Top 10 kiến thức cơ bản nhất về nhiếp ảnh bạn không thể bỏ qua

Tiêu cự của ống kính được đo bằng milimet (mm) và được ghi rõ trên thân ống kính. Mỗi ống kính sẽ thuộc một dải tiêu cự riêng, nhằm phục vụ những mục đích chụp ảnh đa dạng. Nếu dùng ống kính tiêu cự ngắn, bạn sẽ có góc nhìn rộng, bao quát nhiều cảnh vật hơn. Ngược lại, tiêu cự dài tạo ra góc nhìn hẹp, khuôn hình nhỏ hơn, nhưng giúp phóng to chủ thể từ xa mà không cần tiến lại gần. Điều này cũng giúp tập trung ánh nhìn vào chủ thể chính trong ảnh.

Tóm lại, tùy vào mục đích như chụp phong cảnh hay chân dung, bạn nên chọn dải tiêu cự phù hợp để tạo nên bức ảnh hài hòa giữa chủ thể và khung cảnh.

Cảm biến ảnh được ví như linh hồn của máy ảnh, bởi nó quyết định kích thước, độ phân giải, dải nhạy sáng và khả năng kết hợp với ống kính. Đây là bộ phận tiếp nhận ánh sáng và biến đổi hình ảnh bạn thấy qua ống ngắm hay màn hình thành tác phẩm nghệ thuật số.

Hai loại cảm biến phổ biến là CCD và CMOS. CCD nổi bật với chất lượng ảnh sắc nét nhờ khả năng nhạy sáng và kiểm soát nhiễu vượt trội. Tuy nhiên, điểm yếu của CCD là chi phí sản xuất cao và tiêu thụ nhiều điện năng. Trong khi đó, CMOS ngày càng phát triển, mang lại hiệu quả hoạt động cao, tiêu thụ năng lượng thấp và khả năng chụp tốc độ nhanh, dần trở thành chuẩn mực mới trong công nghệ cảm biến.

Cân bằng trắng thực chất là điều chỉnh nhiệt độ màu của bức ảnh, nhằm tránh hiện tượng hình ảnh bị ám màu xanh dương hay vàng ấm không mong muốn. Nguyên nhân thường do máy ảnh nhận diện sai ánh sáng hoặc ảnh hưởng từ các nguồn đèn màu khác nhau trong môi trường xung quanh.

Nhiệt độ màu được đo bằng độ Kelvin (K), dao động từ 1000 đến 10.000. Ở mức thấp khoảng 1000K, ánh sáng mang sắc đỏ cam ấm áp, khi tăng dần sẽ chuyển sang vàng, xanh lá rồi đến xanh dương mát mẻ. Việc hiểu và điều chỉnh cân bằng trắng giúp bạn tái tạo màu sắc trung thực và hài hòa hơn trong từng khung hình.

Phơi sáng chính là linh hồn của nghệ thuật nhiếp ảnh. Máy ảnh hoạt động như một chiếc hộp tối, khi bấm nút chụp, một cửa chớp sẽ mở ra để ánh sáng đi qua ống kính, chiếu lên cảm biến ảnh. Bức ảnh hình thành từ lượng ánh sáng mà cảm biến này thu nhận được. Nếu ánh sáng quá mạnh, ảnh sẽ bị cháy sáng; nếu quá yếu, ảnh sẽ trở nên tối mờ.

Một bức ảnh được xem là đúng sáng khi độ sáng hài hòa và phù hợp với chủ thể. Bên cạnh đó, sự cân bằng ánh sáng cũng tạo nên những hiệu ứng độc đáo khác nhau cho cùng một mức độ sáng. Lượng ánh sáng cảm biến thu thập được được gọi là giá trị phơi sáng (Ev – Exposure value).

Nhiều người thường xem nhẹ lens MF và tính năng lấy nét thủ công, nhưng bạn có thể tham khảo bài viết “Có nên mua lens MF?” để có lựa chọn phù hợp. Không phải ngẫu nhiên mà Sony và Fujifilm tích hợp nhiều tính năng hỗ trợ các ống kính MF cổ điển nhằm tận dụng nét độc đáo của chúng trên các dòng máy hiện đại.

Cá nhân tôi đã trải nghiệm lâu dài với lens MF trên máy Sony và nhận thấy chất lượng ảnh tuyệt vời cùng nhiều hiệu ứng sáng tạo đặc biệt, đồng thời chi phí lại tiết kiệm hơn rất nhiều so với lens AF hiện đại.

Độ sâu trường ảnh (DOF) chính là mức độ mờ phông nền của ống kính, càng mỏng thì khả năng xóa phông càng mạnh mẽ. Ví dụ, ống kính tele với tiêu cự dài sẽ tạo ra DOF mỏng hơn nhiều so với ống kính góc rộng có tiêu cự ngắn. Khi DOF mỏng, bức ảnh trở nên lung linh và nghệ thuật hơn, nhưng cũng đồng nghĩa với việc dễ mất nét nếu không kiểm soát tốt.

Do đó, khi chụp ảnh, bạn nên ưu tiên tốc độ màn trập cao và có thể tăng ISO nếu cần thiết. Với chụp phong cảnh, nên đóng khẩu xuống khoảng F/8 hoặc nhỏ hơn để đảm bảo độ nét đều và chi tiết cho toàn cảnh.

Máy ảnh cung cấp nhiều chế độ lấy nét khác nhau, giúp bạn linh hoạt chọn lựa phù hợp với từng chủ thể và số lượng người trong khung hình. Chẳng hạn, khi chụp chân dung, bạn nên ưu tiên lấy nét điểm, tập trung vào đôi mắt để làm nổi bật biểu cảm.

Khi chụp nhóm đông người, chế độ lấy nét 3D hoặc tận dụng toàn bộ điểm lấy nét sẽ giúp bạn dễ dàng giữ nét đồng đều. Đồng thời, việc khép khẩu độ nhỏ lại giúp tăng độ sâu trường ảnh, đảm bảo nhiều chủ thể đều sắc nét. Đối với phong cảnh, hãy chọn chế độ lấy nét toàn bộ điểm hỗ trợ để ghi lại chi tiết toàn cảnh trọn vẹn nhất.

Khẩu độ (hay aperture, ký hiệu là F) là kích thước mở của ống kính, quyết định lượng ánh sáng lọt vào cảm biến hoặc phim khi bạn bấm máy. Độ mở càng lớn thì ánh sáng càng dồi dào, giúp ảnh sáng rõ và tốc độ chụp nhanh hơn; ngược lại, khẩu độ nhỏ hạn chế ánh sáng, khiến ảnh tối hơn.

Các mức khẩu độ phổ biến như f/1.4, f/1.8, f/3.2 đến f/22... Lưu ý rằng khẩu độ lớn tương ứng với số F nhỏ (ví dụ f/1.4 lớn hơn f/22 về độ mở). Tóm lại, khẩu độ chính là cánh cửa điều tiết ánh sáng của ống kính, mở rộng càng lớn thì ảnh càng sáng và sắc nét.

Tốc độ màn trập (shutter speed) hay còn gọi là tốc độ chụp, là yếu tố quyết định thời gian cảm biến tiếp xúc với ánh sáng. Khi chọn tốc độ chậm, hình ảnh dễ bị nhòe do rung tay hoặc chuyển động của chủ thể. Ngược lại, tốc độ cao giúp bắt trọn khoảnh khắc sắc nét, như những giọt nước đang rơi.

Một mẹo hữu ích cho người mới là chọn tốc độ màn trập ít nhất bằng gấp đôi tiêu cự ống kính (ví dụ ống kính 60mm nên dùng tốc độ 1/120s hoặc nhanh hơn) để tránh nhòe ảnh. Đồng thời, tốc độ chậm cũng là công cụ sáng tạo giúp tạo hiệu ứng mờ động, vệt sáng độc đáo cho tác phẩm.

Tóm lại, tốc độ màn trập càng chậm thì ánh sáng vào nhiều hơn, ảnh sáng hơn nhưng dễ bị mờ do chuyển động; tốc độ nhanh thì ảnh sắc nét nhưng cần đủ sáng.

ISO – viết tắt của International Organization for Standardization – thể hiện độ nhạy sáng của cảm biến máy ảnh, giúp bạn không phải phụ thuộc vào đèn flash. Khi ISO tăng cao, ảnh sẽ sáng hơn nhưng đồng thời dễ xuất hiện nhiễu hạt. Máy kỹ thuật số thường hỗ trợ ISO trong khoảng 50 đến 25.600.

Nguyên tắc đơn giản là khi chụp ngoài trời nắng, ISO nên duy trì ở mức 100 - 200 để giữ ảnh sắc nét. Khi ánh sáng yếu, tăng ISO sẽ giúp bạn bắt trọn khoảnh khắc chân thực mà không cần dùng đèn flash, tạo nên những bức ảnh tự nhiên và sống động.