18 Món đặc sản trứ danh xứ Thanh bạn không nên bỏ lỡ

Nhắc đến Thanh Hóa, hẳn không thể quên món bánh răng bừa dân dã nhưng đầy tinh tế. Gắn liền với tích xưa khi vua Lê Đại Hành xuống đồng cày trong lễ hội đầu xuân, người dân làng Trung Lập đã sáng tạo nên chiếc bánh này để dâng tiến, ghi nhớ công lao vị vua hiền đức. Qua bao thế hệ, món bánh vẫn giữ nguyên hương vị truyền thống – như một phần không thể thiếu trong ký ức quê hương.

Tên gọi bánh răng bừa xuất phát từ hình dáng giống chiếc răng bừa nông nghiệp. Đây là món ăn truyền thống tại xứ Thanh và nhiều vùng đồng bằng Bắc Bộ. Vỏ bánh làm từ bột gạo tẻ mềm mịn, gói trong lá chuối xanh, bên trong là nhân thịt heo trộn mộc nhĩ thơm lừng. Khi ăn, chấm kèm nước mắm pha chanh, tỏi, ớt hoặc tương ớt cay nồng. Trước kia, bánh chỉ xuất hiện trong dịp lễ, Tết hoặc ngày giỗ, nhưng ngày nay nhiều nơi đã làm quanh năm, đặc biệt nổi tiếng tại làng Trung Lập, Thọ Xuân – cái nôi của bánh răng bừa.

Canh lá đắng là một món ăn mang đậm bản sắc của đồng bào Mường vùng Ngọc Lặc, Thanh Hóa. Đúng như tên gọi, món canh này được chế biến từ lá của cây đắng – một loài cây rừng mọc ven núi, về sau được người dân mang về trồng trong vườn nhà. Lá có hình dáng mảnh dài, mọc thành chùm như lá sắn, xanh quanh năm và phát triển mạnh vào mùa mưa.

Canh lá đắng truyền thống thường được nấu với thịt gà hoặc lòng gà rừng – thứ nguyên liệu dân dã nhưng đầy tinh túy. Ngày nay, món canh này đã được biến tấu đa dạng hơn với các nguyên liệu như thịt ba chỉ, thịt nạc vai băm, lòng lợn hay cả cá rô, cá mương đồng. Vị đắng đặc trưng khiến người ăn lần đầu không khỏi bất ngờ, có khi rùng mình vì cảm giác tê tê nơi cổ họng. Nhưng chính vị đắng ấy lại tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt, đánh thức vị giác một cách lạ lùng. Canh lá đắng không phổ biến tại các hàng quán, mà thường chỉ có thể thưởng thức trọn vẹn tại các bản làng – nơi món ăn này ra đời và sống mãi cùng người dân bản địa.

Cá rô Đầm Sét – một đặc sản trứ danh của xã Xuân Thiên, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa – được nuôi và sinh trưởng ở vùng đất trù phú ven hạ lưu sông Chu, nơi có hệ thống rạch, ao hồ, ruộng nước dồi dào phù sa. Xưa kia là món tiến vua, ngày nay cá rô Đầm Sét trở thành biểu tượng ẩm thực khiến bao người mê mẩn. Chỉ cần vài nhúm rơm khô, cá rô được nướng cháy xém lớp vảy ngoài là có thể tách thịt ra ăn nóng hổi. Cầu kỳ hơn, người ta luộc cá rồi gỡ thịt nấu canh cải, thêm vài lát gừng mỏng, tạo nên món ăn vừa ngọt lành vừa ấm bụng – đặc biệt thích hợp trong những ngày mưa se lạnh.

Cá rô Đầm Sét ngon nhất vào mùa hè – mùa cá mang trứng, bụng đầy đặn và béo ngậy. Nếu muốn thưởng thức cơm cá rô rán giòn rụm, bạn nên chọn cá nhỏ – bởi khi rán giòn, có thể ăn cả đầu và xương. Mẹo nhỏ để rán cá giòn mà không bị nát: đừng đánh vảy. Mặc dù cá rô có thể chế biến ở khắp nơi, nhưng hương vị đậm đà, tinh túy nhất vẫn chỉ có ở làng Đầm Sét – nơi giữ hồn món ăn quê một cách nguyên vẹn nhất.

Cá nhệch, loài cá thân dài giống lươn, sinh sống tại vùng nước lợ, mặn ở Nga Sơn – Thanh Hóa, là nguyên liệu chính tạo nên món gỏi cá Nhệch nổi tiếng. Với thân to, lưng màu xanh đá thẫm, bụng trắng ngà, cá nhệch không chỉ giàu chất đạm mà còn ít xương, rất được ưa chuộng. Việc sơ chế cá khá cầu kỳ: dùng tro bếp hoặc nước vôi trong để làm sạch nhớt, treo cá lên và lột da như lột da rắn, sau đó lọc lấy thịt, phần xương giã nhuyễn làm chẻo – linh hồn của món gỏi cá.

Gỏi cá Nhệch đặc sản Nga Sơn không chỉ chinh phục vị giác mà còn là trải nghiệm ẩm thực tinh tế. Chẻo được chế biến kỳ công từ xương cá giã nhuyễn, chưng cùng mẻ chua và gia vị như riềng, xả, gừng, ớt... Từng miếng gỏi cá quyện với vị bùi béo, giòn dai, xen lẫn vị cay, chát, thơm nồng khiến người thưởng thức ngây ngất. Chẻo nhệch sánh đặc, đỏ au, bốc hương nghi ngút – chính là điểm nhấn làm nên đẳng cấp của món gỏi cá tưởng chừng giản dị này. Một lần ăn thử, sẽ nhớ mãi không quên.

Không chỉ nổi danh với món nem chua, Thanh Hóa còn khiến thực khách xiêu lòng với đặc sản nem nướng Thọ Xuân độc đáo. Điểm đặc biệt của món ăn này chính là lớp lá ổi quấn ngoài quả nem, giúp nem lên men một cách tự nhiên và dậy hương thơm đặc trưng. Nem được cuộn kỹ trong lá chuối rừng hoặc chuối hột, ủ lên men rồi mang nướng vùi trong than hồng, lớp lá bên ngoài cháy sém, tỏa ra mùi thơm quyến rũ khiến ai cũng khó lòng chối từ.

Khác với nem chua, nem nướng không dùng thịt xay mà dùng thịt lợn thái lát mỏng, phối cùng bì, tiêu, tỏi, rồi gói và lên men. Sau khi nướng, nem trở nên nóng hổi, thơm lừng mùi lá chuối, đinh lăng và các gia vị thấm đẫm. Vị béo của thịt mỡ, vị giòn của bì, hòa cùng vị cay nồng của ớt tỏi và vị chua nhẹ từ quá trình lên men tạo nên bản giao hưởng hương vị vô cùng lôi cuốn. Ăn kèm lá sung, đinh lăng, lá ổi chấm tương ớt cay cay – một thức quà dân dã nhưng khiến người ta say mê từ miếng đầu tiên.

Rượu Chi Nê – niềm tự hào của làng Chi Nê, xã Cầu Lộc, huyện Hậu Lộc – là một biểu tượng của văn hóa ẩm thực Thanh Hóa. Với vị thơm nồng, cay dịu và hậu ngọt lan tỏa, loại rượu này từng được vinh danh bằng huy chương vàng hàng Việt Nam chất lượng cao, trở thành sản phẩm tiêu biểu xứ Thanh làm say đắm lòng du khách phương xa.

Điều làm nên nét riêng cho rượu Chi Nê chính là sự kết tinh từ gạo quê thuần chủng, nguồn nước ngầm tinh khiết từ các làng Thiều Xá, Đông Thôn, Cầu Thôn và men rượu bí truyền làm từ 36 vị thuốc bắc quý hiếm. Quy trình chưng cất cầu kỳ, tỉ mỉ, cùng đôi tay lành nghề của người dân bản xứ đã mang đến hương vị tuyệt hảo không thể trộn lẫn. Chỉ có tại Cầu Lộc, trên mảnh đất quê hương ấy, từng giọt rượu mới thực sự đạt đến độ hoàn mỹ – một món quà quý mà thiên nhiên ưu ái ban tặng cho đất và người nơi đây. Tự hào và trân trọng di sản này, người dân Cầu Lộc vẫn ngày ngày giữ gìn và phát huy truyền thống nấu rượu cha ông để lại như một lời khẳng định bản sắc riêng.

Chả tôm – một biểu tượng ẩm thực của xứ Thanh, không chỉ đơn thuần là món ăn mà còn là hương vị gắn liền với ký ức và tình quê. Nguyên liệu chính là tôm bột tươi, được hấp sơ, bóc vỏ, bỏ đầu đuôi và giã nhuyễn. Tôm sẽ quyện cùng thịt ba chỉ rán vàng, hành khô thơm lừng và bánh phở thái nhỏ, nêm nếm gia vị vừa vặn và thêm chút tiêu cho dậy mùi.

Lớp vỏ bọc bên ngoài là bánh phở dày dặn, mềm dai, cắt thành từng miếng đều tay để cuốn nhân không bị rách. Nước chấm đi kèm được pha khéo léo từ nước mắm cốt, đu đủ xanh, sung, ớt tỏi, giấm đường, cùng rổ rau sống tươi mát. Trong làn gió se lạnh, bên bếp than hồng tí tách, tiếng mỡ xèo xèo vang lên cùng hương thơm lan tỏa, chả tôm trở thành món ăn khiến ai một lần nếm thử cũng không thể nào quên. Ghé Thanh Hóa, đừng bỏ qua món ngon nồng nàn này!

Xuất thân từ làng Luận Văn, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân, bưởi tiến vua từng là sản vật quý dâng lên hoàng triều hậu Lê. Ngày nay, giống bưởi đỏ này được khôi phục và nhanh chóng trở thành món quà quý dịp cuối năm. Khi chín, vỏ bưởi chuyển sang sắc đỏ rực rỡ, múi to, ngọt thanh và mọng nước, rất thích hợp để trưng bày trong mâm ngũ quả ngày Tết với ý nghĩa may mắn và thịnh vượng.

Theo lời các bậc cao niên, bưởi Luận Văn từng suýt mai một, nhưng người dân địa phương đã nỗ lực gìn giữ giống quý này, nhận thấy tiềm năng kinh tế và giá trị văn hóa sâu sắc. Nhờ đó, bưởi tiến vua không chỉ là biểu tượng của quá khứ huy hoàng mà còn là niềm tự hào hiện đại, góp phần tô điểm sắc xuân cho mỗi gia đình Việt.

Phi – loài hải sản độc đáo sống ở cả vùng nước mặn lẫn nước lợ, nổi tiếng nhất tại vùng ven biển Cầu Sài, Thanh Hóa. Ít ai ngờ rằng, sinh vật có cái tên dân dã ấy từng là đặc sản tiến vua. Hình dạng giống trai biển, thân trắng ngần, ruột dày ngọt béo, phi Cầu Sài được đánh giá là ngon và đậm đà bậc nhất. Loài này sống ẩn mình dưới lớp cát, chỉ có thể đào lên nhờ con nước lên xuống, khiến việc khai thác trở nên gian nan, vất vả. Thế nhưng, với người xứ Thanh, đó là một niềm vui – bởi kết quả là món ngon quý giá mà thiên nhiên ban tặng.

Phi được chế biến đa dạng: từ ăn tái giữ nguyên hương vị, đến nấu canh, rán giòn hay xào đều hấp dẫn. Đặc biệt, để đạt đến hương vị đúng điệu, phi phải được ngâm sạch cát và chế biến khi còn sống. Mỗi món ăn từ phi là một lát cắt của biển cả, mang vị mặn mòi xen lẫn sự tinh tế của người dân xứ biển.

Cháo canh – món ăn mang cái tên mộc mạc nhưng lại chứa đựng cả một bản sắc ẩm thực xứ Thanh. Tô cháo là sự hòa quyện tinh tế giữa sợi bánh canh dẻo mềm làm từ bột gạo chần nước ấm, nhúng nhẹ vào lớp bột tạo độ sánh mịn, và nước dùng đậm đà ninh từ xương ống heo hoặc tôm thịt. Sợi bánh vừa dai vừa thấm đẫm hương vị, khiến từng thìa cháo như tan vào vị giác.

Khi thưởng thức, người ta thường rắc thêm chút hành hoa, rau sống và sa tế cay cay để tăng phần hấp dẫn. Tô cháo canh nóng hổi, tỏa hương thơm nồng từ hành phi và nước xương ngọt thanh khiến bất kỳ ai cũng phải xuýt xoa. Ghé Thanh Hóa, đừng quên dừng lại bên gánh cháo canh ven đường để cảm nhận dư vị bình dị mà ấm áp của quê hương.

Bánh đúc sốt – món ăn dân dã gợi nhớ về ký ức tuổi thơ của bao thế hệ người Thanh Hóa. Với sắc xanh ngọc bắt mắt và hương vị đặc trưng, món bánh này được chế biến từ bột gạo tẻ hòa quyện cùng nước vôi trong, nấu đều tay trên bếp lửa liu riu để tạo nên hỗn hợp dẻo mịn. Bánh đúc sốt ngon nhất khi ăn nóng, rải thêm lớp đậu xanh đánh tơi, chút tóp mỡ vàng ruộm và hành phi thơm nức. Sự hòa quyện giữa vị bùi béo và độ nóng sốt khiến thực khách xuýt xoa mãi không thôi.

Để có nồi bánh hoàn hảo, người làm bánh phải cẩn trọng từ khâu chọn gạo đến canh lửa khi quấy bột. Sau khi bánh đạt độ sánh mịn, người ta cho thêm nước rau ngót hoặc rau cải để tạo màu xanh ngọc. Nồi bánh sau đó được giữ nhiệt kỹ lưỡng, chỉ khi có khách gọi mới múc ra. Vị dẻo của bánh, vị bùi của đậu xanh, vị giòn của tóp mỡ như hòa quyện trong mỗi muỗng, khiến bất kỳ ai nếm thử cũng không thể quên.

Bánh khoái tép – món ăn dân dã mang hương vị đặc trưng của vùng đất Thanh Hóa. Tưởng chừng giống bánh xèo miền Nam, nhưng khi nếm thử, bạn sẽ cảm nhận được sự khác biệt rõ rệt. Nguyên liệu chính là bột gạo quê xay nước, kết hợp cùng rau cần, bắp cải thái nhỏ, và đặc biệt là tép đồng tươi rói được mua từ sớm. Tép được xào sơ trước khi phủ lên lớp rau, sau đó đổ bột tráng đều trên chảo gang nóng, đợi bánh vàng giòn, lật mặt rồi thưởng thức ngay khi còn bốc khói.

Điểm hấp dẫn nhất của bánh khoái nằm ở sự cân bằng giữa vị giòn rụm của vỏ bánh, vị ngọt của rau củ và cái đậm đà từ những con tép béo thơm. Khi ăn nóng, từng miếng bánh như tan giòn trong miệng, dậy hương đồng nội khiến thực khách mê mẩn. Một món ăn giản dị mà tinh tế, gói trọn tinh thần ẩm thực xứ Thanh.

Làng Minh Châu, xã Thiệu Châu, Thiệu Hóa, Thanh Hóa, yên bình bên bờ sông Chu, là cái nôi của nghề làm bánh đa truyền thống trải qua hàng trăm năm. Dù thời gian có bao lâu, những người già nhất trong làng cũng không thể nhớ rõ điểm khởi đầu của nghề này, nhưng bánh đa Minh Châu đã trở thành biểu tượng gắn liền với tên tuổi làng. Từ hình dáng, hương vị đến quy trình sản xuất, chiếc bánh đa vẫn giữ nguyên nét truyền thống quý giá qua nhiều thế hệ.

Làng nghề Minh Châu vang danh nhờ những đôi tay khéo léo miệt mài suốt ngày bên chiếc bàn tráng bánh, trải qua quá trình phơi nắng tỉ mỉ. Bánh đa thường được làm từ bột gạo, có nơi dùng thêm bột sắn, đậu xanh hay ngô, hòa quyện theo công thức bí truyền để tạo ra vị ngon đặc biệt. Khi tráng bánh, người ta còn rắc mè đen, làm dậy lên vị béo bùi khó cưỡng. Tùy theo độ dày, bánh đa được dùng kèm nhiều món khác nhau, nhưng dù thế nào, hương vị đặc trưng của bánh đa Minh Châu luôn khiến người thưởng thức nhớ mãi.

Bánh nhè là món ăn vặt bình dị thân thương của trẻ con Thanh Hóa, mang trong mình hồn cốt của đồng ruộng, sông nước mênh mang. Những chiếc bánh mềm mịn làm từ bột nếp, nhân đậu xanh bùi béo cùng dừa sợi thơm ngậy, được hòa quyện với vị ngọt dịu dàng của mật mía và hương thơm thanh tao của gừng tươi. Mỗi chiếc bánh như một bản tình ca ngọt ngào, gợi nhớ sâu sắc ký ức tuổi thơ và là món quà tinh thần không thể thiếu trong lòng người dân địa phương cũng như du khách phương xa.

Dù là món hàng rong giản đơn, bánh nhè luôn chinh phục người thưởng thức bởi sự mềm dẻo, vị ngọt dịu và mùi thơm tinh tế. Những gánh bánh nhè len lỏi trên phố mỗi chiều, làm ấm lòng những ai đã từng một lần được nếm trải vị ngon này và mong đợi một lần nữa gặp lại trong hành trình khám phá ẩm thực xứ Thanh.

Cây lá lằng là loại cây thân gỗ cao khoảng ba đến bốn mét, thường mọc hoang ở các vùng núi, dọc theo triền dốc hay ven bờ khe suối. Cành lá tỏa rộng thành tán, lá kép mọc đối, với thân lá có năm đến bảy khía rõ nét. Màu xanh thẫm của lá điểm xuyết bởi răng cưa và gân lá đỏ thẫm đặc trưng. Vào khoảng tháng 4 đến tháng 7, cây lá lằng cho lá ngon và nhiều nhất, người dân thường hái lá tươi phơi khô để dùng quanh năm. Canh lá lằng mang vị đắng chát dịu nhẹ, rồi ngọt dần nơi cổ họng, rất mát lành trong những ngày hè oi bức.

Cách nấu canh lá lằng không phức tạp: tép tươi được rửa sạch, rang cùng mắm muối và cà chua cho đến khi cà chua tan nhuyễn, tép thấm gia vị. Sau đó, thêm nước vừa đủ rồi đun sôi, cuối cùng thả một nắm lá lằng thái nhỏ vào để tạo vị ngọt thanh mát. Ngoài công dụng làm món ăn dân dã "gây nghiện" của người xứ Thanh, lá lằng còn là vị thuốc quý chữa mẩn ngứa, rôm sảy và hỗ trợ tiêu hóa rất hiệu quả. Ngày nay, canh lá lằng không chỉ quen thuộc với người dân địa phương mà còn thu hút nhiều du khách gần xa, lá lằng trở thành nông sản được bày bán rộng rãi trong các chợ và là món quà quê đầy ý nghĩa.

Nem chua Thanh Hóa là món đặc sản nổi tiếng và phổ biến khắp vùng đất Thanh Hóa, lan tỏa hương vị đặc trưng đến mọi miền tổ quốc. Dù mỗi vùng miền có cách làm nem riêng biệt, nhưng nem chua xứ Thanh vẫn giữ được chỗ đứng đặc biệt với các loại như nem dài, nem vuông, nem cối, nem thính, nem nướng… được chế biến theo nhu cầu. Thành phần chính gồm bì lợn thái chỉ, thịt mông nạc, thính gạo cùng các gia vị gia truyền, gói trong lá đinh lăng hoặc lá ổi bánh tẻ để tạo nên vị ngon tròn đầy.

Nem chua xứ Thanh thường được thưởng thức kèm tương ớt cay nồng, hòa quyện vị ngọt mềm của thịt heo, vị chua thanh nhẹ, vị cay nồng của ớt tỏi và độ dai giòn sần sật của bì, khiến người thưởng thức không thể quên. Không chỉ là món ăn lưu giữ ký ức quê hương, nem chua còn là món quà quý giá tiếp đãi khách phương xa, góp phần làm phong phú thêm kho tàng ẩm thực truyền thống Việt Nam.

Bánh Gai Tứ Trụ bắt nguồn từ làng Mía, nằm bên hữu ngạn sông Chu, cách thị trấn Thọ Xuân khoảng 9km. Trước kia, bánh gai chỉ xuất hiện trong các dịp lễ hội, giỗ chạp hay cúng tế quan trọng; ngày nay, bánh được làm quanh năm đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng. Nguyên liệu chính gồm lá gai, gạo nếp, đậu xanh, vừng và dầu chuối. Bánh thường được thưởng thức sau khi hấp chín khoảng 10 tiếng, mang vị dẻo thơm đặc trưng.

Bánh Gai thành phẩm có độ mịn và hương vị tinh tế: vị dẻo thơm của lá gai hòa quyện cùng gạo nếp, hương dịu nhẹ của dầu chuối, vị ngọt thanh của mật mía, mùi thơm tinh khiết của đậu xanh, vị béo nhẹ của thịt cùng mùi vừng thoảng qua, bao bọc bởi lớp lá chuối khô tự nhiên. Bánh được gói từng chùm 5 chiếc, bột được nặn tròn rồi dàn mỏng, đặt nhân vào giữa, gói kín tạo hình tròn sau đó lăn đều trên mâm rắc vừng. Lá chuối tiêu khô được dùng để gói thành từng chiếc bánh vuông vắn, cuối cùng buộc lại bằng lạt giang tạo nên dáng vẻ truyền thống độc đáo.

Chè lam Phủ Quảng là món đặc sản truyền thống của huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa, mang tên của vùng đất Phủ Quảng xưa (nay thuộc Vĩnh Lộc). Trước đây, chè lam thường được làm vào dịp lễ Tết, dùng để cúng tổ tiên và chào đón năm mới. Miếng chè dày khoảng 1,5 cm, vuông vức kích thước 5 cm. Ngày trước, chè sau khi nguội được gói trong lá chuối khô, bảo quản trong chum hoặc vại sành; ngày nay thường sử dụng túi nilon để giữ độ tươi ngon.

Chè lam Phủ Quảng được chế biến từ những nguyên liệu giản dị như nếp, lạc, gừng, mật mía. Thành phẩm có sắc vàng ươm, hình chữ nhật bắt mắt, khi nhâm nhi cùng trà xanh mang đến trải nghiệm hoàn hảo. Vị giòn của gạo rang hòa quyện cùng độ dẻo của bột nếp, điểm thêm vị cay nồng của gừng và béo bùi của lạc tạo nên dư vị khó quên. Mỗi vùng miền có một đặc sản dân dã riêng, và chè lam xứ Thanh đã trở thành biểu tượng ẩm thực nức tiếng gần xa.