Top 6 Hướng dẫn phân tích tác phẩm "Lao xao ngày hè" (Ngữ văn 6 - SGK Chân trời sáng tạo) chất lượng nhất

I. Chân dung nghệ sĩ Duy Khán

- Nguyễn Duy Khán (1934-1993) - nhà văn mang hồn quê Bắc Bộ vào trang viết

- Hành trình từ cậu học trò Quế Võ đến nhà văn đoạt Giải thưởng Nhà nước

- Sự nghiệp đa dạng: thơ trữ tình, hồi ký đầy cảm xúc

- Tuổi thơ im lặng (1986) - tác phẩm đánh dấu sự trở về với ký ức tuổi thơ

II. Bản giao hưởng thiên nhiên trong "Lao xao"

1. Đặc điểm nghệ thuật:

- Người kể chuyện ngôi thứ nhất đầy trải nghiệm

- Kết cấu ba phần hòa quyện: cảnh sắc - thế giới chim - sinh hoạt

- Ngôn ngữ giàu nhạc tính và hình ảnh

2. Giá trị cốt lõi:

- Bức tranh thiên nhiên sống động với đầy đủ âm thanh, màu sắc

- Bài học về sự cân bằng trong tự nhiên

- Tình yêu quê hương sâu lắng

III. Hành trình khám phá tác phẩm

1. Bình minh mùa hè:

- Sắc màu: xanh um cây lá, trắng tinh hoa lan, vàng rực ong bướm

- Âm thanh: tiếng ong, bướm, trẻ con hòa quyện

- Hương vị: mùi hoa đồng nội ngào ngạt

2. Vũ điệu các loài chim:

- Chim hiền: bồ các, sáo sậu, tu hú - mỗi loài một tiếng gọi

- Chim ác: diều hâu, quạ đen, chim cắt - cuộc đấu tranh sinh tồn

- Chim chèo bẻo: vệ sĩ của bầu trời

3. Nhịp sống làng quê:

- Cảnh tắm suối: nước ào ạt, tiếng cười giòn tan

- Bữa cơm gia đình: hương lúa mới, tiếng sáo diều

- Giấc ngủ hiên nhà: đắm mình trong đêm mùa hè

IV. Đối thoại với văn bản

1. Nghệ thuật miêu tả: Sử dụng đa giác quan tạo nên bức tranh sống động

2. Thông điệp nhân văn: Sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên

3. Trải nghiệm cá nhân: Gợi nhớ những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ

Tinh hoa nội dung

Qua ngòi bút tinh tế cùng vốn sống dày dặn, tác giả đã khắc họa sinh động bức tranh thiên nhiên quê hương với thế giới loài chim đầy màu sắc. Tác phẩm như lời nhắn nhủ sâu sắc về tình yêu và trách nhiệm gìn giữ vẻ đẹp thuần khiết của đất mẹ.

Cấu trúc tác phẩm

Văn bản được chia thành 2 mạch chính:

- Phần mở (Từ đầu đến ...cả bãi húng dũi): Giao hưởng thanh âm mùa hè

- Phần kết (Phần còn lại): Ký ức ấm áp về tình anh em.

Khám phá tác phẩm

Câu hỏi 1 (trang 112 SGK)

Mùa hè luôn là khoảng thời gian được mong chờ nhất, khi những chân trời mới mở ra với những chuyến về quê thăm ông bà hay hành trình khám phá vùng đất mới. Riêng tôi, kỷ niệm đẹp nhất là chuyến du hí Nha Trang với bãi cát trắng mịn màng, sóng biển thì thầm gọi và làn nước trong vắt như ngọc.

Câu hỏi 2 (trang 114 SGK)

Sự am hiểu sâu sắc về tập tính các loài chim của nhân vật chính thể hiện qua cách nhìn đa chiều: vừa phê phán cái ác, vừa trân trọng sự dũng cảm bảo vệ lẽ phải.

Góc cảm nhận

Tác phẩm như bản giao hưởng của thiên nhiên qua:

- Thanh âm: Tiếng chim "các...các", "bịm bịp" hòa cùng điệu nhạc đồng quê

- Hình ảnh: Chân dung sống động về những chiến binh cánh như diều hâu lao như tên bắn, gà mẹ dũng cảm bảo vệ con...

Thông điệp

Tác phẩm ngợi ca vẻ đẹp thuần khiết của thiên nhiên và thức tỉnh tình yêu quê hương trong mỗi trái tim.

Khởi động hành trình khám phá

Gợi mở (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Mùa hè luôn là mùa được học sinh mong chờ nhất. Theo bạn, điều gì khiến mùa hè trở nên đặc biệt? Hãy chia sẻ về vẻ đẹp thiên nhiên hoặc kỷ niệm đáng nhớ nhất trong một mùa hè của bạn.

Chia sẻ:

- Mùa hè là khoảng thời gian nghỉ ngơi sau những tháng ngày học tập căng thẳng, là dịp để khám phá những vùng đất mới, sum vầy bên ông bà và thỏa sức vui chơi cùng bạn bè.

- Trong kỳ nghỉ hè vừa rồi, tôi đã có chuyến du lịch đáng nhớ đến Nha Trang. Thiên nhiên nơi đây thật tuyệt vời với bãi cát trắng trải dài, sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và làn nước biển trong xanh như ngọc.

Trải nghiệm văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Các từ “chim ác”, “chim xấu” gợi nhớ đến từ ngữ nào đã xuất hiện trước đó trong văn bản?

Khám phá:

- Đó chính là từ "bồ các" (còn được gọi là ác là).

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Thái độ khác biệt của nhân vật "tôi" đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt tiết lộ điều gì về nhân vật này?

Nhận định:

Sự khác biệt trong thái độ cho thấy nhân vật "tôi" có hiểu biết sâu sắc về tập tính các loài chim, cùng khả năng quan sát tinh tế - đây đều là những loài chim được xem là hung dữ.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): So sánh hiểu biết và cảm nhận của bạn về các loài chim với nhân vật "tôi".

Đối chiếu:

- Tương đồng: Cùng nhận thức mỗi loài chim có đặc tính riêng, có loài hiền lành, có loài hung dữ.

- Khác biệt: Nhân vật "tôi" có vốn hiểu biết phong phú từ trải nghiệm thực tế khi sống ở nông thôn.

Suy tư và chia sẻ

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Góc nhìn:

Bức tranh cuộc sống trong "Lao xao" được khắc họa qua lăng kính chủ quan của nhân vật "tôi" - người kể chuyện ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Phân tích:

Những câu văn kết hợp tài tình giữa kể chuyện, miêu tả và biểu cảm:

- "Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm..."

- "Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già!..."

- "Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn."

Sự kết hợp này đã thổi hồn vào bức tranh mùa hè, khiến nó trở nên sống động hơn bao giờ hết.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Cảm nhận:

- Âm thanh: Hòa ca của tự nhiên với tiếng chim "các... các", "bịm bịp", tiếng gà "cực cực".

- Hình ảnh:

+ Cuộc chiến của các loài ong tranh giành mật ngọt

+ Diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ dũng cảm bảo vệ đàn con

+ Chèo bẻo anh hùng đánh đuổi kẻ thù

Bằng giác quan tinh tế, tác giả đã tái hiện sinh động cái "lao xao" đặc trưng của mùa hè.

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Thông điệp:

Tình yêu thiên nhiên tha thiết và ý thức gìn giữ vẻ đẹp quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Cảm xúc:

Niềm hạnh phúc ngập tràn khi được sống những mùa hè bình yên nơi làng quê.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chia sẻ cảm nhận về "Lao xao ngày hè".

Tâm tình:

- Tác phẩm mở ra thế giới loài chim sinh động như một xã hội thu nhỏ. Qua đó, ta thêm trân quý và yêu mến thiên nhiên quanh mình.

Hành trang kiến thức Lao xao ngày hè:

I. Tác giả Duy Khán

• Cuộc đời:

- (1934 - 1993), quê Quế Võ, Bắc Ninh

- Nhà văn - chiến sĩ, từng là Đại tá Quân đội

• Sự nghiệp:

- Tác phẩm tiêu biểu: "Tuổi thơ im lặng" (hồi ký đoạt giải Hội Nhà văn 1987)

- Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật (2012)

II. Tác phẩm

• Xuất xứ: Trích "Tuổi thơ im lặng"
• Thể loại: Hồi ký tự truyện
• Bố cục:

1. Khung cảnh làng quê vào hè

2. Thế giới đa dạng của các loài chim

• Tinh hoa nội dung:

Bức tranh thiên nhiên sống động về thế giới loài chim đồng quê, thể hiện tình yêu thiên nhiên và vốn sống phong phú của tác giả.

• Nét đặc sắc nghệ thuật:

- Ngòi bút miêu tả tinh tế, chân thực

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, chất thơ

- Vận dụng khéo léo yếu tố dân gian

Khám phá thế giới Ngữ văn

1. Nghệ thuật đọc hiểu

Kí - thể loại văn học đề cao tính chân thực và trải nghiệm cá nhân. Từ hồi ký ghi chép sự kiện đến du ký khám phá vùng đất mới, từ tùy bút trữ tình đến tản văn nhẹ nhàng - mỗi loại hình đều mang sắc thái riêng.

Đặc trưng thể loại:

- Hồi ký: Dòng hồi tưởng về quá khứ qua lăng kính chủ quan

- Du ký: Hành trình khám phá không gian qua góc nhìn tác giả

2. Ngôn ngữ nghệ thuật

- Ẩn dụ: Nghệ thuật gọi tên sáng tạo dựa trên nét tương đồng

- Hoán dụ: Cách diễn đạt khéo léo thông qua mối quan hệ gần gũi

Hành trình cùng "Lao xao ngày hè"

1. Khởi động

Mùa hè - mùa của kỷ niệm, khi thiên nhiên bừng sức sống và tâm hồn trẻ thơ được thảnh thơi. Đó là dịp để:

- Tái tạo năng lượng sau năm học

- Khám phá vẻ đẹp quê hương

- Gắn kết gia đình qua những chuyến đi

Tác giả Duy Khán:

- Người lính - nhà văn đa tài

- "Tuổi thơ im lặng" - tác phẩm để đời đoạt giải thưởng lớn

- Chất liệu từ trải nghiệm chiến trường và ký ức tuổi thơ

2. Cảm nhận văn bản

Phân tích nhân vật:

- Nhân vật "tôi" hiện lên qua cách nhìn tinh tế về thế giới loài chim

- Sự am hiểu tự nhiên thể hiện tâm hồn nhạy cảm

Nghệ thuật kể chuyện:

- Kết hợp hài hòa giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, giàu nhạc điệu

3. Suy tưởng sâu sắc

Bức tranh đa giác quan:

- Âm thanh: Bản giao hưởng mùa hè

- Hình ảnh: Bức họa thiên nhiên sống động

Thông điệp:

- Tình yêu thiên nhiên thuần khiết

- Nỗi nhớ quê hương da diết

- Triết lý sống hòa hợp với tự nhiên

Cảm nhận cá nhân:

Tác phẩm như cánh cửa mở ra ký ức tuổi thơ, đánh thức tình yêu với những điều giản dị mà sâu sắc của cuộc sống.

Khám phá mùa hè tuổi thơ

1. Trải nghiệm mùa hè

- Mùa hè - khoảng thời gian vàng để tái tạo năng lượng sau năm học

- Cơ hội khám phá thiên nhiên và gắn kết gia đình

- Ví dụ: Chuyến du lịch Nha Trang với bãi cát trắng, sóng biển rì rào và đảo xanh

2. Thế giới loài chim qua trang văn

1. Từ "bồ các" - biểu tượng của sự đa dạng loài chim
2. Nhân vật "tôi" - người quan sát tinh tế thế giới tự nhiên
3. Sự đồng điệu và khác biệt trong cảm nhận về thiên nhiên

3. Bức tranh đa giác quan

1. Ngôi kể thứ nhất - góc nhìn chân thực và gần gũi
2. Nghệ thuật kết hợp tự sự - miêu tả - biểu cảm
3. Âm thanh và hình ảnh tạo nên bản giao hưởng mùa hè
4. Tình yêu thiên nhiên - chủ đề xuyên suốt tác phẩm
5. Cảm xúc trong trẻo của tuổi thơ với mùa hè quê hương
6. Bài học về sự quan sát và trân trọng vẻ đẹp tự nhiên

Phần I: Khám phá mùa hè kỳ diệu

1. Sức hút của mùa hè

- Khoảng thời gian vàng để tái tạo năng lượng sau năm học

- Cơ hội khám phá thiên nhiên và gắn kết gia đình

- Ví dụ: Chuyến du lịch Nha Trang với bãi cát trắng, sóng biển rì rào và đảo xanh

Phần II: Thế giới loài chim qua lăng kính văn chương

1. Khám phá ngôn ngữ

- Từ "bồ các" - cửa ngõ vào thế giới chim muông

- Nhân vật "tôi" - người quan sát tinh tế thiên nhiên

- Sự đồng điệu và khác biệt trong cảm nhận về tự nhiên

Phần III: Bản giao hưởng mùa hè

1. Nghệ thuật kể chuyện

- Ngôi kể thứ nhất tạo sự chân thực

- Kết hợp hài hòa tự sự - miêu tả - biểu cảm

2. Bức tranh đa giác quan

- Âm thanh: Bản hợp xướng thiên nhiên

- Hình ảnh: Bức họa sống động về thế giới loài chim

3. Thông điệp nhân văn

- Tình yêu thiên nhiên thuần khiết

- Nỗi nhớ quê hương da diết

- Triết lý sống hòa hợp với tự nhiên

Cảm nhận riêng:

Tác phẩm như cánh cửa mở ra ký ức tuổi thơ, đánh thức tình yêu với những điều giản dị mà sâu sắc của cuộc sống.