Top 6 bài soạn 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt' (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức) xuất sắc nhất

Trước khi đọc bài 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

Câu 1 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em có thể kể tên những bài hát hay hay bức tranh nào nói về mùa xuân? Hãy chia sẻ với các bạn.

Lời giải

- Một số bài hát về mùa xuân: 'Ngày xuân long phụng sum vầy', 'Xuân đã về', 'Con bướm xuân', 'Mùa xuân của bé', 'Mùa xuân đến'…

- Một số bức tranh về mùa xuân:

Câu 2 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em yêu thích điều gì nhất ở mùa xuân quê em?

Lời giải 

Mùa xuân quê em, điều em thích nhất là không khí se lạnh, những đợt mưa phùn rả rích. Ngoài vườn, cây cối đang đâm chồi, hoa đào khoe sắc thắm. Mùa xuân không quá lạnh như mùa đông, cũng không oi ả như mùa hè. Đây cũng là dấu hiệu báo hiệu Tết đến gần.

Đọc hiểu bài 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

Câu 1 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Có phải 'ai cũng chuộng mùa xuân' không?

Lời giải 

Có, vì như trong văn bản đã nói: 'tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân'.

Câu 2 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy tưởng tượng về những loài cây sắp trổ lá và đơm hoa vào mùa xuân.

Lời giải 

Tưởng tượng: cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn.

Câu 3 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình dung không gian đặc trưng của mùa xuân miền Bắc.

Lời giải 

Mùa xuân miền Bắc có mưa phùn nhẹ, gió se lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo vọng từ xa, cùng những lời hát xuân của cô gái dịu dàng, mộng mơ,…

Câu 4 (trang 108, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy tưởng tượng một bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau Rằm tháng Giêng.

Lời giải

Tưởng tượng: Tết đã hết nhưng vẫn còn chút xuân, hoa đào hơi phai nhưng sắc nhụy vẫn tươi. Cỏ không còn xanh mướt như cuối đông nhưng lại thơm ngát. Mùa xuân dần thay thế mưa phùn. Trên giàn hoa lí, vài con ong cần mẫn bay tìm nhụy. Những tia sáng đầu xuân nhẹ nhàng như cánh ve mới lột.

Câu 5 (trang 109, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hình dung khung cảnh đêm trăng tháng Giêng.

Lời giải 

Tưởng tượng: Đêm xanh biêng biếc, mưa mỏng rơi nhưng vẫn có thể thấy rõ những cánh sếu bay. Trời rét nhưng thật tình tứ về đêm. Cuối tháng Giêng, có những đêm không mưa, trời trong vắt như ngọc, chỉ khi mười giờ tối, trăng đã lên cao.

Sau khi đọc bài 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (đầu tháng Giêng và sau Rằm tháng Giêng) và không gian gia đình.

Lời giải 

- Không gian đặc trưng mùa xuân Hà Nội:

+ Đầu tháng Giêng: Mùa xuân miền Bắc có mưa phùn, gió lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm, tiếng trống chèo từ xa và những lời hát xuân của cô gái đẹp như mơ…

+ Sau Rằm tháng Giêng: Tết hết nhưng vẫn còn một chút xuân, đào phai nhưng vẫn giữ sắc nhụy. Cỏ không còn mướt mà có mùi hương man mác. Mùa xuân bắt đầu thay thế mưa phùn. Trên giàn hoa lí, ong bay đi tìm nhụy. Những tia sáng đầu xuân rạng rỡ như cánh ve mới lột.

- Không gian gia đình:

+ Nhang trầm, đèn nến, không khí gia đình sum vầy, ấm áp, trong không gian thờ cúng tổ tiên, Phật, Thánh tạo nên một cảm giác ấm áp đến lạ.

+ Sau Tết, người ta quay lại với những bữa cơm giản dị như cà om với thịt thăn, lá tía tô hay canh trứng cua. Các trò vui đã tạm kết thúc, nhường chỗ cho cuộc sống bình yên.

Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Lời giải 

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên trỗi dậy: mưa liêu riêu, gió lành lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh.

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của con người cũng trỗi dậy: tim người ta như trẻ lại, đập mạnh hơn, khao khát yêu thương, nhựa sống căng tràn trong cơ thể.

Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Lời giải 

Tác giả diễn tả cảm giác của mình khi mùa xuân đến bằng cách trực tiếp bộc lộ tâm trạng, lời văn như một tâm sự thực sự. Cảm xúc nghẹn ngào và chan chứa, so sánh thú vị và liên tưởng độc đáo khiến câu văn trở nên thanh thoát, gợi cảm và đầy sức sống.

Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tác giả triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề mùa xuân bắt đầu từ 'ai cũng chuộng mùa xuân' như thế nào?

Lời giải 

Tác giả mở đầu bằng khẳng định 'tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân' để thể hiện yêu thích mùa xuân là điều bình thường. Từ đó, tác giả miêu tả cảnh vật và lòng người, liên tưởng các sự vật thiên nhiên và con người để nhấn mạnh rằng ai cũng yêu xuân. Sự liên kết mượt mà giữa thiên nhiên và cảm xúc tạo nên một mạch cảm xúc rõ ràng.

Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tác giả dùng các cụm từ 'mùa xuân của tôi', 'mùa xuân thần thánh của tôi', 'mùa xuân của Hà Nội thân yêu'. Em hiểu gì về cuộc sống và tình cảm của người viết qua những cụm từ đó?

Lời giải 

Những cụm từ này thể hiện tình cảm đặc biệt, sâu sắc của tác giả đối với mùa xuân. Tác giả như muốn sở hữu mùa xuân, thể hiện tình yêu lớn lao dành cho thiên nhiên và đất nước.

Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Lời giải 

Câu văn 'Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ngoài vườn?' như một lời thủ thỉ, nhẹ nhàng tâm tình. Lời văn này khiến người đọc cảm nhận được tình yêu chân thành và nhiệt huyết của tác giả dành cho mùa xuân.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (5-7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em.

Lời giải

Mùa xuân quê em mang một không khí se lạnh, nhưng không quá khắc nghiệt như mùa đông. Mưa phùn nhẹ nhàng rơi, không khí thoáng đãng. Những ngày nắng vàng ấm áp khiến không gian thêm sinh động. Các cửa hàng bán đào, bán mai tấp nập, không khí chợ Tết nhộn nhịp. Mọi người quây quần bên gia đình, chuẩn bị đón một năm mới.

I. Tác giả Vũ Bằng

• Tiểu sử

- Vũ Bằng (03/06/1913-07/04/1984), tên đầy đủ là Vũ Đăng Bằng, sinh ra tại Hà Nội.

- Quê quán: làng Lương Ngọc, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.

- Gia đình: cha mất sớm, Vũ Bằng sống với mẹ, người chủ một tiệm sách trên phố Hàng Gai (Hà Nội), vì vậy ông không thiếu thốn vật chất.

• Sự nghiệp

- Ngay từ nhỏ, ông đã yêu thích văn chương và báo chí. Năm 16 tuổi, ông đã có truyện được đăng báo, và từ đó, ông dấn thân vào nghề văn, nghề báo với tất cả lòng đam mê.

- Năm 17 tuổi, Vũ Bằng xuất bản tác phẩm đầu tay mang tên Lọ Văn.

- Khi còn rất trẻ, ông đã làm chủ bút cho tờ Tiểu Thuyết Thứ Bảy, thư ký toàn soạn cho tờ Trung Bắc Chủ Nhật và cộng tác với nhiều tờ báo ở Hà Nội, Sài Gòn.

- Phong cách sáng tác: trữ tình, giàu chất thơ, hướng về biểu hiện nội tâm, miêu tả thiên nhiên bốn mùa xứ sở; văn phong tràn đầy cảm xúc, tinh tế.

- Các tác phẩm tiêu biểu: Lọ Văn (tập văn trào phúng, 1931), Miếng ngon Hà Nội (bút ký, 1960), Miếng lạ miền Nam (bút ký, 1969), Thương nhớ mười hai (bút ký, 1972)...

II. Tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Tìm hiểu chung

Xuất xứ

- Trích từ Thương nhớ mười hai (bút ký, 1972), bài viết đầu tiên trong tập tùy bút này.

- Thương nhớ mười hai được viết trong thời gian Vũ Bằng sống ở miền Nam, xa cách quê hương miền Bắc. Niềm thương nhớ quê hương, gia đình được thể hiện qua sự hồi tưởng về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, cuộc sống hàng ngày mang vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của Hà Nội. Thương nhớ mười hai gồm 13 bài tùy bút, trong đó 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

Bố cục Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Văn bản này được chia thành 3 phần:

- Phần 1 (từ đầu đến “ ”): Khẳng định cảm xúc trước thiên nhiên bốn mùa.

- Phần 2 (tiếp theo đến ): Sắc xuân, cảnh xuân, tình xuân đan xen, hòa quyện cùng nhau, gắn bó, tha thiết.

- Phần 3 (còn lại): Nét đẹp của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng.

Thể loại

Văn bản này thuộc thể loại tùy bút.

Phương thức biểu đạt

Văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt sử dụng phương thức biểu đạt tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.

Giá trị nội dung, nghệ thuật

Giá trị nội dung

Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khí hậu, thời tiết đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân. Những cảm xúc đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời được thể hiện tinh tế, gợi lên trong mỗi người một niềm mong nhớ về mùa xuân, khơi gợi niềm vui và làm đẹp thêm tâm hồn chúng ta.

Giá trị nghệ thuật

- Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, miêu tả phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở.

- Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng.

1. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Trả lời:

• Một số bức tranh vẽ về mùa xuân mà em biết: các bức tranh của làng Đông Hồ, Hàng Trống vẽ về ngày Tết, ngày xuân, các bức tranh vẽ hoa đào, hoa mai nở rực rỡ chào đón mùa xuân về. Ở nước ngoài em biết đến bức tranh Mùa xuân ở Ý (của họa sỹ Isaac Levitan) và bức Mùa xuân ở Pháp (của Robert William Vonnoh).
• Trong những bức tranh đó, em rất thích bức Mùa xuân ở Ý của họa sỹ Isaac Levitan. Bức tranh đã vẽ lên khung cảnh thoáng đãng và tươi tắn, từ đó truyền tải cho người xem một cảm giác lạc quan, yên bình giữa mùa xuân nước Ý. Đây là tác phẩm của họa sĩ bậc thầy người Nga Isaac Ilyich Levitan, ông nổi tiếng với những bức tranh phong cảnh đa dạng và xuất chúng. Mặc dù qua đời ở tuổi 40 (năm 1890) khi còn khá trẻ, nhưng ông đã tạo ra một di sản ấn tượng gồm hàng trăm tác phẩm nghệ thuật tiếp tục truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sau.

Câu hỏi 2: Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em.

Trả lời:

Mùa xuân trên quê hương em đầy sự thanh bình, vui tươi. Mỗi khi xuân đến, cây cối quanh các đường làng, trên các cánh đồng lại thi nhau đâm chồi nảy lộc tỏa ra sức sống dồi dào làm cho chúng em cũng luôn có cảm giác tươi vui. Có những cây hoa gạo trên con đường vào làng em xếp thẳng hàng nở ra những bông hoa đỏ chói như những bó đuốc trông rất bắt mắt. Chúng em thường nhặt những bông hoa gạo rụng để xâu thành chuỗi, tạo thành những chiếc vòng để chơi trò chơi.

2. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi kết nối: Có phải "ai cũng chuộng mùa xuân" không?

Trả lời: Trong văn bản, "ai cũng chuộng mùa xuân". Còn ở thực tế, không phải "ai cũng chuộng mùa xuân".

3. SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Trả lời: Những chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

• Khi mùa xuân bắt đầu đến: “Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát hêu tình của cô gái đẹp như thơ mộng…”
• Không khí gia đình: “Nhang trầm, đèn nến, và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm giác như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan”.
• Sau rằm tháng Giêng: “Nhưng tôi yêu xuân nhất vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng, Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác”; “Trên giàn thiên lý, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột”; “Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng đàn sếu bay. Về khuya, trời vẫn rét một cách tình tứ nên thơ”.

Câu hỏi 2: Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Trả lời: Sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy được miêu tả trong cái rét ngọt đầu xuân là căng tràn nhựa sống, tràn ngập niềm vui, sự hứng khởi. Cụ thể:

• Với con người: “Nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó; nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối; tim người ta cũng dương như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá; anh cũng “sống” lại và thèm khát yêu thương thực sự…”
• Với thiên nhiên: “Nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ li ti giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”

Câu hỏi 3: Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Trả lời: Tác giả diễn tả cảm giác khi mùa xuân đến rất chân thực, tinh tế, lồng ghép tình yêu thiên nhiên sâu sắc, mang lại cảm giác ngập tràn yêu thương. Những chi tiết như mưa xuân, cây cối căng tràn nhựa sống, tim người đập mạnh mẽ như mùa xuân trỗi dậy, tất cả hòa quyện lại để tạo nên bức tranh xuân rực rỡ.

Câu hỏi 4: Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Trả lời: Tác giả triển khai chủ đề về mùa xuân một cách tự nhiên, mộc mạc, gần gũi, mang đậm cảm xúc của một người yêu mùa xuân. Cách viết nhẹ nhàng này giúp độc giả dễ dàng cảm nhận và hòa nhập vào không khí xuân qua lời văn tinh tế của tác giả.

Câu hỏi 5: Cách tác giả viết về mùa xuân của Hà Nội làm em hiểu thêm gì về tình cảm của người viết?

Trả lời: Cách tác giả viết về mùa xuân của Hà Nội thể hiện tình yêu sâu sắc và gắn bó của người viết với quê hương, một tình yêu cháy bỏng dù xa cách. Tác giả khẳng định mùa xuân Hà Nội là mùa xuân thần thánh, thể hiện lòng nhớ thương sâu sắc đối với vùng đất đã sinh ra và nuôi dưỡng mình.

Câu hỏi 6: Chọn một câu văn thể hiện lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm của lời văn đó tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Trả lời: Câu văn: “Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân” thể hiện lời văn như lời trò chuyện tâm tình. Đặc điểm này làm người đọc cảm thấy gần gũi, thân mật hơn với tác giả, dễ dàng đồng cảm và hòa mình vào không khí mùa xuân qua từng câu chữ.

4. VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Trả lời: Mùa xuân ở quê tôi thật đẹp. Những ngày đầu xuân, mưa phùn nhẹ nhàng rơi, mang theo hơi thở của đất trời. Cây cối vươn lên đón nắng, các loài hoa thi nhau khoe sắc, tạo nên một không gian sống động, tươi vui. Mùa xuân như thể tắm mát lòng người, khiến ai cũng cảm thấy vui vẻ, tràn đầy hy vọng.

I. Giới thiệu tác giả Vũ Bằng

Vũ Bằng, tên thật là Vũ Đăng Bằng, là một nhà văn, nhà báo tài năng, người đã để lại dấu ấn sâu sắc trong nền văn học Việt Nam. Ông còn sử dụng nhiều bút danh khác như Tiêu Liêu, Thiên Thư, Lê Tâm, Vạn Lý Trình, Vũ Trường Khang, Đỗ Nam, Hoàng Thị Trâm, Cô Ngã Ngửa, Vật Con, để thể hiện những khía cạnh phong phú trong sự nghiệp sáng tác của mình. Sinh ra tại Hà Nội, với quê gốc là làng Lương Ngọc, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, Vũ Bằng lớn lên trong một gia đình xuất bản, nơi ông được tiếp xúc với văn chương từ thuở nhỏ. Học tại trường trung học Pháp Anbe Xarô, ông bắt đầu sự nghiệp viết báo và viết văn từ trước Cách mạng, đóng góp cho nhiều tờ báo như Đông Tây, Trung Bắc Tân Văn, Công Dân, Ích Hữu, và An Nam Tạp Chí của Tản Đà. Vũ Bằng cũng là Thư ký Tòa soạn của các tạp chí Tiểu Thuyết Thứ Bảy, Phổ Thông Bán Nguyệt San, Vịt Đực…

Vũ Bằng luôn gắn bó với những vấn đề về bản sắc văn hóa dân tộc, khai thác sâu sắc phong tục, ẩm thực, cùng tình cảm yêu thương quê hương, gia đình, và những miền ký ức đậm sâu. Ông lồng ghép vào từng tác phẩm những đặc trưng văn hóa độc đáo của mỗi vùng miền, gửi gắm biết bao tình cảm chân thành. Ông qua đời vào ngày 7 tháng 4 năm 1984 tại Thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 70 tuổi. Ngày 13 tháng 2 năm 2007, ông được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, đánh dấu sự tri ân đối với những đóng góp vô giá của ông cho nền văn học Việt Nam.

II. Khái quát tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài viết này được trích từ tác phẩm "Thương nhớ mười hai" (bút ký, 1972), là bài đầu tiên trong tập tùy bút nổi tiếng của Vũ Bằng. Được viết trong bối cảnh đất nước bị chia cắt, tác giả phải sống trong vùng kiểm soát của Mỹ - Ngụy, xa cách quê hương đất Bắc. Chính niềm thương nhớ quê hương, gia đình và miền đất đã khơi gợi trong ông những ký ức về thiên nhiên, phố phường, và cuộc sống hằng ngày nơi Hà Nội, những điều mà ông luôn ghi nhớ và trân trọng. Tập "Thương nhớ mười hai" bao gồm 13 bài tùy bút, trong đó có 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

2. Thể loại

Tùy bút là một thể loại văn học thuộc loại hình ký sự, nơi tác giả ghi lại những sự việc mà mình quan sát được và suy ngẫm về những cảnh vật, con người xung quanh, từ đó bộc lộ quan điểm và cảm xúc của mình một cách trung thực và tinh tế.

3. Bố cục

Văn bản "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt" được chia thành ba phần rõ rệt:

- Phần 1: (từ đầu đến "mê luyến tâm hồn") - Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với mùa xuân.

- Phần 2: (tiếp theo đến "mở hội liên hoan") - Cảnh sắc, không khí mùa xuân Hà Nội.

- Phần 3: (còn lại) - Cảnh sắc và không khí mùa xuân sau ngày rằm tháng Giêng.

4. Giá trị nội dung

Với sự tinh tế trong ngòi bút, Vũ Bằng đã khắc họa mùa xuân miền Bắc, đặc biệt là Hà Nội, vừa mang vẻ đẹp riêng biệt, vừa thấm đẫm không khí xuân đặc trưng của vùng đất này. Mùa xuân ở đây được miêu tả không chỉ qua thiên nhiên mà còn qua cảm xúc, tình cảm con người, gợi lên niềm nhớ thương da diết về những nét đẹp thiên nhiên, đồng thời làm cho tâm hồn người đọc trở nên thanh thản hơn.

5. Đặc sắc nghệ thuật

Lối viết của Vũ Bằng rất đặc biệt, giàu chất thơ, sâu sắc và tinh tế, chú trọng đến nội tâm nhân vật và cảnh sắc thiên nhiên bốn mùa. Ngôn từ trong bài viết của ông rất tinh tế, tràn đầy cảm hứng, khiến người đọc dễ dàng cảm nhận được sự yêu mến, sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

I. Trước Khi Đọc

• Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn
  HS chia sẻ ý kiến của bản thân.
  Gợi ý: Một số bài hát về mùa xuân: "Ước nguyện đầu xuân" - Hoàng Trang, "Xuân đã về" - Minh Kỳ, "Đón xuân" - Phạm Đình Chương, "Điệp khúc mùa xuân" - Quốc Dũng.
• Em thích nhất điều gì ở mùa xuân?
  HS chia sẻ ý kiến của bản thân.
  Gợi ý: Mỗi khi xuân về, em được bố mẹ mua sắm quần áo mới và được về quê thăm họ hàng.

II. Đọc Văn Bản

1. Kết nối: Có phải "ai" cũng chuộng mùa xuân không?
   Trong bài tùy bút "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt", tác giả cho rằng "ai cũng chuộng mùa xuân".
2. Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân.
   - Các loài cây sắp trổ lá, đơm hoa: mai, đào, mận. Những loài cây này gợi lên một khung cảnh xuân tươi đẹp, đầy sức sống và hy vọng.
3. Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc.
   Không gian xuân miền Bắc có mưa phùn, gió lạnh, âm thanh nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo và câu hát huê tình, tất cả đều gợi lên một mùa xuân đầy thi vị.
4. Theo dõi: Cảm nhận của tác giả trong mùa xuân.
   Cảm giác của tác giả trong mùa xuân được thể hiện qua những từ ngữ như "nghe lòng mình say sưa", "tim người ta hình như cũng trẻ hơn", hay "muốn yêu thương", thể hiện sự hân hoan, niềm yêu thiên nhiên mãnh liệt.
5. Hình dung: Khung cảnh mùa xuân sau rằm tháng Giêng.
   - Bức tranh mùa xuân sau rằm tháng Giêng: đào phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ mướt, mưa xuân thay thế mưa phùn, và trên nền trời trong vắt có vệt sáng hồng rung động.

III. Sau Khi Đọc

1. Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian.
   - Không gian xuân đầu tháng Giêng: mưa riêu riêu, gió lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh và các câu hát huê tình.
2. Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?
   - Sức sống của thiên nhiên: nhựa sống tràn đầy trong các cành mai, đào, mận, đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động. Còn con người, trong cái rét ngọt, lòng họ như được hồi sinh, trẻ lại.
3. Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.
   Qua những từ ngữ như "mùa xuân của tôi", "thèm khát yêu thương", Vũ Bằng thể hiện sự nhạy bén, tình cảm dạt dào và mối liên hệ sâu sắc với thiên nhiên và quê hương.

IV. Viết Kết Nối Với Đọc

Đoạn văn cảm nhận về mùa xuân của tôi: Mùa xuân mang trong mình sức sống mới, với bầu không khí ấm áp, dịu dàng. Mùa xuân đem lại niềm vui, hy vọng, và sự tươi mới cho mọi thứ xung quanh. Cây cối đâm chồi nảy lộc, chim én líu lo, và không khí Tết đang đến gần, mang lại cho em những cảm giác hân hoan, tràn đầy yêu thương.

I. Tác giả

- Vũ Bằng (1913-1984), sinh ra tại Hà Nội, là một cây bút tài năng, với phong cách văn chương giàu cảm xúc và sự tinh tế. Tùy bút của ông thường mang đậm tính trữ tình, với một cái nhìn sâu sắc về thế giới nội tâm.

- Tác phẩm tiêu biểu: Miếng ngon Hà Nội (1960), Miếng lạ miền Nam (1969), cùng nhiều tác phẩm khác tạo dựng nên dấu ấn vững vàng trong nền văn học Việt Nam.

II. Tác phẩm "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt"

Thể loại: Tùy bút

Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

- Trích từ tác phẩm Thương nhớ mười hai (1972), được viết khi tác giả đang ở miền Nam, xa quê hương. Bài viết mang đậm nỗi nhớ nhung về Hà Nội, về cảnh sắc, con người, và những ký ức thân thuộc của mùa xuân nơi đất Bắc.

Phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miêu tả

Bố cục tác phẩm "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt"

- Phần 1: Miêu tả cảnh sắc mùa xuân: "Chưa biết ngày nào trở lại?"

- Phần 2: Không gian tết miền Bắc: "Có lẽ là sự sống"

- Phần 3: Cảm xúc tác giả với mùa xuân: "Mở hội liên hoan"

- Phần 4: Bức tranh thiên nhiên tháng Giêng.

Tóm tắt tác phẩm "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt"

- Bài tùy bút miêu tả mùa xuân, ghi lại những cảm xúc của người con xa quê, mong mỏi về cái Tết truyền thống và vẻ đẹp thanh tao của mùa xuân miền Bắc.

Giá trị nội dung tác phẩm

- Khung cảnh mùa xuân thiên nhiên hòa với cảm xúc của con người, bộc lộ tình cảm nhớ quê hương sâu sắc.

Giá trị nghệ thuật tác phẩm

- Kết cấu sóng đôi, phép điệp, so sánh, sử dụng từ láy miêu tả cảm giác.

III. Tìm hiểu chi tiết "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt"

• Bức tranh mùa xuân

- Người con xa quê nhớ da diết mùa xuân Hà Nội: "Tự nhiên thế: ai cũng chuộng mùa xuân"

- Kết cấu sóng đôi: "Đừng, đừng thương, ai bảo được, ai cấm được"

- Khẳng định tình cảm tác giả đối với mùa xuân qua bức tranh xuân tươi đẹp.

• Cảnh đẹp mùa xuân sau rằm tháng Giêng

- Tác giả miêu tả sự đổi thay của thiên nhiên qua từng chi tiết tinh tế, từ những nhụy hoa đào đến khung cảnh đêm trăng tháng Giêng.

* Trước khi đọc

- Những bài hát mùa xuân như "Câu chuyện đầu năm", "Mùa xuân đó có em" là nguồn cảm hứng cho những cảm xúc về mùa xuân.

* Đọc văn bản

- Tác giả mượn những loài cây và không gian miền Bắc để tạo nên bức tranh xuân đầy sức sống và tình yêu với quê hương.

* Sau khi đọc

Câu 1: Chi tiết miêu tả mùa xuân ở Hà Nội qua cây mai, đào, mưa xuân, và tiếng nhạn kêu.

Viết kết nối với đọc:

- Đoạn văn tham khảo mô tả vẻ đẹp của mùa xuân với hoa đào, hoa mơ, và khung cảnh Tết quê hương đầy vui tươi.

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 107 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Em có biết những bài hát hay bức tranh nào về mùa xuân không? Hãy chia sẻ cùng bạn bè.

Trả lời:

- Một số bài hát về mùa xuân: Lắng nghe mùa xuân, Xuân đã về.

- Một vài bức ảnh minh họa về mùa xuân:

Câu 2 (trang 107 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Em thích điều gì nhất về mùa xuân ở quê mình?

Trả lời:

Mùa xuân là mùa của lễ hội và Tết Nguyên Đán. Chính vì vậy, em rất thích đi tham quan các chợ hoa Tết, mua hoa và cây cảnh về trang trí nhà cửa. Không khí chợ Tết thật náo nhiệt và đầy màu sắc, khiến em cảm thấy vui tươi và hứng khởi.

* Đọc văn bản

Kết nối: Có phải 'ai cũng yêu mùa xuân' không?

Trả lời:

Đúng vậy, bởi vì 'ai cũng yêu mùa xuân' là điều rất tự nhiên và giản dị như tình yêu giữa đất và trời, giữa người và thiên nhiên.

Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân.

Trả lời:

Cành mai, gốc đào, chồi mận đang rực rỡ nhựa sống, chuẩn bị cho mùa xuân tươi mới.

Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc

Trả lời:

Mùa xuân miền Bắc đặc trưng với mưa phùn nhẹ, gió se lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm, tiếng trống chèo vọng từ xa xa, và những câu hát huê tình rộn ràng của các cô gái xinh đẹp.

Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân

Trả lời:

Những cảm xúc trong mùa xuân của tác giả: Cảm giác như muốn phát điên, ngồi yên không được, tim như trẻ lại, đập mạnh hơn trong cái lạnh mùa đông. Tác giả cảm thấy một sự sống mới đang trỗi dậy trong lòng mình, một khát khao yêu thương mãnh liệt.

Hình dung: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau rằm tháng Giêng

Trả lời:

Bức tranh mùa xuân sau rằm tháng Giêng thật đẹp: Đào vẫn giữ được màu sắc tươi tắn dù nhụy đã phai, mùi hương nhẹ nhàng của cỏ hoa hòa cùng làn gió xuân nhẹ nhàng. Trên bầu trời trong xanh, những làn sáng hồng như lụa mềm cuốn quanh không gian.

Hình dung: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng

Trả lời:

Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng thật lung linh và kỳ ảo: Đêm xanh biêng biếc, mưa bụi nhẹ rơi, cánh sếu bay qua bầu trời trong, và trăng mọc cao sáng ngời giữa không gian thanh tĩnh.

* Sau khi đọc

Nội dung chính của 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt': Tác phẩm vẽ nên bức tranh thiên nhiên và không khí mùa xuân tại Hà Nội và miền Bắc trong tháng Giêng, qua cảm xúc và nỗi nhớ da diết của tác giả về quê hương.

Câu 1 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua những hồi tưởng về không gian. Tìm các chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội và không gian gia đình trong Tết Nguyên Đán.

Trả lời:

- Không gian mùa xuân Hà Nội:

+ Đầu tháng Giêng: Mưa riêu riêu, gió lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm và trống chèo vọng từ xa…

+ Sau rằm tháng Giêng: Đào phai nhưng vẫn còn nhụy tươi, mưa xuân thay cho mưa phùn, và không gian bừng sáng với những làn sóng hồng trên bầu trời.

- Không gian gia đình:

+ Không khí đầm ấm, đoàn viên trong bữa cơm sum vầy, với những món ăn giản dị như canh cua, cà om, và những âm thanh thân thuộc trong gia đình.

Câu 2 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Sức sống của thiên nhiên và con người trong cái rét ngọt mùa xuân như thế nào?

Trả lời:

Thiên nhiên và con người đều trỗi dậy mạnh mẽ trong cái rét ngọt của mùa xuân: Thiên nhiên đâm chồi nảy lộc, mưa xuân rơi nhẹ, gió lạnh thổi mát, còn con người cảm nhận được nhựa sống mới trong lòng mình, như một nguồn sinh lực bất tận đang vươn lên.

Câu 3 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nhận xét về cách tác giả diễn tả cảm xúc mùa xuân?

Trả lời:

Tác giả dùng những hình ảnh sống động, mạnh mẽ và cảm xúc chân thực để diễn tả sự mãnh liệt của mùa xuân: Tim đập mạnh, muốn sống lại, không thể ngồi yên, và cảm giác bùng cháy như lộc non vươn lên từ đất trời.

Câu 4 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Tác giả đã triển khai bài tùy bút về mùa xuân như thế nào?

Trả lời:

Tác giả bắt đầu từ câu hỏi 'ai cũng yêu mùa xuân', rồi dùng những hình ảnh thân thuộc của thiên nhiên để chứng minh rằng mùa xuân là mùa của mọi sự sống, của tình yêu và sự đoàn tụ. Từ đó, tác giả chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ riêng về mùa xuân của mình.

Câu 5 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Tác giả dùng các cụm từ như 'mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu', giúp ta hiểu gì về tình cảm của tác giả?

Trả lời:

Cách viết này cho thấy tình yêu sâu sắc, thiết tha của tác giả dành cho mùa xuân, đặc biệt là mùa xuân của Hà Nội. Tác giả coi mùa xuân là một phần thiêng liêng, gắn bó mật thiết với tâm hồn mình.

Câu 6 (trang 110 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Chọn một câu văn cho thấy lời văn như lời trò chuyện tâm tình và nhận xét tác động của nó đến cảm nhận của người đọc.

Trả lời:

Câu văn 'Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ngoài vườn?' mang tính trò chuyện thân mật. Câu văn này giúp người đọc cảm nhận được sự gần gũi, chân thành trong lời tâm sự của tác giả.

* Viết kết nối với đọc

Đề bài: Viết đoạn văn nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân.

Viết đoạn văn (Mẫu 1)

Mùa xuân đến, mang theo hương sắc và không khí ấm áp cho quê hương tôi. Bầu trời trong xanh, cỏ cây vươn mình đón nắng, hoa cỏ nở rộ như chào đón mùa mới. Không khí xuân nhẹ nhàng, dịu mát như một làn sóng dịu dàng xoa dịu mọi vất vả. Những cánh bướm, đàn ong bay lượn giữa những luống hoa, mang lại cảm giác an lành và tươi mới.

I. Tác giả văn bản 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

- Vũ Bằng (1913-1984), sinh tại Hà Nội, là một trong những nhà văn, nhà báo có ảnh hưởng lớn đến nền văn học Việt Nam trước và sau Cách mạng tháng Tám. Với sở trường về truyện ngắn, tùy bút, bút kí, ông đã ghi dấu ấn đặc biệt qua các tác phẩm của mình.

- Tác giả đã sống và sáng tác trong những thời kỳ gian khó, sau năm 1954, ông vào Sài Gòn, vừa làm báo vừa tham gia các hoạt động cách mạng. Mặc dù không còn sinh thời, Vũ Bằng vẫn được công nhận và tôn vinh với Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2007.

II. Tìm hiểu tác phẩm 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

Thể loại: Tác phẩm này thuộc thể loại tùy bút, mang đậm chất cảm xúc và hình ảnh sinh động.

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Được viết trong bối cảnh đất nước chia cắt, khi tác giả đang ở miền Nam xa cách quê hương đất Bắc. Trong tác phẩm, ông gửi gắm những nỗi nhớ quê hương và khát vọng hòa bình, thống nhất đất nước.

- Bài văn được trích từ thiên tùy bút 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt' trong tập tùy bút 'Thương nhớ mười hai'.

Phương thức biểu đạt:

Văn bản 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt' sử dụng phương thức miêu tả kết hợp với biểu cảm, lột tả sâu sắc tình cảm và cảm xúc của tác giả.

Tóm tắt văn bản 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt':

Tác phẩm này là lời tâm sự của một người con xa quê, mong muốn được đoàn tụ với gia đình, đồng thời là những cảm nhận sâu sắc về mùa xuân đất Bắc. Tác giả không chỉ miêu tả cảnh sắc mùa xuân mà còn phản ánh những cảm xúc về quê hương qua những chi tiết chân thực, như những hình ảnh tươi đẹp của mùa xuân, không khí rộn ràng và sự thay đổi của thiên nhiên sau ngày rằm tháng Giêng.

Bố cục bài 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt':

Bài văn chia thành ba phần:

- Phần 1: Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với mùa xuân.

- Phần 2: Cảnh sắc và không khí mùa xuân Hà Nội.

- Phần 3: Cảnh sắc và không khí mùa xuân sau ngày rằm tháng Giêng.

Giá trị nội dung:

Văn bản này thể hiện nỗi nhớ thương quê hương da diết, đồng thời khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên và không khí mùa xuân miền Bắc qua cảm xúc chân thành của tác giả.

Giá trị nghệ thuật:

- Sử dụng dòng cảm xúc lôi cuốn, tạo nên một sự kết nối mạnh mẽ với người đọc.

- Lựa chọn từ ngữ và câu văn linh hoạt, giàu hình ảnh, mang tính biểu cảm cao.

- Những so sánh và liên tưởng độc đáo giúp tác phẩm thêm phần sinh động và đầy chất thơ.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm 'Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt'

Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với mùa xuân

- Ai cũng chuộng mùa xuân.

- Cũng như không ai có thể ngừng yêu thương những thứ tự nhiên, như non thương nước, bướm thương hoa, trăng thương gió, trai thương gái, mẹ yêu con, cô gái nhớ chồng.

- Giọng văn nhẹ nhàng, say đắm, phản ánh tình yêu mùa xuân một cách tự nhiên và gần gũi.

Cảnh sắc và không khí mùa xuân Hà Nội

- Thời tiết: Mưa riêu riêu, gió lành lạnh, không khí se lạnh nhưng dễ chịu.

- Âm thanh: Tiếng nhạn kêu trong đêm, tiếng trống chèo vọng từ xa, câu hát ân tình của cô gái đẹp.

- Không gian gia đình: Hương nhang trầm, đèn nến, không khí đoàn tụ ấm cúng, tạo nên một cảm giác bình yên, thiêng liêng.

Cảnh sắc và không khí mùa xuân đất Bắc sau ngày rằm tháng Giêng

- Mùa xuân tiếp tục phảng phất những dấu hiệu của sự thay đổi, đào phai nhưng nhụy vẫn còn phong, mưa xuân thay thế mưa phùn, không gian thêm tươi mới với những làn sóng hồng trên nền trời trong xanh.

Trước khi đọc:

Câu 1: Những bài hát hay bức tranh về mùa xuân bạn biết là gì?

Câu 2: Điều gì bạn thích nhất ở mùa xuân quê bạn?

Trong khi đọc:

Câu 1: Có phải 'ai cũng chuộng mùa xuân' không?

Câu 2: Những loài cây nào sắp trổ lá và đơm hoa vào mùa xuân?

Câu 3: Không gian đặc trưng của mùa xuân miền Bắc là gì?

Câu 4: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau thời điểm rằm tháng Giêng là gì?

Câu 5: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng thế nào?

Sau khi đọc:

Câu 1: Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian, chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội và không gian gia đình.

Câu 2: Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Câu 3: Tác giả diễn tả cảm xúc của lòng mình khi mùa xuân đến ra sao?

Câu 4: Tác giả triển khai bài tùy bút như thế nào theo mạch chủ đề về mùa xuân?

Câu 5: Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như 'mùa xuân của tôi', 'mùa xuân thần thánh của tôi', 'mùa xuân của Hà Nội thân yêu'. Bạn hiểu gì từ cách viết này?

Câu 6: Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo bạn, tác động của lời văn này đối với người đọc là gì?

Viết kết nối với đọc:

Viết đoạn văn ngắn về cảm nhận của bạn về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương bạn.