Top 7 Bài Soạn Xuất Sắc Về Hoạt Động Giao Tiếp Bằng Ngôn Ngữ (Ngữ Văn 10) - Tripi

Câu 1: (trang 14 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Hoạt động giao tiếp trong văn bản trích dẫn diễn ra giữa vua Trần và các bô lão.

   - Quan hệ giữa hai bên là vua – tôi.

   - Cương vị của nhân vật giao tiếp có sự khác biệt rõ ràng:

   + Vua: người đứng đầu của đất nước.

   + Các bô lão: đại diện cho tầng lớp nhân dân, nêu lên ý kiến của đông đảo quần chúng.

Khi vua Trần hỏi, các bô lão là người nghe, còn vua Trần là người nói; khi các bô lão trả lời, vua Trần lại trở thành người nghe, còn các bô lão là người nói.

   - Câu hỏi của người nói: Nên đánh hay nên hòa? và câu trả lời của người nghe: Đánh! Đánh!

Cuộc giao tiếp này diễn ra tại điện Diên Hồng, nơi vua Trần hỏi ý kiến các bô lão về cách đối phó với giặc Nguyên Mông trong bối cảnh đất nước đang đứng trước nguy cơ xâm lược.

Mục tiêu của cuộc giao tiếp là tìm ra một sách lược đối phó với quân xâm lược mà vua tôi đồng lòng thực hiện, và giao tiếp đã đạt được mục đích đề ra.

Câu 2: (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Nhân vật giao tiếp trong hoạt động giao tiếp này là tác giả cuốn SGK (người viết) và học sinh (người đọc).

   - Người viết có vốn sống phong phú, trình độ hiểu biết sâu rộng (về văn học), là những người đã nghiên cứu và giảng dạy lâu năm.

   - Người đọc, trái lại, ít tuổi hơn, vốn sống chưa nhiều và trình độ hiểu biết chưa cao.

Hoạt động giao tiếp này diễn ra trong môi trường giáo dục của nhà trường, thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, đặc biệt là văn học.

   - Đề tài: Tổng quan về văn học Việt Nam.

   - Các vấn đề cơ bản:

   + Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam.

   + Tóm tắt quá trình phát triển và thành tựu của lịch sử văn học Việt Nam.

   + Những đặc trưng lớn về nội dung và nghệ thuật của văn học Việt Nam.

Mục đích:

   - Cung cấp cái nhìn tổng quan về các vấn đề cơ bản của văn học Việt Nam.

   - Tiếp nhận và lĩnh hội những kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam qua các văn bản lịch sử.

   - Rèn luyện và nâng cao kỹ năng nhận thức, đánh giá các hiện tượng văn học, cùng kỹ năng tạo lập văn bản.

Văn bản sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên ngành văn học, với các câu văn phức tạp, mạch lạc và chặt chẽ.

   - Cấu trúc văn bản rõ ràng, với các mục lớn nhỏ, luận điểm được trình bày một cách mạch lạc.

Câu 1 (trang 14 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

a) 

- Hoạt động giao tiếp diễn ra giữa các nhân vật: vua nhà Trần và các bô lão.

- Cương vị của các nhân vật giao tiếp: vua nhà Trần là bề trên, đứng đầu triều đình; các bô lão là bề dưới, thần dân.

b) 

- Các nhân vật giao tiếp lần lượt thay đổi vai trò:

+ Lượt 1: Người nói: vua nhà Trần; Người nghe: các bô lão.

+ Lượt 2: Người nói: các bô lão; Người nghe: vua nhà Trần.

+ Lượt 3: Người nói: vua nhà Trần; Người nghe: các bô lão.

+ Lượt 4: Người nói: các bô lão; Người nghe: vua nhà Trần.

- Người nói đưa ra câu hỏi, người nghe trả lời.

c)

- Địa điểm: Điện Diên Hồng.

- Thời gian: Quân Nguyên xâm lược nước ta lần thứ hai – năm 1285.

d)

- Nội dung giao tiếp: Bàn về quyết định nên đánh hay hòa với quân Nguyên xâm lược.

e) 

- Mục đích: Thống nhất ý chí và hành động để chiến đấu chống giặc Nguyên. Mục tiêu này đã được thực hiện thành công.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

a) 

- Các nhân vật giao tiếp:

+ Người viết: các nhà nghiên cứu văn học - có vốn sống phong phú, trình độ chuyên sâu về văn học, là những người đã cống hiến nhiều năm cho ngành nghiên cứu này.

+ Người đọc: Giáo viên, học sinh, và độc giả - có vốn sống và trình độ hiểu biết, học vấn chưa sâu như người viết.

b) 

- Hoàn cảnh giao tiếp: Được tổ chức trong môi trường có kế hoạch giáo dục của nhà trường.

c) 

- Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực: Lịch sử văn học.

- Đề tài: Tổng quan về văn học Việt Nam.

- Các vấn đề cơ bản bao gồm:

+ Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam.

+ Quá trình phát triển văn học viết Việt Nam.

+ Con người Việt Nam qua lăng kính văn học.

d) 

- Mục đích giao tiếp:

+ Người viết mong muốn cung cấp cho người đọc cái nhìn sâu sắc và toàn diện về văn học Việt Nam.

+ Người đọc mong muốn lĩnh hội và hiểu rõ hơn về văn học Việt Nam từ một góc nhìn tổng quan.

e) 

- Phương tiện ngôn ngữ: Sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên ngành văn học, của khoa học xã hội.

- Cấu trúc văn bản: Mạch lạc, rõ ràng, với các đề mục lớn nhỏ được phân chia rõ ràng, thể hiện tính logic và chặt chẽ.

Trả lời câu 1 trang 14+15 SGK Ngữ Văn 10, Tập 1

Hoạt động giao tiếp trong văn bản Hội nghị Diên Hồng diễn ra giữa vua Trần và các bô lão. Quan hệ giữa họ là vua – tôi, trong đó vua Trần là người đứng đầu với quyền lực tối cao, còn các bô lão là thần dân, đại diện cho nhân dân.

Trong hoạt động giao tiếp này, vai trò của vua Trần và các bô lão thay đổi qua từng lượt lời:

- Lượt 1 và 4: vua Trần là người nói, các bô lão là người nghe.

- Lượt 2, 3, 5: các bô lão là người nói, vua Trần là người nghe.

=> Người nói tạo lập văn bản, còn người nghe tiếp nhận và lĩnh hội văn bản.

Hoạt động giao tiếp diễn ra tại điện Diên Hồng, trong hoàn cảnh đất nước đang đối mặt với nguy cơ xâm lược từ quân Nguyên Mông, vua Trần và các bô lão phải cùng nhau tìm ra phương án đối phó.

Nội dung của cuộc giao tiếp tập trung vào thảo luận về tình hình đất nước và cách thức đối phó với kẻ thù. Các bô lão nhất trí rằng “đánh” là sách lược duy nhất để bảo vệ đất nước.

Cuộc giao tiếp này đã đạt được mục đích: thống nhất được sách lược chống lại kẻ thù.

Trả lời câu 2 trang 14 SGK Ngữ Văn 10, Tập 1

Thông qua văn bản này, hoạt động giao tiếp diễn ra giữa tác giả cuốn SGK (người viết) và học sinh lớp 10 (người đọc). Người viết là những nhà nghiên cứu văn học, có nhiều kinh nghiệm và trình độ chuyên sâu, còn người đọc là học sinh lớp 10, với vốn sống và trình độ còn hạn chế.

Hoạt động giao tiếp này diễn ra trong môi trường giáo dục chính quy, nơi các bài học Ngữ Văn được tổ chức và giảng dạy trong nhà trường.

Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực văn học, chủ yếu xoay quanh đề tài Tổng quan văn học Việt Nam, với các nội dung cơ bản: các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam, quá trình phát triển của văn học Việt Nam, con người Việt Nam qua văn học.

Mục đích của giao tiếp qua văn bản này là:

+ Người viết: cung cấp cho học sinh cái nhìn tổng quát về một số vấn đề cơ bản của văn học Việt Nam.

+ Người đọc: tiếp nhận những kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam theo tiến trình lịch sử, đồng thời rèn luyện kỹ năng nhận thức, đánh giá các hiện tượng văn học và xây dựng, tạo lập văn bản.

Phương tiện và cách tổ chức văn bản:

+ Sử dụng từ ngữ chuyên ngành khoa học xã hội, với nhiều thuật ngữ văn học, các câu văn phức tạp, mạch lạc và chặt chẽ.

+ Kết cấu văn bản rõ ràng, có hệ thống đề mục lớn nhỏ, luận điểm và luận cứ được trình bày rõ ràng, sử dụng các ký hiệu như chữ số hoặc chữ cái để đánh dấu các đề mục.

Câu 1 (trang 14 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

Đọc đoạn văn bản (mục 1.1 SGK trang 14) và trả lời câu hỏi:

Hoạt động giao tiếp được văn bản trên ghi lại diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào? Hai bên có cương vị và quan hệ với nhau như thế nào?

Trong giao tiếp, các nhân vật lần lượt đổi vai cho nhau như thế nào?

Hoạt động giao tiếp trên diễn ra trong hoàn cảnh nào?

Hoạt động giao tiếp trên hướng vào nội dung gì?

Mục đích của hoạt động giao tiếp là gì?

Lời giải chi tiết:

Văn bản trên ghi lại hoạt động giao tiếp giữa Vua Trần Nhân Tông và các bô lão cùng một số nhân vật khác. Trong giao tiếp, vua Trần là người đứng đầu, các bô lão là thần dân, đại diện cho nhân dân.

Hoạt động giao tiếp này diễn ra qua các lượt đối thoại: Lượt 1 và 4, vua Trần nói, các bô lão lắng nghe; Lượt 2, 3, 5, các bô lão nói, vua Trần lắng nghe.

Hoàn cảnh giao tiếp: diễn ra tại điện Diên Hồng, vào thời kỳ đất nước đang bị đế quốc Nguyên Mông đe dọa xâm lược.

Nội dung giao tiếp tập trung vào thảo luận chiến lược đối phó với giặc Nguyên. Vấn đề cụ thể là: Nên hòa hay đánh?

Mục đích của giao tiếp là vận động các bô lão, thông qua họ, động viên toàn dân quyết tâm chiến đấu, bảo vệ đất nước.

Cuộc giao tiếp đã đạt được mục tiêu, thống nhất được sách lược đánh giặc.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

Đọc các câu hỏi (mục 1.2 SGK trang 15) và thực hiện các yêu cầu:

Thông qua văn bản, hoạt động giao tiếp diễn ra giữa những nhân vật nào?

Hoàn cảnh tiến hành hoạt động giao tiếp là gì?

Nội dung giao tiếp?

Mục đích giao tiếp?

Phương tiện ngôn ngữ và cách thức tổ chức văn bản có gì đặc biệt?

Lời giải chi tiết:

Các nhân vật giao tiếp trong văn bản là người viết SGK và giáo viên, học sinh toàn quốc. Họ từ độ tuổi 65 trở xuống đến 15 tuổi, từ giáo sư, tiến sĩ đến học sinh lớp 10.

Hoàn cảnh: được tổ chức trong nhà trường, theo chương trình học đã được quy định.

Nội dung giao tiếp bao gồm các bộ phận của văn học Việt Nam, sự phát triển lịch sử văn học, và những thành tựu của nó.

Mục đích của giao tiếp là: cung cấp kiến thức cơ bản về văn học Việt Nam cho học sinh.

Phương tiện ngôn ngữ sử dụng phong cách khoa học, kết hợp với thuyết minh, giúp truyền tải kiến thức một cách rõ ràng. Cách tổ chức văn bản rõ ràng, mạch lạc, với các đề mục, luận điểm được sắp xếp hợp lý.

I. Khám Phá Hoạt Động Giao Tiếp Qua Ngôn Ngữ

Câu 1 (trang 14-15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

a) Hoạt động giao tiếp được ghi lại trong văn bản diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp: Vua Trần và các bô lão.

Các nhân vật này có quan hệ vua (bề trên) – tôi (bề dưới).

Cương vị của họ khác biệt rõ rệt:

   + Vua: người đứng đầu đất nước, có quyền lực tối cao.

   + Các bô lão: đại diện cho tầng lớp nhân dân, họ đưa ra ý kiến đại diện cho đông đảo quần chúng.

Trong giao tiếp này, các nhân vật lần lượt thay đổi vai trò người nói và người nghe:

   + Vua Trần là người nói đầu tiên, thực hiện hành động “trịnh trọng hỏi”, “hỏi lại một lần nữa”; lúc này, các bô lão là người nghe.

   + Sau đó, các bô lão bắt đầu tranh luận, đưa ý kiến với những hành động như “xôn xao, tranh nhau nói”, “Xin bệ hạ cho đánh” và kết thúc với khẩu hiệu “Đánh! Đánh!”. Lúc này, vua Trần trở thành người nghe.

Hoàn cảnh giao tiếp:

- Địa điểm: Tại điện Diên Hồng.

- Thời gian: Thế kỷ XIII, khi quân Nguyên - Mông đang đe dọa xâm lược nước ta.

- Sự kiện lịch sử: Quân Nguyên Mông xâm lược Việt Nam lần thứ hai.

Hoạt động giao tiếp hướng tới thảo luận về nhiệm vụ quốc gia khi có giặc ngoại xâm.

Câu hỏi trọng tâm trong giao tiếp là: Nên hòa hay nên đánh quân Nguyên Mông?

Mục đích của giao tiếp: Thông qua các bô lão, kêu gọi tinh thần chống giặc và động viên toàn dân cùng chung tay bảo vệ đất nước.

Cuộc giao tiếp đã thành công trong việc đạt được mục đích này.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Các nhân vật giao tiếp:

- Người viết SGK: Người có nhiều kinh nghiệm sống, kiến thức sâu rộng về văn học, thường là các nhà nghiên cứu, giảng viên lâu năm trong ngành giáo dục.

- Người tiếp nhận SGK: Giáo viên và học sinh lớp 10 trên toàn quốc.

Hoàn cảnh giao tiếp: Được tổ chức trong môi trường giáo dục chính thức của nhà trường, với chương trình học cụ thể và kế hoạch giảng dạy rõ ràng.

- Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, đặc biệt là về Văn học.

- Đề tài: Tổng quan văn học Việt Nam.

- Các vấn đề chính:

   + Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam.

   + Quá trình phát triển của văn học Việt Nam.

   + Những đặc trưng nghệ thuật trong văn học Việt Nam.

Mục đích giao tiếp:

- Người viết: Cung cấp tri thức nền tảng về văn học Việt Nam cho học sinh.

- Người tiếp nhận: Tiếp thu kiến thức về văn học Việt Nam, đồng thời phát triển kỹ năng nhận thức và đánh giá các hiện tượng văn học.

Đặc điểm nổi bật về ngôn ngữ: Sử dụng từ ngữ chuyên ngành kết hợp với phương pháp thuyết minh, tạo nên một phong cách khoa học rõ ràng.

Cách tổ chức văn bản: Văn bản được chia thành các phần mục rõ ràng, có trình tự mạch lạc và hợp lý.

I. Khái Niệm Về Hoạt Động Giao Tiếp Qua Ngôn Ngữ

Câu 1 (trang 14-15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

a) Hoạt động giao tiếp được mô tả trong văn bản này diễn ra giữa hai nhân vật giao tiếp: Vua Trần và các bô lão.

- Quan hệ giữa các nhân vật là vua (bề trên) và các bô lão (bề dưới).

- Cương vị của họ khác biệt rõ rệt:

   + Vua Trần: người đứng đầu đất nước, nắm quyền lực tối cao.

   + Các bô lão: đại diện cho ý kiến của các tầng lớp nhân dân.

Trong hoạt động giao tiếp này, các nhân vật lần lượt thay đổi vai trò nói và nghe:

- Vua Trần hỏi hai lần, các bô lão trả lời hai lần.

- Đặc biệt, vua Trần diễn đạt mối đe dọa của giặc Mông Cổ và hỏi về cách ứng phó. Các bô lão đưa ra quyết định đánh. Vua Trần hỏi lại: “Nên hòa hay nên đánh?” Các bô lão đồng lòng khẳng định: “Đánh! Đánh!”.

Hoàn cảnh giao tiếp:

- Địa điểm: điện Diên Hồng.

- Thời gian: Thế kỷ XIII, khi quân Nguyên Mông đang đe dọa xâm lược nước ta.

- Sự kiện lịch sử: Cuộc xâm lược của quân Nguyên Mông lần thứ hai.

Hoạt động giao tiếp nhắm đến việc:

- Thảo luận về sách lược đối phó với quân thù.

- Vua Trần trình bày tình hình quân địch, bô lão nhất trí chọn đánh, thể hiện quyết tâm bảo vệ đất nước.

Cuộc giao tiếp đã thành công trong việc đưa ra quyết sách chiến đấu.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Các nhân vật giao tiếp:

- Người viết SGK: Có nhiều năm kinh nghiệm sống, trình độ học vấn cao, chuyên môn sâu về văn học.

- Người tiếp nhận SGK: Giáo viên và học sinh lớp 10 trên toàn quốc.

Hoàn cảnh giao tiếp: Tiến hành trong môi trường giáo dục, theo chương trình dạy học chính quy của nhà trường.

- Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, đặc biệt là văn học.

- Đề tài: Tổng quan văn học Việt Nam.

- Các vấn đề cơ bản:

   + Các bộ phận cấu thành của văn học Việt Nam.

   + Tóm tắt tiến trình phát triển lịch sử văn học.

   + Những đặc trưng nghệ thuật của văn học Việt Nam.

Mục đích của giao tiếp:

- Người viết: Cung cấp tri thức nền tảng về văn học Việt Nam cho học sinh.

- Người tiếp nhận: Tiếp thu kiến thức về văn học Việt Nam.

Đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ: Dùng nhiều thuật ngữ chuyên ngành Ngữ văn, kết hợp với phong cách thuyết minh.

Cách tổ chức văn bản: Văn bản được chia thành các mục rõ ràng, dễ hiểu, trình bày mạch lạc, có cấu trúc hợp lý.

Hướng Dẫn Soạn Bài

Câu 1 (trang 14 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1): Đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Hoạt động giao tiếp trong văn bản trên diễn ra giữa vua Trần Nhân Tông (người đứng đầu đất nước) và các bô lão (đại diện cho nhân dân).

    Các nhân vật giao tiếp có mối quan hệ: vua (bề trên) và các bô lão (bề dưới).

    Trong giao tiếp, ngôn từ sử dụng cũng phản ánh sự khác biệt trong địa vị: các bô lão xưng hô tôn kính với vua như “bệ hạ”, “xin thưa”; ngược lại, vua sử dụng câu nói ngắn gọn, không cần chủ ngữ khi giao tiếp trực tiếp.

Khi vua Trần đặt câu hỏi, các bô lão là người nghe; khi các bô lão trả lời, vai trò người nghe thuộc về vua, còn các bô lão là người nói. Mỗi vai trò đi kèm với hành động: người nói tạo ra lời nói, người nghe tiếp nhận và phản hồi.

Hoạt động giao tiếp này diễn ra tại điện Diên Hồng, trong bối cảnh đất nước bị xâm lược bởi quân Nguyên – Mông. Vua và các bô lão đang thảo luận cách thức đối phó với mối đe dọa từ ngoại bang.

Cuộc giao tiếp này nhằm mục đích thảo luận và đưa ra quyết định về sách lược đối phó với quân xâm lược. Sau khi thống nhất rằng chiến đấu là cách duy nhất, cuộc giao tiếp đã đạt được mục đích.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1): Đọc và trả lời câu hỏi

Nhân vật giao tiếp trong hoạt động giao tiếp này là tác giả của cuốn SGK (người viết) và học sinh lớp 10 (người đọc). Tác giả là người có nhiều kinh nghiệm sống, trình độ học vấn cao, hầu hết đều có nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy về văn học. Còn người đọc là học sinh lớp 10, còn trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm sống và hiểu biết.

Hoạt động giao tiếp diễn ra trong môi trường giáo dục, với kế hoạch và tổ chức bài bản theo chương trình học.

Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực văn học, với đề tài “Tổng quan văn học Việt Nam”.

Vấn đề giao tiếp bao gồm các nội dung cơ bản như:

   + Các thành phần cấu thành của văn học Việt Nam;

   + Quá trình phát triển của văn học Việt Nam;

   + Con người Việt Nam trong văn học.

Mục đích giao tiếp:

- Người viết muốn cung cấp những kiến thức tổng quan về văn học Việt Nam cho học sinh.

- Người đọc tiếp thu kiến thức về văn học Việt Nam, từ đó rèn luyện và phát triển khả năng nhận thức và đánh giá các hiện tượng văn học.

Đặc điểm nổi bật về ngôn ngữ trong văn bản là sử dụng nhiều thuật ngữ văn học, với cấu trúc văn bản khoa học rõ ràng, mạch lạc, các luận điểm được đánh dấu và liên kết chặt chẽ.