6 Bài soạn mẫu xuất sắc về Luyện tập kết hợp thao tác phân tích và so sánh trong văn nghị luận (Ngữ Văn 11)

Bài 1

- Đoạn văn ứng dụng nhuần nhuyễn hai thao tác: phân tích và so sánh:

• Phân tích: "Tự kiêu tự đại là khờ dại. Bởi lẽ, dù mình có tài giỏi vẫn luôn có người tài giỏi hơn. Sự tự mãn chính là biểu hiện của sự thụt lùi"
• So sánh: Người tự kiêu tự mãn tựa như chiếc chén, chiếc đĩa cạn (qua đó làm nổi bật sự nhỏ bé, vô nghĩa của thói tự phụ trong mối tương quan cộng đồng)

- Trong đó, thao tác phân tích giữ vai trò chủ đạo, còn so sánh có tác dụng bổ trợ, cùng hướng tới mục tiêu giúp người đọc thấu hiểu vấn đề cách sâu sắc

⇒ Việc phối hợp các thao tác lập luận trong văn nghị luận là điều tối quan trọng, giúp triển khai luận điểm cách thuyết phục và hiệu quả

Bài 2

- Chủ đề: Nét đẹp nghệ thuật trong bài thơ Tự tình II của Hồ Xuân Hương

- Hệ thống luận điểm:

• Vẻ đẹp nội dung tư tưởng
• Giá trị nghệ thuật đặc sắc
• Tâm tư tác giả gửi gắm

- Đoạn văn tập trung phân tích giá trị nghệ thuật:

• Vị trí: Phần thân bài
• Cách chuyển ý: "Không chỉ chứa đựng nội dung sâu sắc về thân phận người phụ nữ, Tự tình II còn là kiệt tác nghệ thuật với nhiều đặc sắc..."

b.

• Luận cứ:
• Ngôn ngữ thơ điêu luyện thể hiện phong cách độc đáo
• Hình ảnh giàu sức gợi, đa tầng nghĩa
• Nghệ thuật đảo ngữ đặc trưng (câu 2,5,6)
• Hệ thống động từ mạnh: "xiên ngang", "đâm toạc"
• Thao tác chính: Phân tích để làm rõ mối quan hệ giữa hình thức và nội dung
• Có thể kết hợp so sánh với các tác phẩm khác để làm nổi bật đặc trưng nghệ thuật

c.

Học sinh triển khai đoạn văn theo gợi ý

Bài 3

a.

Luận điểm về vẻ đẹp nội dung:

• Hai câu đề: Tâm trạng chán chường, tủi hổ
• Hai câu thực: Tô đậm cảnh ngộ cô đơn
• Hai câu luận: Nỗi phẫn uất và khát khao phản kháng
• Hai câu kết: Quay về tâm trạng buồn thương

b.

Gợi ý phân tích đức tính trung thực:

• Giải thích khái niệm (phân tích)
• Ý nghĩa của trung thực trong học tập (phân tích)
• Biểu hiện cụ thể (phân tích kết hợp so sánh)
• Đối chiếu với hiện tượng thiếu trung thực
• Phương pháp rèn luyện (phân tích)

c.

Tham khảo đoạn văn mẫu kết hợp phân tích - so sánh trong "Chiếu cầu hiền"

Câu 1 (trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

* Các thao tác lập luận được vận dụng:

• Phân tích:
  • Luận điểm trung tâm: Cảnh báo về thói tự kiêu tự đại
  • Hai luận cứ chính: "Tự kiêu là khờ dại" và "Tự đại dẫn đến thoái bộ"
• So sánh:
  • Tương phản: "mình hay" đối lập "nhiều người hay hơn", "sông to bể rộng" tương phản "chén nhỏ đĩa cạn"
  • Tương đồng: Người tự mãn như vật dụng nhỏ bé

⇒ Thao tác phân tích giữ vai trò chủ đạo, so sánh làm tăng tính sinh động và sức thuyết phục

* Giá trị của việc kết hợp thao tác:

• Giúp luận điểm trở nên cụ thể, dễ tiếp nhận
• Khơi gợi ý thức khiêm tốn, tinh thần học hỏi

⇒ Kết hợp đa dạng thao tác lập luận là yêu cầu thiết yếu trong văn nghị luận

Câu 2 (trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Quy trình chuẩn bị bài văn:

1. Xác định chủ đề trọng tâm
2. Xây dựng dàn ý khoa học
3. Phát triển hệ thống luận điểm, luận cứ
4. Lựa chọn thao tác lập luận phù hợp
5. Thiết kế câu chuyển ý mạch lạc

Câu 3 (trang 121 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

b. Phẩm chất hiếu học:

• Giải nghĩa khái niệm hiếu học
• Phân tích giá trị:
  • Lợi ích với sự phát triển bản thân
  • Biểu hiện cụ thể (đối chiếu với thái độ học tập hời hợt)
• Hậu quả của việc thiếu hiếu học
• Dẫn chứng các tấm gương tiêu biểu
• Bài học ứng dụng thực tế

Câu 1 (trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Chớ tự kiêu tự đại. Tự kiêu tự đại là khờ dại... Người mà tự kiêu tự mãn thì cũng như cái chén, cái đĩa cạn.

Câu 2 (trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Câu 3 (trang 121 SGK Ngữ văn 11 tập 1)