8 Bài văn đặc sắc phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình trong "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử

Hàn Mặc Tử – một hiện tượng độc đáo của thi ca Việt – người đã mở ra cõi thơ điên đầy ám ảnh và dữ dội. Chế Lan Viên từng thốt lên lời tiên tri đầy tự hào: "Mai sau, những cái tầm thường, mực thước kia sẽ biến tan đi, và còn lại của cái thời kỳ này chút gì đáng kể đó là Hàn Mặc Tử." Nhưng giữa dòng thơ điên quằn quại ấy, vẫn hiện lên những khúc trữ tình nhẹ nhàng và thấm đẫm cảm xúc. “Đây thôn Vĩ Dạ” là một minh chứng tuyệt vời.

Ngay từ câu thơ mở đầu: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”, người đọc đã thấy hiện lên một nỗi day dứt, một sự nhớ thương chan chứa. Câu hỏi tu từ chất chứa bao nỗi niềm: vừa là lời trách nhẹ của người con gái, vừa là tiếng lòng đầy hoài niệm của thi nhân. Đó là lời mời gọi về một miền kí ức – nơi in dấu chân tác giả, nơi gợi nhớ một tình yêu trong sáng và tha thiết. Thôn Vĩ hiện lên mộng mơ trong nắng mai và hàng cau vươn thẳng, vườn xanh mướt như ngọc và hình ảnh dịu dàng của con người xứ Huế qua bóng dáng “lá trúc che ngang mặt chữ điền”.

Khổ thơ thứ hai mang theo nỗi buồn chia lìa, khi “gió theo lối gió, mây đường mây”, mọi vật chia cách như tâm trạng nhà thơ không thể trở về với Vĩ Dạ. Dòng nước cũng mang vẻ “buồn thiu”, lay động theo tâm cảnh. Nhưng dù buồn, thi sĩ vẫn mơ mộng trong ánh trăng huyền ảo – con thuyền chở trăng về trên dòng sông như một ước vọng vĩnh cửu về sự đoàn tụ và yêu thương.

Khổ cuối của bài thơ là chuỗi mộng mị, là sự phiếm định về con người và cảm xúc. “Áo em trắng quá nhìn không ra” – cái đẹp trở nên hư ảo. “Ai biết tình ai có đậm đà” – một câu hỏi không lời đáp, nhưng cũng là lời khẳng định về sự cô đơn tận cùng của thi nhân giữa cuộc đời nhiều nghiệt ngã.

“Đây thôn Vĩ Dạ” là bản giao hưởng giữa nỗi nhớ, tình yêu và sự khát khao sống mãnh liệt của Hàn Mặc Tử. Bài thơ là một áng văn bất tử, làm xúc động bao thế hệ độc giả bởi vẻ đẹp tinh tế của nghệ thuật và chiều sâu nhân văn của cảm xúc con người.

Trong "Thi nhân Việt Nam", Hoài Thanh và Hoài Chân đã xếp Hàn Mặc Tử vào nhóm nhà thơ "kỳ dị", cùng Chế Lan Viên – những người tạo nên thế giới thi ca huyền ảo, đôi khi hoang tưởng và siêu thực. Tuy nhiên, giữa làn sương mờ ảo đó, vẫn có những vần thơ tinh khôi, thánh thiện. Bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" chính là minh chứng cho vẻ đẹp thuần khiết ấy, thể hiện chiều sâu tâm hồn đầy cảm xúc của thi sĩ.

Khởi nguồn cảm hứng của bài thơ được cho là từ một tấm ảnh phong cảnh Vĩ Dạ và vài dòng thư thăm hỏi từ Hoàng Cúc – cô gái xứ Huế từng khiến trái tim thi sĩ rung động. Vì thế, bài thơ mang cả nỗi niềm thương nhớ, hoài vọng và khát khao được trở về miền ký ức.

Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Lời thơ mở đầu chất chứa một chút trách móc xen lẫn khẩn thiết mời gọi. Cảnh vật thôn Vĩ hiện lên nhẹ nhàng mà sâu lắng: ánh nắng sớm lấp lánh trên hàng cau đẫm sương, khu vườn xanh tươi như ngọc và bóng dáng người con gái e ấp sau tàu lá trúc:

Lá trúc che ngang mặt chữ điền.

Vẻ đẹp thiên nhiên hòa quyện cùng bóng hình con người, tạo nên bức tranh trữ tình đậm chất Huế, dịu dàng và thơ mộng. Nhưng từ khổ thơ thứ hai, cảm xúc chuyển mình sang gam buồn, khắc họa tâm trạng cô đơn, lạc lõng của thi sĩ trước hiện thực chia xa:

Gió theo lối gió, mây đường mây
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?

Không gian nhuốm màu huyền ảo – trăng, nước, thuyền – tất cả như một giấc mơ mênh mông, phản chiếu nội tâm đầy khắc khoải. Đến khổ thơ cuối, mọi cảm xúc dường như tan hòa vào sương khói mộng tưởng:

Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?

Thôn Vĩ – giờ chỉ còn trong ký ức, tình yêu – mờ ảo như sương khói, để lại trong thơ Hàn Mặc Tử một nét đẹp u hoài, vĩnh cửu.

Chế Lan Viên từng ví Hàn Mặc Tử như một vì sao băng vụt sáng trên bầu trời thi ca Việt Nam, để lại ánh hào quang rực rỡ và độc đáo. Phong cách thơ của ông đậm chất u hoài, huyền ảo và thấm đẫm khát khao yêu thương. Bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” chính là lời tự tình khắc khoải của thi nhân giữa những khổ đau, bất hạnh, thể hiện một trái tim luôn hướng về trần thế với nỗi yêu thương tha thiết.

Cảm hứng sáng tác bài thơ bắt nguồn từ bức bưu thiếp và vài lời hỏi thăm của Hoàng Thị Kim Cúc – một người con gái gắn bó với Vĩ Dạ – đã khơi dậy trong Hàn Mặc Tử những rung cảm sâu lắng. Thi phẩm là bản tình ca gửi đến thiên nhiên, con người và cuộc sống, mở đầu bằng khung cảnh thôn Vĩ lúc rạng đông – một bức tranh đẹp tinh khôi, đầy sức sống.

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”

Lời thơ vang lên như một câu hỏi đầy ẩn ý, vừa như trách móc, vừa tha thiết mời gọi. Có lẽ đó là nỗi niềm sâu kín, mong được trở về thăm lại chốn cũ, nơi từng gắn bó, yêu thương.

“Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc”

Ánh nắng ban mai rọi chiếu trên hàng cau, sắc “nắng mới” trong trẻo như vừa hé lộ một ngày mới tinh khôi. Từ “mướt quá” gợi cảm xúc dịu dàng, mượt mà như lụa, màu xanh trong vườn được ví như ngọc, vừa có sắc lại vừa có ánh, làm bừng sáng không gian. Giữa khung cảnh ấy hiện lên một hình bóng:

“Lá trúc che ngang mặt chữ điền”

Gương mặt “chữ điền” – hiền hậu, đôn hậu – thấp thoáng sau nhành trúc thanh mảnh, tạo nên một vẻ đẹp dịu dàng, e ấp đặc trưng của con người Huế. Tất cả hòa quyện, tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy chất thơ, phản ánh niềm khát vọng của nhà thơ muốn hòa nhập và gắn bó với cái đẹp.

Tiếp nối là khổ thơ thứ hai – nơi không gian chuyển từ sáng sớm sang đêm trăng, khắc họa sâu sắc tâm trạng chia lìa, cô đơn của nhà thơ:

“Gió theo lối gió, mây đường mây
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay”

Hình ảnh thiên nhiên tan tác, mỗi sự vật như trôi dạt theo hướng riêng, tạo nên cảm giác lạc lõng, chia ly. Nhịp thơ 4/3 phá vỡ cấu trúc truyền thống, càng nhấn mạnh sự đứt gãy. Nỗi buồn không chỉ hiện hữu qua hình ảnh mà còn đậm trong từng nhịp điệu, như tiếng thở dài của một linh hồn lạc loài.

“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?”

Câu hỏi tu từ gợi lên sự mong chờ trong hoang mang, khắc khoải. Từ “kịp” nhấn mạnh sự gấp gáp, sợ hãi rằng ánh sáng – biểu tượng của hy vọng – sẽ vuột mất. Cả khổ thơ như vang vọng tiếng gọi tha thiết của một tâm hồn muốn níu giữ sự sống, muốn hòa nhập cùng trăng, với đời, với người.

Khổ thơ cuối cùng là bức tranh tâm hồn của thi nhân, bâng khuâng, khát khao và đầy nghi hoặc:

“Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra”

Từ “mơ” mở ra cõi vô thức, nơi hình bóng “khách đường xa” hiện lên nhưng lại mờ nhòa, xa vắng. Áo trắng – biểu tượng của trong trắng, tinh khiết – trở nên huyền ảo, khó nắm bắt, như một giấc mộng đẹp nhưng không thật.

“Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?”

Thực tại nơi trại phong – “sương khói mờ nhân ảnh” – khiến mọi hình ảnh trở nên nhạt nhòa. Câu hỏi kết bài khép lại thi phẩm bằng sự nghi hoặc đau đáu về tình cảm, về sự tồn tại và tình yêu của đời người.

“Đây thôn Vĩ Dạ” không chỉ là một bài thơ trữ tình mà còn là khúc ca bi tráng về khát vọng sống, yêu và được yêu. Qua từng câu chữ, Hàn Mặc Tử đã khắc họa một thế giới nửa thực nửa mơ, đẹp đến nao lòng, và một tâm hồn tha thiết đến tột cùng với nhân thế.

“Thơ là tiếng lòng ngân vang từ tâm hồn nghệ sĩ, đặc biệt là những trái tim nhạy cảm, thiết tha” – và Hàn Mặc Tử chính là nhạc sĩ tài hoa của những giai điệu ấy. Là linh hồn rực rỡ trong phong trào Thơ mới, ông gửi tình yêu thiên nhiên, con người và cuộc sống vào từng câu chữ. “Đây thôn Vĩ Dạ” là bản hòa tấu ngập tràn sắc thái cảm xúc ấy. Khi trang thơ khép lại, người đọc vẫn còn đắm chìm trong nỗi niềm nhân vật trữ tình mà bài thơ gợi ra.

Khởi đầu bằng câu hỏi tu từ nhẹ nhàng, câu thơ đầu tiên như một lời gọi mời đầy duyên dáng:

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”

Không đơn thuần là một lời mời, đó còn là lời trách nhẹ, chan chứa nỗi niềm mong ngóng của người con gái Huế. Chỉ một câu, nhà thơ đã mở ra cánh cửa về miền đất mộng mơ, nơi vườn tược thôn Vĩ ngập tràn ánh nắng ban mai:

“Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền”

Với con mắt của một thi sĩ đầy rung cảm, Hàn Mặc Tử đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên sống động. Điệp từ “nắng” và hình ảnh “xanh như ngọc” mở ra không gian sáng trong, tươi mới, tràn đầy sức sống. Trong bức tranh ấy, bóng dáng người con gái Huế hiện lên kín đáo, dịu dàng sau “lá trúc”, gợi nét duyên thầm rất Huế. Tình yêu thiên nhiên, cuộc sống được thể hiện bằng cái nhìn chan chứa yêu thương của thi nhân.

Thế nhưng, sau nét đẹp êm đềm ấy là nỗi buồn miên man:

“Gió theo lối gió, mây đường mây
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay”

Mây và gió, vốn là đôi bạn tri kỷ của trời cao, nay lại chia lìa. Một sự tách biệt lạ lùng đầy ngụ ý. Cảnh sắc tự nhiên phản chiếu nỗi niềm xa cách, trống vắng trong tâm hồn thi sĩ. Mỗi dòng thơ như nhỏ xuống giọt buồn. Nỗi chia lìa ấy càng trở nên da diết qua hình ảnh:

“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?”

Dòng sông trăng là vẻ đẹp lấp lánh giữa đêm, là biểu tượng của trần thế, của hy vọng. Nhưng chữ “kịp” gợi cảm giác khẩn trương, lo âu – như thể tác giả đang tranh thủ những khoảnh khắc cuối cùng để kịp hòa nhập với đời. Một nỗi khao khát thầm lặng, một tình yêu cháy bỏng đang vẫy gọi từ cõi xa xăm.

Và rồi tất cả dần chìm vào giấc mộng mờ ảo trong khổ thơ cuối cùng:

“Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà”

Từ “mơ” mở ra thế giới huyền ảo, nơi ký ức chập chờn như bóng khói. Sắc trắng trở thành biểu tượng cho sự tinh khiết, nhưng cũng là sự xa cách vô hình. Thi sĩ cô đơn trong chính nỗi nhớ của mình, giữa “sương khói mờ nhân ảnh”, hình bóng người thương trở nên lạ lẫm. Câu thơ cuối “Ai biết tình ai có đậm đà?” vang lên như một lời tự vấn, chất chứa khắc khoải về yêu thương chưa trọn vẹn.

“Đây thôn Vĩ Dạ” không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là lời tự sự thấm đẫm tinh thần nhân văn. Thi sĩ khắc họa một bức tranh vừa thực vừa mơ, một nỗi nhớ nhung dịu dàng mà xót xa. Qua tâm trạng của nhân vật trữ tình, người đọc thấu hiểu hơn về nỗi cô đơn, khát vọng sống và tình yêu tha thiết với cuộc đời của Hàn Mặc Tử.

Hàn Mặc Tử rực sáng như một vì sao đặc biệt giữa bầu trời thi ca đầy sao lấp lánh khác thường. Thơ ông vừa thắm đượm tình yêu cuộc sống trần thế, vừa hướng về cõi thiêng thanh tịnh với những giá trị thần tiên. Có nhiều cách tiếp nhận kiệt tác "Đây thôn Vĩ Dạ", nhưng tựu trung, ai cũng cảm nhận đây là bản tình ca đơn phương, thơ mộng và thuần khiết, mang nét huyền ảo sâu lắng. Không thể phủ nhận rằng Hàn Mặc Tử đã vẽ nên bức tranh xứ Huế mộng mơ với tất cả sự tinh tế và yêu thương. Bài thơ gồm 3 khổ, 12 câu thất ngôn, ngắn gọn mà đong đầy.

Lời thơ như một tiếng thầm trách, một nỗi niềm nhắn gửi nhẹ nhàng của nhân vật trữ tình trong cõi lòng đầy thương nhớ:

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”

“Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên,”

“Vườn ai mướt quá xanh như ngọc,”

“Lá trúc che ngang mặt chữ điền?”

Mỗi hình ảnh gắn liền với không gian và thời gian, đều là những kỷ niệm khó phai về vườn tược và con người Vĩ Dạ. Nếu có dịp, bạn hãy một lần ghé thăm thôn Vĩ vào buổi sớm mai bình yên bên dòng sông Hương trữ tình, cách trung tâm cố đô Huế chỉ chừng một giờ đi bộ. Từ lâu, thôn Vĩ Dạ đã nổi tiếng với cây cối xanh tươi và những biệt thự nhỏ xinh xắn, ẩn hiện dưới tán lá. Vĩ Dạ đã trở thành biểu tượng như sông Hương, núi Ngự, chùa Thiên Mụ, và đã làm say đắm biết bao nghệ sĩ nổi tiếng như Nguyễn Bính, Bích Khuê, Nguyễn Tuân với nguồn cảm hứng bất tận.

Sớm mai, nắng mới lung linh trên những tàu cau còn đẫm sương đêm. Hàng cau cao vút, nổi bật giữa thảm thực vật xanh mướt. Đất đai phì nhiêu, được chăm bón cẩn thận nên cây cối ở đây xanh mơn mởn, bóng bẩy như được dát vàng. Câu thơ “Lá trúc che ngang mặt chữ điền?” thật độc đáo và tinh tế, vừa gợi hình ảnh người dân với khuôn mặt vuông vức khỏe mạnh, vừa hòa quyện, gắn bó mật thiết với vườn quê tươi đẹp, tươi tắn. Qua đó, ta cảm nhận được nét đẹp hài hòa giữa con người và thiên nhiên Vĩ Dạ, vừa mộc mạc vừa đậm đà sức sống.

Khổ thơ thứ hai như chuyển sang khung cảnh mơ hồ, tràn ngập ánh trăng và tâm trạng bâng khuâng hoài vọng:

“Gió theo lối gió mây đường mây,”

“Dòng nước buồn thiu hoa bắp bay,”

“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó,”

“Có chở trăng về kịp tối nay?”

Nhịp điệu chậm rãi, mềm mại vẽ nên khung cảnh Huế yên bình, nơi gió mây nhẹ nhàng lướt qua, sông Hương lững lờ, hoa bắp khẽ đung đưa. Nhà thơ không chỉ nhìn bằng mắt mà còn bằng tâm hồn phiêu bồng, nên ranh giới giữa thực tại và mộng ảo dần hòa quyện. Câu hỏi tu từ trong mơ “Có chở trăng về kịp tối nay?” ẩn chứa niềm mong mỏi, hy vọng lẫn nỗi buồn thoáng qua, gợi một tình yêu tinh tế, kín đáo, sâu sắc vô hạn.

Khổ cuối cùng tô điểm thêm nét mơ hồ, huyền ảo của xứ Huế:

“Mơ khách đường xa, khách đường xa,”

“Áo em trắng quá nhìn không ra,”

“Ở đây sương khói mờ nhân ảnh,”

“Ai biết tình ai có đậm đà?”

Xứ Huế vốn nổi tiếng với những ngày mưa, sương mờ phủ trắng lãng đãng, hòa quyện với nét áo trắng tinh khôi của cô gái. Nhà thơ chỉ thấy bóng người lờ mờ giữa màn sương, khiến cảm giác tình yêu trở nên mơ hồ, khó nắm bắt. Đó là nỗi niềm bâng khuâng, hụt hẫng của một mối tình đơn phương lung linh, đầy xúc cảm nhưng cũng đầy thương tổn. Hàn Mặc Tử, người thi sĩ tài hoa nhưng bất hạnh, luôn khao khát yêu thương trọn vẹn nhưng căn bệnh phong tàn phá đã lấy đi điều đó.

Ông đã sống cô đơn, lênh đênh như con thuyền nhỏ không bến bờ, khắc khoải bên núi đồi, và cuối cùng nằm lại ở nhà thương Tuy Hòa chờ ngày ra đi. Chính vì thế, những lời trách móc như nhẹ nhàng, như thầm thì lại càng thêm đậm sâu, đầy cảm thông. Chỉ có yêu xứ Huế, hiểu Huế và gắn bó sâu sắc với mảnh đất này mới giúp thi sĩ nói về tình yêu và quê hương một cách tinh tế và chân thật đến thế.

“Mở cửa ngắm trăng, trăng tái nhợt,

Khép phòng thắp nến, nến rơi châu…”

Ai từng say mê trăng như Hàn Mặc Tử? “Trăng phủ liễu rủ, đợi gió đông về để lay động…” (“Bẽn lẽn”) – thi sĩ còn mộng về thuyền trăng, sông trăng, tạo nên thế giới trăng huyền ảo, diệu kỳ. Thơ ông thấm đẫm ánh trăng, là tiếng lòng yêu đời nồng cháy, vừa thực vừa mơ. Là bậc thầy của phong trào Thơ mới (1932-1941), Hàn Mặc Tử với cuộc đời ngắn ngủi 28 năm (1912-1940) đã để lại kho tàng thơ đầy máu và nước mắt, xen lẫn những hình ảnh vừa kỳ dị vừa xúc động. Chưa ai vẽ nên mùa xuân, thiếu nữ, hay Huế đẹp và thơ như ông.

“Đây thôn Vĩ Dạ” trong tập “Thơ điên” xuất bản năm 1940 sau khi thi sĩ qua đời, là bản tình ca say đắm về Huế – nơi cảnh sắc hữu tình, người con gái duyên dáng, đa tình, ngập tràn ánh sáng huyền ảo. Bài thơ là nỗi niềm bâng khuâng, khát khao hạnh phúc của thi nhân nhiều duyên nợ với xứ Vĩ Dạ.

Câu mở đầu mềm mại như lời mời gọi trìu mến, vừa vui hội vừa nhẹ nhàng trách nhớ: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”. Vang vọng xa xôi, cảnh cũ người xưa thấp thoáng trong từng vần thơ – ký ức sống động gắn liền với vườn tược và con người Huế mộng mơ:

“Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lên

Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền?”

Bình minh rực rỡ với nắng mới lên, hàng cau cao vút như chào đón người thân sau bao ngày xa cách. Màu xanh mượt mà, bóng bẩy của vườn tược như viên ngọc bích tỏa sáng dưới ánh sáng mai hồng, tạo nên không gian tươi trẻ, tràn đầy sức sống. “Vườn ai” gợi nên nét bí ẩn đầy chất thơ. Khóm trúc phủ bóng xanh dịu dàng che chắn cho thiếu nữ Huế, người con gái mộc mạc, tình tứ, kín đáo trong dáng vẻ thanh tao:

“Thầm thì với ai ngồi dưới trúc

Nghe ra ý nhị và thơ ngây” (“Mùa xuân chín”)

Hai câu thơ đầu mở ra bức tranh cảnh vật và con người thôn Vĩ Dạ với gam màu nhẹ nhàng, mơ hồ, đậm nét ẩn dụ sâu sắc.

Vĩ Dạ – làng quê bên bờ Hương Giang, ngoại ô cố đô Huế, nơi hòa quyện sông nước, vườn tược bốn mùa xanh tươi, tiếng đàn tranh, đàn thập lục du dương vang vọng qua từng mái nhà thấp thoáng. Thi sĩ gửi trọn tình yêu vào vần thơ, tôn vinh vẻ đẹp lãng mạn của mảnh đất này.

Khổ thơ thứ hai vẽ lên bức tranh mây trời, sông nước thoáng đãng, mơ hồ, xa xăm. Gió mây ngả đôi, như mối tình gần mà xa của nhà thơ. Dòng Hương Giang trôi lững lờ trong tâm tưởng thi nhân, tạo nên cảm giác buồn man mác, nhẹ nhàng hòa quyện với hoa bắp lay động trong gió nhẹ:

“Gió theo lối gió, mây đường mây

Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay.”

Câu thơ tiếp theo là lời tự hỏi hoặc thắc mắc về “thuyền ai” đang neo bến trên dòng sông trăng mộng mơ. Dòng Hương Giang trở thành sông trăng trong thi ca của ông, mở ra không gian huyền ảo đầy cảm xúc:

“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó

Có chở trăng về kịp tối nay?”

Hình ảnh thuyền “ai” vừa thân quen vừa xa lạ, chứa đựng nỗi bâng khuâng xao xuyến. Đó chính là linh hồn thơ mộng, vừa thực vừa mơ của “Đây thôn Vĩ Dạ”.

Khổ cuối là bóng dáng cô gái Huế cùng tâm sự của thi nhân. Những thiếu nữ sông Hương luôn được nhắc đến với vẻ đẹp tinh khiết, dịu dàng. Mưa nhiều, sương khói phủ mờ sáng chiều, khiến người nhớ thương chỉ thoáng thấy hình ảnh áo trắng mờ ảo, tạo nên khoảng cách vừa gần vừa xa, thực vừa mơ. Câu thơ chập chờn như một mối tình thầm kín:

“Mơ khách đường xa, khách đường xa

Áo em trắng quá nhìn không ra

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh

Ai biết tình ai có đậm đà?”

Điệp từ “ai” vang vọng khắc khoải, như lời hỏi thầm về những mối tình đơn phương, mơ hồ, mong manh đong đầy niềm tiếc nuối.

Hàn Mặc Tử đã dệt nên bài thơ tình tuyệt tác, nơi cảnh vật, con người, mộng mơ và thực tại giao hòa, say đắm và bâng khuâng đan xen trong ba khổ thơ thất ngôn trọn vẹn. Cái xanh như ngọc của vườn ai, con thuyền ai trên sông trăng, và chiếc áo trắng trong sương khói dẫn lối ta về miền ký ức của Vĩ Dạ – một miền thương nhớ không phai:

“Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?”

Theo lời kể của ông Quách Tấn, người bạn thân thiết và cũng là người am hiểu sâu sắc nhà thơ Hàn Mặc Tử, bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" ra đời vào năm 1939, ngay sau khi thi sĩ nhận được một bức bưu ảnh – một "phiến phong cảnh" kèm lời hỏi thăm sức khỏe từ cô Hoàng Cúc, cố nhân, người tình xưa. Chính lời hỏi thăm đầy dịu dàng ấy đã thắp sáng trong tâm trí thi nhân những vần thơ tinh tế, giữa lúc ông đang đối diện với khốn khó, thời điểm bi thương nhất cuộc đời mình.

Bài thơ được chia làm ba đoạn, mỗi đoạn mang một sắc thái cảm xúc riêng biệt, nhưng đều nhuốm màu phức cảm sâu sắc.

Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên

Vườn ai mướt quá xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền

Âm điệu và nhịp điệu những câu thơ mở đầu chính là linh hồn của tác phẩm, quyết định nhịp đập cảm xúc xuyên suốt. Dù những khúc sau biến hóa đa dạng hơn, tiếng lòng thi nhân và nhân vật trữ tình vẫn gắn bó mật thiết với âm sắc ấy – một nỗi nhớ thương vương vấn, mộng mị về quá khứ.

Gió theo lối gió mây đường mây

Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay

Thuyền ai đậu bến sông trăng đó

Có chở trăng về kịp tối nay?

Câu thơ dâng lên sức nặng cảm xúc, những vần thơ nhuốm màu buồn sâu thẳm, sự chia lìa và nỗi cô đơn in dấu đậm nét trong từng chữ, từng nhịp. Thiên nhiên trong thơ không chỉ là cảnh vật, mà còn là tấm gương phản chiếu tâm trạng khắc khoải của thi nhân – một thực tại đầy cô liêu, lạc lõng, nơi gió và mây, dòng nước đều trở thành biểu tượng cho sự phiêu bạt và ly biệt. Hàn Mặc Tử đã ghi lại cảnh vật bằng ánh mắt đượm “mặc cảm”, nỗi mặc cảm chia cắt những điều tưởng chừng bất khả phân ly.

Dòng nước hồn nhiên ấy trở nên man mác buồn, hòa lẫn với nỗi sầu từ gió, từ mây. Bức tranh thiên nhiên tuy có sắc hoa nhưng lại là hoa bắp – giản dị, vô hương, như mang theo nét u buồn thầm kín. Động từ láy “lay” như ngậm ngùi níu giữ một điều gì đó mỏng manh, vô hình, tượng trưng cho cuộc đời Hàn Mặc Tử – cô đơn, biệt lập, bị đẩy ra ngoài xã hội. Gió, mây, dòng nước ra đi, chỉ còn trăng lặng lẽ ngược dòng tìm về bên thi nhân, bạn đồng hành duy nhất trong nỗi cô liêu:

Thuyền ai đậu bến sông trăng đó

Có chở trăng về kịp tối nay

Câu hỏi không lời đáp ấy vang lên như tiếng vọng cô đơn, nối dài những đợi chờ mòn mỏi. Hình ảnh thuyền trăng, sông trăng được huyền ảo hóa, trở nên lung linh và lãng mạn, như vị cứu tinh duy nhất xoa dịu nỗi đau tê tái trong lòng thi sĩ. Nỗi buồn từ những câu thơ đầu giờ đây đã hóa thành nỗi niềm sâu lắng, đậm đặc sắc thái tuyệt vọng, da diết và cô độc do cảnh ngộ bị giam cầm.

Mơ khách đường xa khách đường xa

Áo em trắng quá nhìn không ra

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh

Ai biết tình ai có đậm đà…

Hai câu thơ mở đầu đoạn cuối ghi lại khoảnh khắc mơ màng, bâng khuâng trong cõi mộng – một nỗi lòng khao khát nhìn thấy bóng hình thân thuộc trong biển mộng phù du. Nhưng cảnh sắc thiên tiên dù đẹp đến đâu cũng phai tàn, mộng trần dù say mê mấy rồi cũng tỉnh giấc; ánh nắng và sắc trăng nhạt nhòa, nhân ảnh trở nên mờ ảo trong làn sương trắng lạnh lẽo bao phủ cả đoạn thơ. Thi nhân lạc bước giữa cõi đời đầy nghịch cảnh, với tiếng lòng nghẹn ngào của một tâm hồn chịu nhiều mặc cảm chia lìa. Sắc trắng – gam màu quyền lực nhất trong thơ Hàn Mặc Tử – hiện lên như biểu tượng sâu sắc cho nỗi cô đơn và sự tinh khiết trong đau thương.

Bài thơ là hành trình tìm kiếm cái đẹp và sự đồng cảm giữa thực tại vô thường và cõi mộng huyền ảo, giữa đắm say và nguội lạnh, giữa mộng và tỉnh – phản ánh logic vận động tâm trạng của một cái tôi ham sống, khao khát yêu đời, nhưng luôn bị chia cách trong "Đây thôn Vĩ Dạ". Cảnh vật lúc hiện thực, lúc huyền ảo, sắc thái tiếng nói trữ tình luân phiên âm u và chói lọi, đan xen tiếng lòng thổn thức của Hàn Mặc Tử – vừa đẹp đẽ vừa đau đớn đến cùng cực.