Khám phá 11 đoạn văn đặc sắc về các tình huống trong 'Cuộc chạm trán trên đại dương' (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức), giúp bạn đắm chìm vào không gian kỳ vĩ và đầy bất ngờ của cuộc gặp gỡ kỳ lạ giữa con người và thiên nhiên.

Chúng tôi ngỡ ngàng khi nhìn thấy con cá thiết kình. Kích thước của nó vượt xa tưởng tượng. Đuôi cá vung vẩy mạnh mẽ, khiến mặt nước dâng sóng. Con cá lượn vòng, để lại phía sau một dải ánh sáng lấp lánh. Khi chiếc tàu tiến lại gần, tôi nhìn rõ con cá. Dù không quá dài, chỉ khoảng tám mươi mét, nhưng vẻ ngoài cân đối đến kỳ lạ của nó khiến tôi ngỡ ngàng. Tàu lao nhanh về phía con cá, nhưng tốc độ vẫn không theo kịp nó.

=> Đánh giá tính mạch lạc và liên kết:

- Tính mạch lạc: Các câu văn trong đoạn đều khớp nhau, nối tiếp mạch kể tự nhiên, dễ hiểu.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn mô tả cuộc chạm trán giữa tàu của giáo sư Pi-e An-rôn-nác và con cá thiết khổng lồ.
• Hình thức: Các phép liên kết rõ ràng như phép lặp (con cá, chiếc tàu) và phép thế (nó thay cho con cá) giúp mạch văn mượt mà hơn.

Tàu chỉ còn cách con cá chưa đầy sáu mét. Nét Len nhanh chóng lao mũi sắt lên không trung, tiếng kêu vang lên, sắc lẹm. Chớp mắt, điện tắt ngúm. Hai cột nước khổng lồ đổ xuống boong tàu, cuốn phăng mọi người. Tàu rung bần bật, âm thanh răng rắc thật kinh hãi. Tôi chưa kịp giữ vững thì đã bị quật ngã xuống biển, chìm sâu vào bóng tối. Nhưng tôi không hề nao núng, quyết tâm bơi ra khỏi dòng nước sâu.

- Tính mạch lạc: Mỗi câu trong đoạn văn đều xoay quanh một sự kiện duy nhất, tạo nên một mạch truyện chặt chẽ.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn kể về khoảnh khắc Nét Len phóng mũi lao vào con cá thiết kình, và tình huống nguy hiểm tàu gặp phải.
• Hình thức: Các phép liên kết (lặp từ: tàu, tôi; nối câu: 'Và rồi...') làm cho câu chuyện thêm mượt mà, liền mạch.

(1) Khi tàu tiến lại gần con cá, Nét Len liền dũng mãnh phóng mũi lao lên không trung, nhanh và mạnh mẽ. (2) Mũi lao chạm vào lớp da của con cá, tuy không xuyên qua, nhưng phát ra một tiếng vang sắc nhọn như hai mảnh kim loại va vào nhau rồi bật ra. (3) Đột nhiên, điện tắt ngúm, từ con cá lớn, hai cột nước khổng lồ bắn lên dữ dội, đổ ập xuống boong tàu khiến mọi người bị quật ngã. (4) Thân tàu phát ra tiếng kêu răng rắc, giống như một điềm báo đáng sợ. (5) Và ngay sau đó, giữa tiếng la hét của chúng tôi, tàu dần chìm xuống biển. (6) Dù bị sóng đánh ngã, tôi vẫn cố gắng bơi, chìm xuống độ sâu gần 6 mét. (7) Tuy vậy, tôi không mất tinh thần, tiếp tục chiến đấu để vươn lên khỏi làn nước sâu.

→ Thuyết minh:

- Tính mạch lạc: Các câu văn miêu tả quá trình săn đuổi con cá kình theo một trình tự thời gian rõ ràng.

- Tính liên kết:

• Phép thế: Từ “con cá” ở câu 2 được thay thế bằng “con cá lớn” ở câu 3.
• Phép nối:
  • “Rồi” nối câu 2 và 3.
  • “Và sau đó” nối câu 4 và 5.
  • “Còn” nối câu 5 và 6.
  • “Tuy nhiên” nối câu 6 và 7.

Sau khi quan sát từ xa, tất cả mọi người đều kinh ngạc khi thấy hai lỗ mũi của con cá vọt lên tạo thành hai cột nước cao tới bốn mươi mét. Đoàn thám hiểm nhanh chóng nhận ra cách thức thở của loài cá thiết kình này. Sau đó, tất cả chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến. Đoàn tiến gần rồi lại lùi xa con cá, cuộc đuổi bắt kéo dài hơn bốn mươi lăm phút. Tốc độ của con cá không hề thua kém tàu, khiến các thủy thủ tức giận và liên tục nguyền rủa con quái vật này.

- Thuyết minh ngắn gọn về mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

Nội dung chính của đoạn văn miêu tả cuộc truy đuổi con cá thiết kình, được xây dựng theo trình tự không gian và thời gian: từ xa đến gần, rồi lại từ gần đến xa. Điều này giúp làm nổi bật tốc độ và sự bền bỉ của con cá. Đoạn văn cũng sử dụng các từ lặp lại và đồng nghĩa như “cả đoàn”, “con cá thiết kình”, “anh em thủy thủ”, tạo nên sự liên kết chặt chẽ và mạch lạc trong câu chuyện.

Công-xây dùng hết sức lực còn lại để đẩy tôi ra xa. Thỉnh thoảng, anh ta ngẩng đầu lên, cất tiếng kêu cứu. Tai tôi như bị ngăn chặn, không nghe thấy gì. Sức lực kiệt quệ, các ngón tay tôi trở nên cứng đờ. Miệng tôi không thể khép lại, cơ miệng bị co thắt dữ dội. Tôi bị sặc nước, cảm giác lạnh lẽo dâng lên, ngập tận xương tủy. Lần cuối tôi ngẩng đầu lên, rồi chìm xuống. Đột nhiên, tay tôi chạm vào một vật cứng, tôi bám lấy và từ từ nổi lên mặt nước. Dù không còn sức, tôi cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Cảm giác lịm đi và tôi dần ngất đi...

- Tính mạch lạc: Các câu văn miêu tả một quá trình duy nhất, từ tuyệt vọng đến hy vọng trong tình huống nguy hiểm.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn mô tả tình huống nguy hiểm của giáo sư An-rô-nác khi bị rơi xuống biển.
• Hình thức: Các phép liên kết như phép thế (Công-xây - anh ta) và phép nối (Còn miệng…) giúp câu chuyện mạch lạc và tự nhiên hơn.

Sáu giờ sáng, trời bắt đầu hửng sáng. Cùng với những tia nắng đầu tiên của bình minh, ánh sáng của con cá thiết kình cũng đột ngột tắt. Đến bảy giờ, trời đã sáng rõ hơn, nhưng một làn sương mù dày đặc phủ kín chân trời, khiến cho dù sử dụng ống nhòm tốt nhất cũng không thể nhìn thấy gì. Có thể hình dung được cảm giác thất vọng và giận dữ của chúng tôi lúc ấy là như thế nào!

Đoạn văn này miêu tả việc những người trên tàu chiến quan sát để tiếp cận con cá thiết kình. Các sự kiện diễn ra trong khoảng thời gian một giờ, từ sáu giờ đến bảy giờ sáng, được sắp xếp theo trình tự thời gian tuyến tính. Việc thống nhất chủ đề và trật tự các sự kiện theo nguyên tắc nhân quả giúp đoạn văn trở nên mạch lạc, khiến người đọc dễ dàng hiểu được diễn biến của quá trình quan sát và tiếp cận con cá thiết kình.

Sau khi bước vào chiếc tàu ngầm, tôi không thể không ngạc nhiên. Bên trong nó chẳng khác gì một con tàu thông thường, không có cảm giác bị hạn chế, mọi thứ vẫn bình thường như khi ở trên mặt đất. Không có dấu hiệu nào cho thấy sự thiếu hụt không khí, và mọi người vẫn trò chuyện vui vẻ. Sau đó, chúng tôi được dẫn đến gặp thuyền trưởng Nê-mô. Ông là người cao lớn, mạnh mẽ và dường như có một sự sâu sắc lạ kỳ. Đó là khoảnh khắc chúng tôi nhận ra mình đã được cứu sống sau khi bị mắc kẹt trong lòng đại dương. Vào lúc đó, chúng tôi không còn nghi ngờ gì về khả năng kết nối và hiểu biết giữa những người trong chiếc tàu ngầm ấy.

- Mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

+ Các câu văn được sắp xếp hợp lý từ khi bị mắc kẹt đến khi tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật “tôi” dần ổn định.

+ Hình thức: Đoạn văn sử dụng phép nối “sau đó”, “như vậy”, “lúc ấy” để nối tiếp các ý tưởng, và phép thế “nó” để thay thế cho “chiếc tàu ngầm” nhằm tạo sự liên kết.

(1) Cuối cùng, chúng tôi cũng chạm mặt con cá thiết kình. (2) Kích thước khổng lồ của nó làm chúng tôi sững sờ, vượt xa mọi hình dung của chúng tôi. (3) Trước ánh mắt ngỡ ngàng của cả đoàn, con cá xoay mình lướt trên mặt biển, để lại sau lưng một vệt sáng lấp lánh tựa như ánh sao băng. (4) Khi tàu tiếp cận gần hơn, tôi mới có thể quan sát rõ hơn hình dáng của con cá. (5) Nó dài gần 80 mét, bề ngang của nó bị ẩn sau lớp nước, khiến việc ước lượng trở nên khó khăn. (6) Nhưng thật kỳ lạ, dù vậy, hình dáng con cá lại hoàn hảo một cách bất ngờ, như thể là một tác phẩm điêu khắc do con người tạo ra.

→ Thuyết minh:

- Tính mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều tập trung miêu tả con cá thiết kình từ nhiều góc độ khác nhau.

- Tính liên kết:

• Phép thế:
  • Từ “con cá thiết kình” ở câu 1 được thay bằng từ “nó” ở câu 2, 5, và “con cá” ở câu 3, 4, 6.
  • Từ “chúng tôi” ở câu 2 được thay bằng từ “cả đoàn” ở câu 3.
• Phép nối: Quan hệ từ “nhưng” nối câu 5 và 6.

Chúng tôi đã nhìn thấy con cá kình. Nó bơi với tốc độ không thể tưởng tượng nổi, vượt xa mọi kỳ vọng của chúng tôi. Trong suốt một giờ, tàu chiến của chúng tôi không thể tiến lại gần dù chỉ một sải! Thật là một thất bại ê chề cho chiếc tàu nhanh nhất của hạm đội Mỹ. Chúng tôi chỉ còn biết bực tức nhìn nó, không thể làm gì khác ngoài việc đợi đến khi con cá mệt mỏi và rồi mới hy vọng có thể bắt được nó?!

- Mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

+ Các câu văn được sắp xếp theo mạch đuổi bắt con cá kình và diễn tả tâm trạng, cảm xúc của những người tham gia cuộc săn đuổi.

+ Hình thức: Sử dụng phép thế: "nó" thay cho "con cá kình"; "chiếc tàu nhanh nhất của hạm đội Mỹ" thay cho "tàu chiến của chúng tôi".

Trong khoảnh khắc đó, tôi tưởng rằng cuộc hành trình tìm kiếm của chúng tôi đã kết thúc, và từ nay chúng tôi sẽ không còn phải đối mặt với con quái vật nữa. Nhưng thật không ngờ, vào lúc 10 giờ 50 phút đêm hôm ấy, cách tàu ba hải lý, một ánh sáng chói lòa bỗng xuất hiện như đêm trước. Con cá thiết kình vẫn yên lặng, thuyền trưởng Phác-ra-guýt ra lệnh cho tàu tiến hành một cách cẩn thận để tránh làm kinh động đối thủ. Khi Nét đã vào đúng vị trí, tàu Lin-côn lặng lẽ tiếp cận con cá, chỉ còn cách nó 400 mét. Và khi khoảng cách rút ngắn đến hơn sáu mét, cánh tay của Nét đột ngột giơ lên, phóng mũi lao sắt lên không, một tiếng kêu sắc nhọn vang lên, tựa như kim loại va chạm.

* Tính mạch lạc và liên kết:

+ Đoạn văn kể về cuộc săn đuổi con cá thiết kình, một cuộc đấu trí giữa con người và quái vật đại dương.

+ Các câu được bố trí theo trật tự hợp lý: nguyên nhân – kết quả (từ tốc độ bơi của con cá đến tâm trạng của các thủy thủ). Tính liên kết cũng được thể hiện rõ qua các từ nối như: “nhưng”, “lúc đó”, “đến khi”.

Cuộc chạm trán trên đại dương là một tác phẩm đầy ý nghĩa, khắc họa rõ nét niềm đam mê và sự mạo hiểm trong hành trình thám hiểm của các nhà khoa học. Văn bản để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc với hình ảnh con tàu ngầm nhìn qua con mắt của nhân vật “tôi” sau khi bị ngất xỉu. Khi tỉnh lại, nhân vật đã trèo lên lưng tàu ngầm, dùng chân gõ nhẹ và nhận thấy sự chắc chắn và mạnh mẽ của “con vật” này. Hàng loạt câu hỏi nảy sinh trong đầu nhà thám hiểm về sự kỳ lạ của tàu ngầm. Ngoài độ cứng, chiếc tàu còn có một lớp vỏ đen bóng loáng, không một vẩy nhỏ, và đặc biệt, nó được chế tạo từ thép. Lúc này, nhà thám hiểm mới nhận ra rằng điều kỳ diệu mà anh ta từng cho là hiện tượng thiên nhiên bí ẩn lại chính là sản phẩm của bàn tay con người, một thành tựu kỹ thuật đáng ngưỡng mộ.

Đoạn văn này không chỉ mô tả sự khám phá của nhân vật tôi về tàu ngầm mà còn phản ánh sự thay đổi trong nhận thức của anh về những điều tưởng chừng kỳ diệu của thiên nhiên, vốn là sản phẩm do con người tạo ra. Các câu trong đoạn văn đều xoay quanh chủ đề chính và được sắp xếp theo một trình tự hợp lý, giúp người đọc dễ dàng theo dõi và cảm nhận sâu sắc từng bước trong hành trình khám phá của nhân vật.