bạn suy nghĩ gì?

Trong thế giới hối hả của cuộc sống hiện đại, bức tranh quê trong bài thơ mang đến sự bình yên, thanh thản cho tâm hồn. Nó cũng khơi gợi trong ta tình yêu và sự tự hào đối với vẻ đẹp giản dị, trong lành của quê hương.