Hướng dẫn Mua Cổ phiếu cho Người mới Bắt đầu

27/02/2025

Nội dung bài viết

Khi bạn mua cổ phiếu, bạn đang trở thành chủ sở hữu một phần của công ty đó. Hai mươi năm trước, việc mua cổ phiếu chủ yếu dựa trên lời khuyên của các nhà môi giới. Ngày nay, chỉ cần một chiếc máy tính, bất kỳ ai cũng có thể tham gia thị trường chứng khoán thông qua các công ty môi giới. Nếu bạn mới bắt đầu, thị trường cổ phiếu có thể khiến bạn choáng ngợp với lượng thông tin khổng lồ. Tuy nhiên, chỉ cần nắm vững một số kiến thức cơ bản, bạn hoàn toàn có thể đầu tư và kiếm lợi nhuận từ cổ phiếu.

Các bước thực hiện

Xây dựng nền tảng cho việc đầu tư

Xác định mục tiêu. Hãy dành thời gian suy nghĩ về lý do tại sao bạn muốn đầu tư vào cổ phiếu. Bạn muốn xây dựng quỹ dự phòng khẩn cấp, mua nhà, hay chi trả học phí? Bạn đang lên kế hoạch cho việc nghỉ hưu?

Hãy viết ra lý do cụ thể khiến bạn muốn đầu tư. Cố gắng chuyển đổi mục tiêu thành con số cụ thể, ví dụ như số tiền bạn cần để đạt được mục tiêu đó.
Ví dụ, để mua nhà, bạn cần một khoản tiền ban đầu và tổng số tiền có thể lên đến 1 tỷ đồng. Kế hoạch nghỉ hưu có thể cần 2 tỷ đồng hoặc hơn.
Hầu hết mọi người đều có nhiều hơn một mục tiêu đầu tư, với mức độ ưu tiên và thời gian khác nhau. Ví dụ, bạn muốn mua nhà trong ba năm tới, chi trả học phí cho con sau 15 năm, và nghỉ hưu sau 35 năm. Việc viết ra các mục tiêu sẽ giúp bạn rõ ràng hơn về kế hoạch và tập trung vào thứ tự ưu tiên.

Xác định khung thời gian đầu tư. Từ mục tiêu đã đặt ra, bạn cần xác định thời gian duy trì khoản đầu tư. Thời gian đầu tư càng dài, khả năng sinh lời càng cao.

Nếu mục tiêu là mua nhà trong ba năm, khung thời gian đầu tư sẽ ngắn. Ngược lại, nếu đầu tư cho nghỉ hưu sau 30 năm, thời gian sẽ dài hơn nhiều.
Chỉ số S&P 500, bao gồm 500 công ty lớn nhất, cho thấy trong giai đoạn 1926-2011, chỉ có 4 lần nhà đầu tư bị lỗ nếu nắm giữ cổ phiếu trong 10 năm. Với thời gian nắm giữ từ 15 năm trở lên, nhà đầu tư chưa bao giờ bị lỗ.
Ngược lại, nếu nắm giữ cổ phiếu chỉ trong một năm, từ 1926-2014, đã có 24 lần nhà đầu tư bị lỗ. Biến động giá trong ngắn hạn rất lớn, khiến rủi ro cao hơn so với đầu tư dài hạn. Đầu tư thông minh giúp bạn kiếm lời, ngược lại, bạn có thể mất tất cả.

Đánh giá khả năng chấp nhận rủi ro. Mọi khoản đầu tư đều tiềm ẩn rủi ro. Bạn có thể mất một phần hoặc toàn bộ số tiền đầu tư. Cổ phiếu cũng không ngoại lệ. Không có gì đảm bảo bạn sẽ thu lời hoặc nhận lại vốn ban đầu. "Mức độ chấp nhận rủi ro" là giới hạn mà bạn sẵn sàng chịu đựng.

Hãy tự hỏi: "Tôi sẵn sàng mất bao nhiêu nếu điều tồi tệ xảy ra?"
Rủi ro cao thường đi kèm lợi nhuận tiềm năng lớn, nhưng cũng đồng nghĩa với nguy cơ tổn thất lớn hơn.
Ví dụ, đầu tư tăng gấp đôi giá trị trong một tháng sẽ rủi ro hơn so với đầu tư tăng gấp đôi trong mười năm.
Không khoản đầu tư nào đáng để bạn mất ăn mất ngủ. Nếu đầu tư khiến cuộc sống bạn khó khăn, hãy xem xét lại mục tiêu và điều chỉnh khung thời gian hoặc mục tiêu.
Ví dụ, nếu mục tiêu là 500 triệu để mua nhà 2 tỷ trong 3 năm, bạn có thể điều chỉnh thành 350 triệu cho nhà 1,5 tỷ hoặc kéo dài thời gian lên 5 năm.
Nguyên tắc đầu tư cơ bản: Tránh tổn thất không cần thiết.

Tính toán khoản đầu tư cần thiết để đạt mục tiêu. Sử dụng các công cụ tính toán đầu tư trực tuyến để xác định tỷ suất lợi nhuận cần thiết và số tiền đầu tư hàng tháng.

Ví dụ, nếu cần 350 triệu trong 3 năm nhưng chỉ đầu tư 6 triệu/tháng, bạn cần tỷ suất lợi nhuận 38%/năm, điều này rất rủi ro.
Kéo dài thời gian lên 4,5 năm giúp giảm tỷ suất lợi nhuận cần thiết xuống 4,8%.
Tăng khoản đầu tư hàng tháng từ 6 lên 9 triệu đồng giúp đạt mục tiêu với tỷ suất lợi nhuận thực tế hơn, khoảng 5%.
Hoặc giảm mục tiêu từ 350 triệu xuống 230 triệu trong 3 năm với mức đầu tư 6 triệu/tháng, chỉ cần tỷ suất lợi nhuận 6%/năm.

Lựa chọn phong cách đầu tư phù hợp

Khám phá các loại hình đầu tư khác nhau. Để chọn được phong cách đầu tư phù hợp, bạn cần hiểu rõ các loại hình đầu tư hiện có.

Mua cổ phần của một công ty đồng nghĩa với việc bạn trở thành chủ sở hữu một phần doanh nghiệp. Bạn sẽ được hưởng lợi nhuận khi công ty phát triển, đặc biệt trong dài hạn.
Trong ngắn hạn, giá cổ phiếu bị ảnh hưởng bởi suy đoán, tin đồn và nhận thức của thị trường. Giá mua và bán sẽ quyết định lợi nhuận của bạn.
Quỹ tương hỗ là lựa chọn an toàn hơn, cho phép đầu tư đa dạng vào nhiều cổ phiếu, giảm rủi ro nhưng lợi nhuận cũng thấp hơn.
Quỹ hoán đổi danh mục (ETF) ngày càng phổ biến, thường được gọi là "quỹ chỉ số". Chúng sao chép biến động của các chỉ số như S&P 500, Vanguard Total Stock Market, hoặc iShares Russell 2000.
ETF được giao dịch trên thị trường, giá trị có thể thay đổi trong ngày. Chúng đầu tư vào các ngành công nghiệp, hàng hóa, trái phiếu hoặc tiền tệ cụ thể.
Lợi thế của ETF là chi phí thấp, đầu tư đa dạng và phản ánh giá trị của nhiều loại tài sản.

Nắm vững các thuật ngữ quan trọng. Để hiểu thị trường, bạn cần làm quen với các thuật ngữ chuyên ngành.

Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS): Phần lợi nhuận công ty chia cho cổ đông. Đây là chỉ số quan trọng nếu bạn mong nhận cổ tức.
Vốn hóa thị trường: Tổng giá trị cổ phần của công ty, phản ánh quy mô và giá trị tổng thể.
Tỷ số lợi nhuận trên vốn (ROE): Thu nhập công ty so với vốn cổ đông, giúp so sánh hiệu quả hoạt động giữa các công ty cùng ngành.
Hệ số beta: Đo lường mức biến động của cổ phiếu so với thị trường. Beta dưới 1 cho thấy biến động thấp, trên 1 cho thấy biến động cao.
Trung bình động: Giá trung bình cổ phiếu trong một khoảng thời gian, giúp đánh giá thời điểm mua hợp lý.

Theo dõi các nhà phân tích chuyên nghiệp. Phân tích cổ phiếu là công việc phức tạp, đặc biệt với người mới. Hãy tận dụng thông tin từ các nhà phân tích.

Các trang web uy tín thường cung cấp tóm tắt ý kiến của chuyên gia về các công ty cụ thể.
Khuyến nghị của họ có thể là "mua", "bán", hoặc "giữ", đôi khi được diễn đạt phức tạp hơn như "lĩnh vực này kém hiệu quả".
Mỗi công ty phân tích sử dụng thuật ngữ riêng. Các trang tài chính thường có hướng dẫn giải thích các thuật ngữ này.

Xác định chiến lược đầu tư phù hợp. Sau khi thu thập thông tin, hãy lên kế hoạch cho chiến lược đầu tư của bạn. Mỗi nhà đầu tư có cách tiếp cận riêng, và có nhiều yếu tố cần cân nhắc.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Phân bổ tiền vào nhiều cổ phiếu khác nhau giúp giảm rủi ro. Đầu tư tập trung vào một vài công ty có thể mang lại lợi nhuận lớn nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro cao.
Tái đầu tư: Sử dụng lợi nhuận từ cổ tức để tiếp tục đầu tư, giúp gia tăng thu nhập theo thời gian. Một số công ty hỗ trợ tái đầu tư tự động.
Đầu tư dài hạn và giao dịch ngắn hạn: Đầu tư dài hạn tập trung vào tăng trưởng bền vững, trong khi giao dịch ngắn hạn đòi hỏi mua bán nhanh để kiếm lời từ biến động giá. Giao dịch ngắn hạn mang lại lợi nhuận cao nhưng rủi ro lớn và đòi hỏi sự theo dõi liên tục.
Giao dịch cổ phiếu đòi hỏi dự đoán xu hướng thị trường và diễn giải dữ liệu giá trong quá khứ. Mục tiêu là mua khi giá tăng và bán trước khi giá giảm. Đây là phương pháp rủi ro và không phù hợp với người mới.

Bắt đầu hành trình mua cổ phiếu

Cân nhắc sử dụng dịch vụ môi giới toàn phần. Nếu bạn mới bắt đầu, hãy cân nhắc làm việc với các công ty môi giới toàn phần. Họ cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu, dù phí dịch vụ cao hơn.

Nhà môi giới sẽ hướng dẫn bạn từng bước, trả lời các câu hỏi như: "Tôi nên mua cổ phiếu nào phù hợp với mức chấp nhận rủi ro của mình?" hoặc "Có nghiên cứu nào về cổ phiếu tôi quan tâm không?".
Bạn có thể tham khảo ý kiến từ người thân hoặc bạn bè để tìm công ty môi giới uy tín. Một số công ty lớn tại Việt Nam như Chứng khoán Sài Gòn (SSI) hoặc VNDirect.
Lưu ý rằng phí hoa hồng của dịch vụ toàn phần thường cao. Ví dụ, nếu mua 500 triệu đồng cổ phiếu HAGL, phí hoa hồng có thể lên đến 15 triệu đồng.

Cân nhắc sử dụng dịch vụ môi giới bán phần. Nếu muốn tiết kiệm chi phí, hãy chọn dịch vụ môi giới bán phần hoặc môi giới trực tuyến.

Dịch vụ này không cung cấp tư vấn chuyên sâu như môi giới toàn phần, nhưng phí hoa hồng thấp hơn và cho phép bạn giao dịch trực tuyến.
Một số công ty môi giới bán phần uy tín tại Mỹ bao gồm Charles Schwab, TD Ameritrade, Interactive Brokers và ETrade.

Khám phá các phương án mua cổ phiếu trực tiếp. Các chương trình như đầu tư trực tiếp (DIP) và tái đầu tư cổ tức (DRIP) cho phép bạn mua cổ phiếu trực tiếp từ công ty mà không cần môi giới.

Đây là cách tiết kiệm chi phí và dễ dàng để đầu tư định kỳ với số tiền nhỏ. Tuy nhiên, không phải công ty nào cũng cung cấp dịch vụ này.
Ví dụ, Tuấn tham gia chương trình DRIP, đầu tư 1 triệu đồng vào cổ phiếu Coca-Cola mỗi hai tuần. Sau một năm, anh đã đầu tư 24 triệu đồng mà không mất phí hoa hồng.
Nhược điểm là bạn phải xử lý nhiều giấy tờ nếu đầu tư vào nhiều công ty. Mỗi công ty sẽ gửi bảng sao kê riêng, gây bất tiện nếu danh mục đầu tư lớn.

Mở tài khoản đầu tư. Dù chọn phương án nào, bước tiếp theo là mở tài khoản. Bạn cần điền các mẫu đơn và có thể phải đặt cọc tiền. Thông tin yêu cầu sẽ khác nhau tùy thuộc vào phương án bạn chọn.

Nếu sử dụng dịch vụ môi giới toàn phần, hãy chọn công ty mà bạn cảm thấy thoải mái khi chia sẻ thông tin tài chính cá nhân. Gặp mặt trực tiếp người môi giới để giải thích rõ nhu cầu và mục tiêu của bạn. Càng nhiều thông tin, họ càng dễ hỗ trợ bạn tốt hơn.
Với dịch vụ môi giới bán phần, bạn cần điền mẫu đơn trực tuyến và gửi các mẫu đơn có chữ ký qua bưu điện. Bạn cũng cần đặt cọc tiền tùy thuộc vào giá trị giao dịch đầu tiên.
Nếu tham gia chương trình DRIP hoặc DIP, bạn phải hoàn tất hồ sơ trực tuyến và gửi bản cứng trước khi mua cổ phiếu. Đồng thời, bạn cần đặt cọc tiền mặt cho mỗi giao dịch.

Đặt lệnh mua cổ phiếu. Sau khi mở tài khoản, việc mua cổ phiếu lần đầu sẽ diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, quy trình cụ thể phụ thuộc vào phương thức bạn chọn.

Nếu sử dụng dịch vụ môi giới toàn phần, bạn chỉ cần gọi điện cho người môi giới. Họ sẽ thực hiện lệnh mua cho bạn. Hãy lắng nghe cẩn thận để đảm bảo thông tin chính xác, vì người môi giới cũng có thể mắc sai sót.
Với dịch vụ môi giới bán phần, bạn cần đặt lệnh mua trực tuyến. Hãy tuân thủ hướng dẫn cẩn thận, tránh nhầm lẫn giữa giá cổ phiếu và số tiền đầu tư. Ví dụ, nếu bạn muốn đầu tư 20 triệu đồng vào cổ phiếu giá 10 nghìn đồng/cổ phần, đừng nhập lệnh mua 20 triệu cổ phiếu.
Nếu tham gia chương trình DRIP hoặc DIP, bạn có thể tìm giấy tờ đăng ký trên trang web của công ty hoặc liên hệ phòng cổ đông để được hỗ trợ.

Theo dõi danh mục đầu tư. Thị trường chứng khoán luôn biến động, và giá cổ phiếu có thể tăng giảm thất thường, đặc biệt trong ngắn hạn. Nếu một khoản đầu tư liên tục thua lỗ, có lẽ đã đến lúc điều chỉnh danh mục.

Giá cổ phiếu phản ánh cảm xúc thị trường, bao gồm tin đồn, kỳ vọng và nỗi lo. Đừng quá chú trọng vào biến động ngắn hạn nếu bạn đầu tư dài hạn.
Theo dõi quá sát sao có thể dẫn đến quyết định bốc đồng, gây tổn thất lớn. Hãy tập trung vào hiệu quả dài hạn của cổ phiếu.
Nếu công ty bạn đầu tư gặp khó khăn, như thua kiện hoặc cạnh tranh khốc liệt, giá cổ phiếu có thể giảm mạnh. Trong trường hợp này, hãy cân nhắc bán cổ phiếu.

Lời khuyên hữu ích

Có nhiều sách, tạp chí và trang web cung cấp thông tin hữu ích về cổ phiếu và thị trường chứng khoán. Hãy tự nghiên cứu trước khi đầu tư.
Trước khi mua cổ phiếu thật, hãy thử giao dịch giả định (paper trade) để làm quen với thị trường. Theo dõi giá cổ phiếu và ghi lại các quyết định mua bán như thể bạn đang thực sự đầu tư. Điều này giúp bạn đánh giá khả năng ra quyết định của mình.
Hãy đầu tư vào những công ty mà bạn hiểu rõ và cảm thấy phù hợp.