Top 6 Hướng dẫn sáng tác thơ lục bát (Ngữ văn 6 - SGK Cánh diều) tinh tuyển

Phương pháp tiếp cận

a) Lựa chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống từ các gợi ý: sắc màu, lần đầu, bao giờ, chổi xanh, lời ca, chúng em. Giải thích lý do lựa chọn.

Sáng ra trời rộng đến đâu
Trời xanh như mới ………….biết xanh
Tiếng chim lay động lá cành
Tiếng chim đánh thức………… dậy cùng.

(Định Hải)

b) Phân tích thanh điệu trong thơ lục bát bằng cách đánh dấu B/T cho từng tiếng trong các câu thơ mẫu:

Con về thăm mẹ chiều đông
Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà
Mình con thơ thẩn vào ra
Trời đang yên vậy bỗng òa mưa rơi

c) Tổng hợp quy tắc thanh điệu thơ lục bát qua mô hình vị trí các tiếng 2-4-6-8.

Kết quả phân tích:

a) Điền từ: lần đầu (vần với đâu), chồi xanh (vần với cành)

b) Phân tích thanh điệu:

Con về thăm mẹ chiều đông
B B B T B B
Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà
T B B T T B T B

c) Quy tắc: Dòng lục (2-4-6): B-T-B; Dòng bát (2-4-6-8): B-T-B-B

Thực hành sáng tác

a) Hoàn thiện các câu bát theo đúng luật.

b) Sáng tác bài thơ lục bát về người thân/thầy cô với các bước chuẩn bị, viết và chỉnh sửa.

Bài tham khảo:

Mẹ già như chuối ba hương
Như xôi nếp một, như đường mía lau
Công cha nghĩa mẹ cao sâu
Mấy lời con nguyện ghi sâu trong lòng

A. Mục tiêu học tập

• Nhận diện các yếu tố hình thức (vần, nhịp, cấu trúc dòng thơ...) và nội dung (chủ đề, cảm xúc, thông điệp...) trong thơ lục bát
• Hiểu và vận dụng hiệu quả biện pháp tu từ ẩn dụ
• Thực hành sáng tác thơ lục bát cơ bản
• Kể lại trải nghiệm đáng nhớ bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh
• Bồi đắp tình cảm gia đình qua ngôn ngữ thi ca

B. Kiến thức trọng tâm

• Nghệ thuật thơ lục bát

- Vần thơ: Sử dụng vần chân (cuối dòng) và vần lưng (giữa dòng) tạo nhạc tính

- Nhịp điệu: Ngắt nhịp chẵn 2/2/2 hoặc biến thể linh hoạt

- Thanh điệu: Tuân thủ quy tắc B-T-B ở dòng lục và B-T-B-B ở dòng bát

Ví dụ minh họa:

Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều

(Nguyễn Đình Thi)

• Ẩn dụ nghệ thuật

Là cách gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác có nét tương đồng, làm tăng sức gợi hình, gợi cảm.

Ví dụ: Lửa lựu lập lòe - so sánh ngầm hoa lựu đỏ như ngọn lửa

Thực hành sáng tác

1. Hoàn thiện câu thơ theo đúng luật lục bát

2. Sáng tác bài thơ về người thân với các bước:

• Lựa chọn chủ đề và hình ảnh tiêu biểu
• Xây dựng bố cục và ngôn từ
• Kiểm tra vần điệu, thanh luật
• Chỉnh sửa để hoàn thiện

Bài tham khảo:

Mẹ già như chuối chín cây
Gió lay mẹ rụng con đây buồn lòng
Mẹ là suối mát dòng sông
Là kho báu quý trong lòng con thơ

Khám phá nghệ thuật thơ lục bát

1. Thực hành gieo vần: Lựa chọn từ phù hợp điền vào chỗ trống theo luật thơ lục bát:

Sáng ra trời rộng đến đâu
Trời xanh như mới lần đầu biết xanh
Tiếng chim lay động lá cành
Tiếng chim đánh thức chồi xanh dậy cùng

2. Phân tích thanh điệu: Quy tắc B-T-B cho dòng lục và B-T-B-B cho dòng bát qua ví dụ:

Con về thăm mẹ chiều đông
B B B T B B
Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà
T B B T T B T B

3. Thực hành sáng tác: Hoàn thiện các câu bát theo luật:

Con đường rợp bóng cây xanh
Tiếng chim hót giữa không gian dịu dàng
Tre xanh tự những thuở nào
Vươn mình đón nắng trời cao bốn mùa

4. Sáng tác về thầy cô: Gợi ý bài thơ mẫu:

Thầy ơi tóc đã pha sương
Vẫn đem tri thức làm phương tiến đời
Bảng đen phấn trắng một thời
Gieo bao ước mơ giữa đời học sinh

Khám phá thi pháp lục bát

• Thực hành gieo vần: Lựa chọn từ ngữ phù hợp điền vào chỗ trống theo quy tắc vần lục bát

Sáng ra trời rộng đến đâu
Trời xanh như mới lần đầu biết xanh
Tiếng chim lay động lá cành
Tiếng chim đánh thức chồi xanh dậy cùng

• Phân tích thanh điệu: Quy tắc B-T-B cho dòng lục và B-T-B-B cho dòng bát

Con về thăm mẹ chiều đông
B B B T B B
Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà
T B B T T B T B

Thực hành sáng tác

• Hoàn thiện câu bát theo luật:

Con đường rợp bóng cây xanh
Lối quen in dấu chân anh mỗi chiều

Phượng đang thắp lửa sân trường
Gọi hè rộn rã nắng vàng nhớ nhung

• Sáng tác về gia đình/thầy cô:

Mẹ già như bóng trăng thanh
Soi đường con bước an lành đêm thâu
Thầy ơi tóc đã bạc màu
Vẫn trao tri thức ngọt ngào ước mơ

Khám phá thi pháp lục bát

1. Thực hành gieo vần: Lựa chọn từ ngữ phù hợp điền vào chỗ trống:
Sáng ra trời rộng đến đâu
Trời xanh như mới lần đầu biết xanh
Tiếng chim lay động lá cành
Tiếng chim đánh thức chồi xanh dậy cùng

2. Phân tích thanh điệu: Quy tắc B-T-B cho dòng lục và B-T-B-B cho dòng bát

3. Thực hành sáng tác:
Con đường rợp bóng cây xanh
Tiếng chim hót giữa không gian thanh bình
Phượng đang thắp lửa sân trường
Gọi hè rộn rã nắng vàng nhớ nhung

4. Sáng tác về gia đình:
Cha già như núi giữa trời
Che chở con suốt một đời bão giông
Mẹ hiền như suối mát trong
Nuôi con khôn lớn ấm lòng biết bao