Cách nhận biết dấu hiệu gan to

27/02/2025

Nội dung bài viết

Gan – cơ quan lớn nhất trong cơ thể, nằm ở vùng bụng trên bên phải – đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe. Gan có chức năng lọc máu, loại bỏ độc tố, tiết dịch mật để phân hủy chất béo, và dự trữ glucose để cung cấp năng lượng. Gan to (hepatomegaly) không phải là bệnh mà là triệu chứng của các vấn đề sức khỏe như viêm gan, nghiện rượu, rối loạn chuyển hóa, ung thư, hoặc bệnh tim. Để xác định gan to, cần nhận biết các dấu hiệu, chẩn đoán chuyên khoa, và xem xét các yếu tố nguy cơ.

Các bước thực hiện

Nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng

Chú ý đến triệu chứng vàng da. Vàng da là hiện tượng da, niêm mạc và lòng trắng mắt chuyển màu vàng do lượng bilirubin trong máu tăng cao. Bilirubin là sắc tố màu vàng cam có trong mật. Gan khỏe mạnh sẽ loại bỏ bilirubin dư thừa, nên sự xuất hiện của bilirubin cho thấy gan đang gặp vấn đề.

Ngoài màu vàng trên da và mắt, vàng da còn kèm theo mệt mỏi, đau bụng, sụt cân, nôn, sốt, phân nhạt màu và nước tiểu sẫm màu.
Vàng da thường xuất hiện khi gan bị tổn thương nghiêm trọng. Bạn nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay khi có các triệu chứng này.

Chú ý hiện tượng trướng bụng hoặc đau bụng. Bụng phình to (không do mang thai) có thể là dấu hiệu của sự tích tụ mỡ, dịch, phân, hoặc sự xuất hiện của khối u, u nang, u xơ, hoặc phì đại cơ quan như gan hoặc lách. Trường hợp nghiêm trọng, trướng bụng có thể là triệu chứng của bệnh lý tiềm ẩn cần được bác sĩ đánh giá.

Trướng bụng do dịch tích tụ gọi là cổ trướng, thường liên quan đến gan to.
Trướng bụng gây cảm giác no nhanh, chán ăn, và có thể kèm theo sưng phù ở chân.
Đau bụng, đặc biệt vùng trên bên phải, có thể là dấu hiệu gan to nếu đi kèm các triệu chứng khác.

Nhận biết các triệu chứng chung của gan to. Sốt, chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng trên bên phải, và sụt cân có thể là dấu hiệu của gan to hoặc bệnh gan nếu các triệu chứng này kéo dài hoặc xuất hiện đột ngột.

Chán ăn có thể liên quan đến trướng bụng hoặc bệnh túi mật, ung thư, viêm gan.
Sụt cân trên 10% trọng lượng cơ thể mà không do cố ý cần được bác sĩ kiểm tra.
Sốt là dấu hiệu viêm nhiễm, có thể liên quan đến viêm gan hoặc gan to.
Phân nhạt màu, xám nhạt, hoặc trắng có thể là dấu hiệu của vấn đề về gan.

Lưu ý tình trạng mệt mỏi. Mệt mỏi dù chỉ gắng sức nhẹ có thể xảy ra khi gan bị tổn thương, khiến cơ thể phải sử dụng dinh dưỡng từ cơ bắp để bù đắp năng lượng.

Mệt mỏi kèm sưng phù có thể là dấu hiệu của viêm gan hoặc ung thư gan.

Để ý hiện tượng ngứa da. Khi gan suy yếu, ngứa da có thể xuất hiện toàn thân hoặc cục bộ do muối mật tích tụ trong da khi ống mật bị tắc.

Nếu nghi ngờ vấn đề về gan, hãy đến gặp bác sĩ thay vì tự điều trị ngứa.

Phát hiện dấu sao mạch. Dấu sao mạch (nốt nhện) là các mạch máu giãn nở tỏa ra từ một nốt đỏ trung tâm, thường xuất hiện trên mặt, cổ, bàn tay, và ngực. Đây là dấu hiệu điển hình của bệnh gan hoặc viêm gan.

Một dấu sao mạch đơn lẻ không đáng lo, nhưng nếu kèm theo mệt mỏi, trướng bụng, hoặc vàng da, cần đi khám ngay.
Dấu sao mạch có thể đạt kích thước 5 mm và biến mất khi ấn nhẹ.

Tiếp nhận chẩn đoán từ chuyên gia y tế

Đặt lịch hẹn với bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu. Khi đi khám, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bạn. Hãy trung thực và chi tiết trong việc cung cấp thông tin.

Bác sĩ có thể hỏi về thói quen sử dụng chất kích thích, rượu bia, đời sống tình dục và bạn tình. Những thông tin này rất quan trọng để chẩn đoán chính xác.
Kể cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng, vitamin hoặc thảo dược bạn đang dùng.

Thực hiện khám lâm sàng. Khám lâm sàng là bước đầu tiên để chẩn đoán gan to. Bác sĩ sẽ kiểm tra da để phát hiện vàng da hoặc dấu sao mạch, sau đó dùng tay sờ nắn vùng bụng để đánh giá gan.

Gan to có thể có biểu hiện bất thường như mềm, cứng, hoặc có u cục. Bác sĩ sẽ sử dụng kỹ thuật gõ và sờ nắn để xác định kích thước và kết cấu gan.

Hiểu về kỹ thuật gõ trong chẩn đoán gan. Gõ là phương pháp thăm khám giúp đánh giá kích thước gan và xác định xem gan có vượt quá lồng ngực hay không. Bác sĩ sẽ gõ nhẹ vào bề mặt cơ thể và lắng nghe âm thanh phản hồi. Nếu âm thanh đục lan rộng hơn 2,5 cm dưới lồng ngực, có thể gan đã phình to.

Bác sĩ sẽ gõ từ dưới ngực, di chuyển dọc theo đường thẳng trên gan, lắng nghe sự thay đổi âm thanh từ vang đến đục.
Kỹ thuật này có thể không chính xác nếu bạn bị trướng bụng, và cần siêu âm để xác nhận.

Hiểu về kỹ thuật sờ nắn để đánh giá hình dạng và kết cấu gan. Bác sĩ sẽ dùng tay sờ nắn để kiểm tra xem gan có phình to hay không.

Bác sĩ sẽ đặt tay dưới sườn phải và yêu cầu bạn hít thở sâu để cảm nhận gan giữa hai tay. Họ sẽ đánh giá hình dạng, độ đồng nhất, kết cấu bề mặt, độ mềm và bờ gan.
Bác sĩ cũng kiểm tra xem gan có gồ ghề, u cục, hoặc gây đau khi ấn không.

Xét nghiệm máu. Bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm máu để đánh giá chức năng gan và phát hiện các bệnh lý như viêm gan.

Xét nghiệm máu đo mức men gan, công thức máu, sàng lọc viêm gan virus và đánh giá khả năng đông máu, cung cấp thông tin quan trọng về sức khỏe gan.

Xét nghiệm hình ảnh. Các phương pháp như siêu âm, chụp CT và MRI giúp đánh giá cấu trúc gan và các mô xung quanh.

Siêu âm bụng: Sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh gan và các cơ quan khác trong ổ bụng. Bạn cần nhịn ăn trước khi siêu âm.
Chụp CT bụng: Tạo hình ảnh cắt lớp bằng tia X-quang, có thể sử dụng thuốc cản quang để làm rõ chi tiết.
Chụp MRI bụng: Dùng từ trường và sóng radio để tạo hình ảnh chi tiết, thường yêu cầu nhịn ăn trước khi thực hiện.

Nội soi chụp mật tụy ngược dòng (ERCP). Kỹ thuật này giúp phát hiện các vấn đề trong ống mật.

Bạn sẽ được gây mê nhẹ, sau đó bác sĩ luồn ống nội soi qua miệng đến ruột non và tiêm thuốc nhuộm để chụp X-quang. ERCP cũng có thể được dùng để điều trị, như loại bỏ sỏi mật.
Bạn cần nhịn ăn 4 tiếng trước khi thực hiện.

Xét nghiệm sinh thiết gan. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ lấy mẫu mô gan để kiểm tra chi tiết.

Một kim nhỏ được đưa vào gan để lấy mẫu, thường được thực hiện dưới gây tê hoặc gây mê. Mẫu mô sẽ được phân tích để phát hiện ung thư hoặc các bệnh lý khác.

Cộng hưởng từ đàn hồi (MRE). Phương pháp này kết hợp MRI và sóng âm để đánh giá độ cứng của gan, giúp phát hiện bệnh gan mãn tính.

MRE là kỹ thuật không xâm lấn, có thể thay thế sinh thiết trong một số trường hợp. Hiện nay, MRE đang được áp dụng tại một số trung tâm y tế lớn.

Lưu ý các yếu tố nguy cơ liên quan đến gan to

Nhận biết nguy cơ từ bệnh viêm gan. Viêm gan A, B và C gây viêm gan, dẫn đến gan phình to với bờ gan mềm và nhẵn. Nếu mắc bất kỳ loại viêm gan nào, bạn có nguy cơ cao bị gan to.

Tổn thương gan xảy ra khi tế bào máu và tế bào miễn dịch tập trung tại gan để chống lại tình trạng viêm.

Xem xét nguy cơ từ suy tim bên phải. Suy tim bên phải có thể khiến gan phình to, với bờ gan mềm và nhẵn.

Nguyên nhân là do máu tích tụ trong gan khi tim không bơm máu hiệu quả, dẫn đến tình trạng máu tràn ngược vào gan.

Nhận biết nguy cơ từ bệnh xơ gan. Xơ gan là bệnh mãn tính khiến gan bị xơ hóa, dẫn đến tăng mật độ gan. Lạm dụng rượu là nguyên nhân chính gây xơ gan.

Xơ gan có thể khiến gan phình to hoặc teo nhỏ, nhưng thường liên quan đến gan to.

Xem xét các bệnh di truyền hoặc rối loạn chuyển hóa. Những người mắc bệnh di truyền hoặc rối loạn chuyển hóa như bệnh Wilson và bệnh Gaucher cũng có nguy cơ cao bị gan to.

Hiểu về nguy cơ từ bệnh ung thư. Ung thư có thể khiến gan to do tế bào ung thư di căn vào gan. Nếu bạn được chẩn đoán ung thư, đặc biệt là các loại ung thư gần gan, nguy cơ gan to sẽ tăng cao.

Thận trọng với việc lạm dụng rượu bia. Uống rượu quá mức hoặc kéo dài có thể gây tổn thương gan, làm suy yếu khả năng tái tạo và dẫn đến tổn thương vĩnh viễn.

Rượu khiến gan phình to, sưng phù do suy giảm chức năng dẫn lưu và tích tụ chất béo. Theo Viện Quốc gia về Lạm dụng Rượu và Nghiện rượu Hoa Kỳ, mức uống rượu an toàn là không quá 1 cốc/ngày với nữ và 2 cốc/ngày với nam.

Xem xét tác động của thuốc lên gan. Nhiều loại thuốc không kê toa hoặc dùng quá liều có thể gây hại gan, bao gồm thuốc tránh thai, steroid, diclofenac, amiodarone và statin.

Acetaminophen (Tylenol) là nguyên nhân phổ biến gây suy gan, đặc biệt khi kết hợp với rượu. Một số thảo dược như thiên ma, ma hoàng và tầm gửi cũng có thể gây tổn thương gan.